Σαν σήμερα 13 Δεκεμβρίου 1995 πέθανε ο σκιτσογράφος και συγγραφέας Μποστ

«Ήταν ένα περίεργο, πολυτάλαντο ον και όταν οι δημοσιογράφοι έγραφαν ότι ήταν ο νέος Αριστοφάνης, ο Μποστ απαντούσε με χιούμορ “μα ο Αριστοφάνης δεν ζωγράφιζε” και όταν τον παρουσίαζαν ως νέο Θεόφιλο, απαντούσε “μα ο Θεόφιλος δεν έγραφε θεατρικά έργα”», έλεγε ο Κώστας Μποσταντζόγλου, γιος του μεγάλου σκιτσογράφου, ζωγράφου και συγγραφέα Μποστ, ο οποίος πέθανε σαν σήμερα το 1995, σε ηλικία 77 ετών.

Εντελώς προσωπικός και αναγνωρίσιμος ως προς το ύφος και αλάνθαστα σατιρικός, κατόρθωσε να σκιαγραφήσει τον μικροαστό Έλληνα των μεταπολεμικών δεκαετιών, τον καθωσπρεπισμό, την ημιμάθεια και το νεοπλουτισμό, την ξενομανία, τις έντονες ταξικές αντιθέσεις της μεταπολεμικής Ελλάδας, καθώς και την ελληνική πολιτική ζωή.

Στο έργο του συνυπήρξαν αλληγορίες και συμβολισμοί, ήρωες της αρχαιότητας και της ελληνικής επανάστασης, αλλά και ιστορικά ζευγάρια όπως ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα, ο «Ρομέος και η Ιουλιέτα», η Ασπασία και ο Περικλής, όλα τους μπολιασμένα με τη λαϊκή ζωγραφική, την εικονογραφία του Καραγκιόζη, την υπερεαλιστική ματιά του Εγγονόπουλου, την απλότητα του Θεόφιλου.

Άφησε την τελευταία του πνοή πριν από 28 χρόνια, μαζί και ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή.

Τα πρώτα χρόνια του Μποστ και η καριέρα του ως σκιτσογράφου

Ο Μέντης Μποσταντζόγλου γεννήθηκε το 1918 ως Χρύσανθος Βοσταντζόγλου στην Κωνσταντινούπολη.

Από το 1920 έως το 1926 έζησε με την οικογένειά του στη Ρουμανία και στη συνέχεια στην Αθήνα. Μαθητής γυμνασίου, άρχισε τα σκίτσα και απέκτησε το ψευδώνυμο Μέντης. Το 1939 εισήχθη στη Σχολή Καλών Τεχνών, την οποία όμως παράτησε μετά από έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έγινε μέλος του ΕΑΜ και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση.

Η καριέρα του ως σκιτσογράφου ξεκίνησε με εικονογραφήσεις περιοδικών και παιδικών βιβλίων. Το πρώτο προσωπικό του βιβλίο εκδόθηκε με δικά του έξοδα το 1945 και είχε τίτλο Ο Άγιος Φανούριος. Βοήθημα δια την κατανόησιν των Κινέζων κλασσικών... Γκα-τσου και Βου-Σβου-Νι.

Το 1952 έπιασε δουλειά στην εφημερίδα Καθημερινή, την οποία τότε διηύθηνε η Ελένη Βλάχου, στην οποία αρχικά εργαζόταν ως ταμίας και βιβλιοθηκάριος. Το 1955 αρχίζει να εργάζεται στο περιοδικό Εικόνες ως εικονογράφος και χαρτογράφος. Στη συνέχεια απασχολείται ως σκιτσογράφος στο περιοδικό Ταχυδρόμος.

Το 1959 παρουσίασε στη στήλη του, η οποία είχε τίτλο Το μποστάνι του Μποστ, τους τρεις πλέον γνωστούς ήρωες του: Μαμά - Ελλάς, Πειναλέων και Ανεργίτσα. Τέλος στη συνεργασία του με την Ελένη Βλάχου δόθηκε λόγω του κειμένου Το επάγγελμα της μητρός μου (1961), για το οποίο κατηγορήθηκε ότι είχε ξεφύγει από τα όρια της ευπρέπειας.

Ο πολυδιάστατος Μποστ και το πολιτικό στοιχείο του έργου του

Από το 1960 έως το 1963 είχε τακτικό εβδομαδιαίο σκίτσο στην εφημερίδα Ελευθερία, ενώ από το 1963 έως το 1966 καθημερινό πολιτικό χρονογράφημα και κυριακάτικο σκίτσο στην εφημερίδα Αυγή. Το 1966 άνοιξε το δικό του κατάστημα δώρων με την επωνυμία «Λαϊκαί Εικόναι».

Διακόσμησε πάνω από 27.000 είδη δώρων, με σκίτσα και ζωγραφιές, καθώς και ανορθόγραφες επιγραφές, στιχάκια και αφιερώσεις. Το 1973 δημοσίευσε αντιδικτατορικά σκίτσα και κείμενα στα περιοδικά Αντί και Ταχυδρόμος, συνεργασία που συνεχίστηκε και για τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Προδικτατορικά συνεργάστηκε επίσης με τις εφημερίδες Ομάδα, Μακεδονία, Ανεξάρτητος Τύπος, Εμπρός και Μεσημβρινή και με τα περιοδικά Δρόμοι της Ειρήνης και Θεατής. Λόγω των πολιτικών γελοιογραφιών του υπέστη διώξεις και δέχτηκε επανειλημμένα μηνύσεις.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και μετά, αφιερώθηκε στη ζωγραφική και το θέατρο. Τα σατιρικά θεατρικά του έργα είναι γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο. Κατά διαστήματα ασχολήθηκε και πάλι με το σκίτσο και την πολιτική γελοιογραφία. Μετά τη μεταπολίτευση συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό Ταχυδρόμος, τον Θούριο, το Men's Look και τις εφημερίδες Πρωινή και Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και Ριζοσπάστης. Πραγματοποίησε επίσης 16 προσωπικές εκθέσεις.

Έθεσε αρκετές φορές υποψηφιότητα ως βουλευτής κομμάτων της Αριστεράς (1964 με την ΕΔΑ, 1981 και 1985 με το ΚΚΕ), χωρίς ποτέ να εκλεγεί. Μετά τις εκλογές του 1990, στήριζε δημοσίως την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.

Ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Μποσταντζόγλου, το γένος Παπαγιαννακοπούλου. Οι δυο γιοί του Κώστας και Γιάννης είναι σήμερα διακεκριμένοι στον χώρο της γραφιστικής και της υποκριτικής αντίστοιχα. Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου του 1995 σε ηλικία 77 ετών.

Μαμά Ελλάς, Πειναλέοντας, Ανεργίτσα και το αμίμητο ύφος του Μποστ

Ο Μποστ θεωρείται ότι κατάφερε να δημιουργήσει ένα εντελώς προσωπικό και αναγνωρίσιμο σατιρικό ύφος ως σκιτσογράφος, κειμενογράφος, θεατρικός συγγραφέας, αλλά και ζωγράφος. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου του είναι η γλώσσα του και τα επίτηδες ανορθόγραφα κείμενα.

Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, γελοιοποιώντας την καθαρεύουσα πίστευε ότι ίσως μπορέσει να βοηθήσει στην ταχύτερη καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Αναφέρεται να σατιρίσει την καθαρεύουσα, ανακάτευε λόγιες εκφράσεις με λαϊκές και έγραφε εντελώς ανορθόγραφα, διεκδικώντας την ημιμαθή Έλληνα, που προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει την καθαρεύουσα, καθώς εκείνη την εποχή η δημοτική θεωρούσε «ύποπτη», κατά δήλωση του ιδίου του Μποστ.

Συχνά με την παραφθορά των λέξεων ή την ανορθόγραφη απόδοση του ήχου της δημιουργούσε εσκεμμένα συνειρμούς, με άλλες έννοιες, τις άλλες διακωμωδίες. Επίσης συχνά, χρησιμοποιούσε μεταφορικές εκφράσεις με την κυριολεκτική τους έννοια.

Η σάτιρα του στοχεύει κυρίως τον μικροαστό Έλληνα των μεταπολεμικών δεκαετιών, τον καθωσπρεπισμό, την ημιμάθεια και τον νεοπλουτισμό, την ξενομανία, τις έντονες ταξικές αντιθέσεις της μεταπολεμικής Ελλάδας, καθώς και την ελληνική πολιτική ζωή. Ο Μποστ σατιρίζει ιδιαίτερα την εξάρτηση της Ελλάδας από τον ξένο παράγοντα, την εθνικοφροσύνη των δεξιών κομμάτων και το θεσμό της Βασιλείας, ωστόσο σε πολλά κείμενα διακωμωδεί και την παράταξη της Αριστεράς, στην οποία ανήκε.

Οι πλέον τρεις χαρακτηριστικοί ήρωες των γελοιογραφιών του και τα προσωπικά του δημιουργήματα είναι η Μαμά Ελλάς με τα παιδιά της, τον Πειναλέοντα και την Ανεργίτσα. Η Μαμά Ελλάς παρουσιάζεται αρχαιοπρεπής, αλλά φτωχοντυμένη και εξαθλιωμένη, το ίδιο και τα δύο μικρά παιδιά, που σχολιάζουν την επικαιρότητα με ανορθόγραφα γραμμένους στίχους.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του φάσματος του έργου του (σκίτσα, κείμενα, ζωγραφικά και θεατρικά έργα) ήταν ο συμφυρμός διαφόρων φάσεων της ελληνικής ιστορίας, καθώς στο έργο του συνυπάρχουν ήρωες της αρχαιότητας, του Βυζαντίου, του 1821, του έπους του 1940 με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ωνάση.

Ως ζωγράφος ήταν αυτοδίδακτος και τα έργα του ήταν ιδιαίτερα επηρεασμένα από το ναΐφ ύφος της λαϊκής ζωγραφικής και κυρίως τον Θεόφιλο, αλλά και τις φιγούρες του Θεάτρου Σκιών, με στοιχεία υπερρεαλισμού. Τα ζωγραφικά του έργα παρουσιάζουν ήρωες της αρχαιότητας και της Επανάστασης του 1821 και ιστορικά ζευγάρια.

Στα θεατρικά του έργα χρησιμοποιούσε δεκαπεντασύλλαβο στίχο στο προσωπικό του ύφος συμφυρμού πομπωδών καθαρευουσιανικών εκφράσεων, με ξένες και λαϊκές εκφράσεις, ενώ συχνά εμφανίζονται ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα να αναφέρονται σε σύγχρονες καταστάσεις.

Σε περιόδους χιουμοριστικών αναζητήσεων ο Μποστ έγραψε και στίχους για τρία ελαφρολαϊκά τραγούδια, που έγιναν επιτυχίες στις αρχές της δεκαετίας του '60. Αυτά είναι «Οι Νεκροθάφτες» (μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου, ερμηνεία Γιώργου Ζωγράφου) και τα «Η νήσος των Αζορών» και «Ρομβία» (μουσική Μίκη Θεοδωράκη, ερμηνεία Γρηγόρη Μπιθικώτση).

Φιλοτέχνησε επίσης το εξώφυλλο του δίσκου «Το θαλασσινό τριφύλλι», σε μουσική Λίνου Κόκοτου και στίχους Οδυσσέα Ελύτη, που κυκλοφόρησε το 1972.

Γεγονότα σαν σήμερα 13 Δεκεμβρίου

1577: Ο Φράνσις Ντρέικ σαλπάρει από το Πλίμουθ για να κάνει το γύρο του κόσμου.

1642: O Ολλανδός θαλασσοπόρος και εξερευνητής, Αμπελ Τάσμαν, ανακαλύπτει την Νέα Ζηλανδία.

1803: Πραγματοποιείται το ολοκαύτωμα στο Κούγκι. Ο ιερομόναχος Σαμουήλ, μπροστά στον κίνδυνο να συλληφθεί αυτός και πέντε Σουλιώτες από τους Τουρκαλβανούς του Αλή, βάζει φωτιά στο βαρέλι με την πυρίτιδα και ανατινάσσονται όλοι μαζί.

1913: Η περίφημη «Μόνα Λίζα» του Λεονάρντο ντα Βίντσι επιστρέφει στη Φλωρεντία, μετά την κλοπή της πριν από 2 και πλέον χρόνια από το μουσείο του Λούβρου από τον ιταλό Βιντσέντζο Περούτζια.

1939: Ναυμαχία του Ρίβερ Πλέιτ: Ο πλοίαρχος Χανς Λάνγκσντορφ του γερμανικού θωρηκτού «Άντμιραλ Γκραφ Σπέε», συμπλέκεται με τα καταδρομικά του Βασιλικού Ναυτικού «Έξετερ», «Αχιλλέας» και «Αίας».

1941: Η Ουγγαρία κηρύσσει τον πόλεμο στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία.

1943: Πραγματοποιείται η Σφαγή των Καλαβρύτων. Οι ναζί κατακτητές καταστρέφουν την ορεινή κωμόπολη και εκτελούν 1.100 άτομα.

1959: Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος με 66,29% γίνεται ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, η επίσημη ανακήρυξη, της οποίας αναμένεται να γίνει τον Αύγουστο του 1960.

1967: Μετά την αποτυχία του βασιλικού κινήματος για την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διαφεύγει με την οικογένειά του στη Ρώμη, όπου θα ζητήσει πολιτικό άσυλο.

1971: Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταλήγει στην υπ’ αριθμόν 305 απόφαση για το Κυπριακό, βάσει της οποίας συνιστάται ο θεσμός των ενισχυμένων συνομιλιών, με συμμετοχή του ειδικού αντιπροσώπου του ΟΗΕ και εμπειρογνωμόνων από την Ελλάδα και την Τουρκία.

1974: Η Μάλτα ανακηρύσσεται δημοκρατία εντός της βρετανικής κοινοπολιτείας.

1980: Στο Σαν Σαλβαδόρ, ο Χριστιανοδημοκράτης Χοσέ Ναπολέον Ντουάρτε γίνεται ο πρώτος μη στρατιωτικός πρόεδρος της χώρας εδώ και 49 χρόνια.

1982: Σεισμός μεγέθους 6 Ρίχτερ προκαλεί το θάνατο 3.000 ατόμων και τον τραυματισμό 2.000 στην Υεμένη.

1983: Ο πολιτικός μηχανικός Τουργκούτ Οζάλ γίνεται πρωθυπουργός της Τουρκίας, έπειτα από τρία χρόνια στρατιωτικής δικτατορίας.

1990: Ψηφίζεται από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ο λεγόμενος «τρομονόμος», που απαγορεύει τη δημοσίευση προκηρύξεων τρομοκρατικών οργανώσεων.

1992: Πάνω από 2.500 άνθρωποι σκοτώνονται από σεισμό μεγέθους 7,8 Ρίχτερ στο νησί Φλόρες, στην Ινδονησία.

1993: Δικαστής του Ντιτρόιτ αθωώνει τον γιατρό Κεβορκιάν, τον «δρ. Θάνατο», που διώκονταν για περίπτωση ευθανασίας, αναγνωρίζοντας «το δικαίωμα στην αυτοκτονία.

1996: Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προτείνει στη γενική συνέλευση του οργανισμού ως νέο Γενικό Γραμματέα τον Κόφι Ανάν.

2000: Λήγει η αβεβαιότητα για την προεδρία των ΗΠΑ, μετά τις εκλογικές παρατυπίες στην πολιτεία της Φλόριντα. Ο αντιπρόεδρος Αλ Γκορ και υποψήφιος των Δημοκρατικών για την προεδρία παραδέχεται ότι ο αντίπαλός του Ρεπουμπλικάνος, Τζορτζ Μπους, είναι ο νικητής.

2002: Η νεοεκλεγείσα δήμαρχος Αθηναίων, Ντόρα Μπακογιάννη, δέχεται επίθεση με καραμπίνα μέσα στο αυτοκίνητό της από τον 35χρονο, Γιώργο Σκανδάλη, που αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα. Από την επίθεση τραυματίζεται ο οδηγός της.

2002: Αποφασίζεται η ένταξή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με άλλες εννέα χώρες. Οι 15 ηγέτες αποφασίζουν, επίσης, την υπό όρους ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, το Δεκέμβριο του 2004.

2003: Περίπου 600 άνδρες του Δ’ Συντάγματος Πεζικού των ΗΠΑ, συνεπικουρούμενοι από άνδρες των ειδικών δυνάμεων, συλλαμβάνουν σ’ ένα λαγούμι λίγο έξω από το Τικρίτ τον πρώην ηγέτη του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν.

2004: Ο Αλέκος Αλαβάνος διαδέχεται τον Νίκο Κωνσταντόπουλο στην ηγεσία του Συνασπισμού.

2007: Υπογράφεται η Συνταγματική Συνθήκη στη Λισαβόνα από τους ηγέτες των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2007: Σε φυλάκιση 14 μηνών με αναστολή καταδικάζεται ο δικηγόρος Κώστας Πλεύρης, για παράβαση του νόμου περί φυλετικών διακρίσεων, που αφορά βιβλίο του με τίτλο «Εβραίοι, όλη η αλήθεια». Δύο χρόνια αργότερα θα αθωωθεί από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών.

Γεννήσεις σαν σήμερα 13 Δεκεμβρίου

1272 – Φρειδερίκος Β’, βασιλιάς της Σικελίας
1521 – Πάπας Σίξτος Ε’
1533 – Ερρίκος ΙΔ’, βασιλιάς της Σουηδίας
1553 – Ερρίκος Δ’, βασιλιάς της Γαλλίας
1684 – Λούντβιχ Χόλμπεργκ, Νορβηγός ιστορικός, φιλόσοφος και συγγραφέας
1720 – Κάρλο Γκότσι, Ιταλός θεατρικός συγγραφέας
1784 – Λουδοβίκος, αρχιδούκας της Αυστρίας
1797 – Χάινριχ Χάινε, Γερμανός ποιητής
1816 – Βέρνερ φον Ζίμενς, Γερμανός μηχανικός, εφευρέτης και βιομήχανος
1848 – Ενρίκο Φορλανίνι, Ιταλός μηχανικός και εφευρέτης
1884 – Αιμίλιος Βεάκης, Έλληνας ηθοποιός
1902 – Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Έλληνας πολιτικός
1902 – Τάλκοτ Πάρσονς, Αμερικανός κοινωνιολόγος
1906 – Πριγκίπισσα Μαρίνα της Ελλάδας
1908 – Βόλφγκανγκ Ράινχαρντ, Γερμανός σεναριογράφος
1908 – Βαν Χέφλιν, Αμερικανός ηθοποιός
1909 – Νικόλαος Παυλόπουλος, Έλληνας γλύπτης και χαράκτης
1925 – Ντικ Βαν Ντάικ, Αμερικανός ηθοποιός
1928 – Λούλα Αναγνωστάκη, Ελληνίδα θεατρική συγγραφέας
1929 – Κρίστοφερ Πλάμερ, Καναδός ηθοποιός
1945 – Νένα Μεντή, Ελληνίδα ηθοποιός
1948 – Λίλιαν Μπόουρντ, Βρετανή αθλήτρια
1948 – Τεντ Νούτζεντ, Αμερικανός κιθαρίστας και τραγουδιστής
1952 – Τζανκγιάρντ Ντογκ, Αμερικανός παλαιστής
1953 – Μπεν Μπερνάνκι, Αμερικανός οικονομολόγος
1964 – Hide, Ιάπωνας τραγουδιστής και μουσικός (X Japan)
1967 – Τζέιμι Φοξ, Αμερικανός ηθοποιός
1970 – Ντράγκαν Βούλεβιτς, Σέρβος ποδοσφαιριστής
1975 – Κώστας Κιάσσος, Έλληνας ποδοσφαιριστής
1979 – Ματίας Σμόντις, Σλοβένος καλαθοσφαιριστής
1981 – Έιμι Λι, Αμερικανίδα τραγουδίστρια και μουσικός
1984 – Σάντι Καθόρλα, Ισπανός ποδοσφαιριστής
1989 – Στέφανος Σιταράς, Έλληνας σκηνοθέτης
1989 – Τέιλορ Σουίφτ, Αμερικανίδα τραγουδίστρια

Θάνατοι σαν σήμερα 13 Δεκεμβρίου

838 – Πεπίνος Α’, βασιλιάς της Ακουιτανίας
1124 – Πάπας Κάλλιστος Β’
1160 – Ματθίλδη της Καρινθίας, κόμισσα της Καμπανίας
1204 – Μαϊμωνίδης, Ισπανός φιλόσοφος
1250 – Φρειδερίκος Β’ Χοενστάουφεν, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
1466 – Ντονατέλλο, Ιταλός ζωγράφος και γλύπτης
1521 – Εμμανουήλ Α’, βασιλιάς της Πορτογαλίας
1721 – Αλεξάντερ Σέλκιρκ, Σκωτσέζος ναυτικός
1754 – Μαχμούτ Α’, Οθωμανός σουλτάνος
1784 – Σάμιουελ Τζόνσον, Άγγλος συγγραφέας
1883 – Τζον Στρινγκφέλοου, Άγγλος μηχανικός και εφευρέτης
1892 – Ιωάννης Βιτσάρης, Έλληνας γλύπτης
1931 – Γκυστάβ Λε Μπον, Γάλλος κοινωνιολόγος
1932 – Γεώργιος Ιακωβίδης, Έλληνας ζωγράφος
1944 – Βασίλι Καντίνσκι, Ρώσος ζωγράφος
1947 – Νίκολας Ραίριχ, Ρώσος ζωγράφος
1981 – Φώτος Γιοφύλλης, Έλληνας ποιητής, δημοσιογράφος και ζωγράφος
1984 – Βιθέντε Αλεϊσάντρε, Ισπανός συγγραφέας
1984 – Παύλος Παλαιολόγος, Έλληνας δημοσιογράφος
1992 – Γιώργος Σουρέλης, Έλληνας συγγραφέας
1994 – Μιχάλης Νικολινάκος, Έλληνας ηθοποιός
1995 – Μποστ (κατά κόσμον Χρύσανθος Βοσταντζόγλου), Έλληνας γελοιογράφος και θεατρικός συγγραφέας
2009 – Πολ Σάμιουελσον, Αμερικανός οικονομολόγος
2017 – Γουόρελ Ντέιν, Αμερικανός τραγουδιστής