Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Είδαμε το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λούρα για τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας

«Non mi lasciar, soccorrimi, pietà Signor, pietà! Deh, non m'abbandonar!» «Μη με αφήσεις, βοήθα με Κύριε, έλεος, Μη μ’ εγκαταλείπεις…». Αύγουστος 1977. Ένα μήνα πριν τον θάνατό της, η Μαρία Κάλλας για πρώτη φορά ακούγεται -από μια μαγνητοταινία που βρέθηκε στο αρχείο της φίλης της πιανίστριας Βάσως Δεβετζή – να εξασκεί τη φωνή της τραγουδώντας ξανά και ξανά την τελευταία φράση της άριας Madre, pietosa Vergine από τη «Δύναμη του πεπρωμένου» του Βέρντι. Τα κύματα της θάλασσας που τη συνοδεύουν, στην οθόνη σιγά σιγά σβήνουν και για τα επόμενα λεπτά, η αίθουσα Σταύρος Νιάρχος σείεται από τα χειροκροτήματά μας. Πώς αλλιώς να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό, τη συγκίνηση, την ευγνωμοσύνη μας γι’ αυτό το δώρο των 106 λεπτών που μας χάρισαν η Εθνική Λυρική Σκηνή και ο Βασίλης Λούρας τη μέρα των γενεθλίων της La Divina;

Για τους λάτρεις της Κάλλας, εμάς, που πιστεύαμε ότι έχουμε δει και έχουμε ακούσει κάθε οπτικό και ηχητικό ντοκουμέντο από τις live εμφανίσεις, τα ρεσιτάλ και τις συνεντεύξεις της, το σπάνιο αρχειακό υλικό που έφερε στο φως το ντοκιμαντέρ ήταν μια αποκάλυψη. Ριγήσαμε με την εντυπωσιακά ακμαία φωνή της -ενώ όλοι νομίζαμε πως είχε πια χαθεί- ακούγοντας εκείνη τη μαγνητοταινία του ‘77. Μαγευτήκαμε παρακολουθώντας την να τραγουδά, όμορφη, λαμπερή και χαλαρή, πάνω σε μια πρόχειρη σκηνή, την άρια της Σαντούτσα από την «Καβαλερία Ρουστικάνα», με τον δεκαοχτάχρονο Κυριάκο Σφέτσα στο πιάνο, όταν η αναπάντεχη εμφάνισή της το 1964 στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης της Λευκάδας μας ήταν μέχρι τώρα γνωστή μόνο μέσα από αφηγήσεις και φωτογραφίες.

Όμως το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» είναι σπουδαίο όχι μόνο για τα οπτικοακουστικά τεκμήρια που παρουσιάζει αλλά για τον τρόπο που «κεντήθηκαν» καρέ-καρέ, τα πρώτα βήματα της Κάλλας, η εκκίνησή της προς τον μύθο, κάτι που ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχε επιχειρηθεί στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Με σεβασμό, προσοχή και απόλυτη προσήλωση στην αλήθεια, ο πολύτιμος συνεργάτης της Λυρικής Βασίλης Λούρας, ερεύνησε εξονυχιστικά κάθε πηγή, διασταύρωσε κάθε πληροφορία γύρω από τη ζωή της στην Αθήνα, από το 1937 μέχρι το 1945, συγκέντρωσε φωτογραφίες, προγράμματα, αποκόμματα εφημερίδων και αρχειακό υλικό και μέσα από τις αφηγήσεις ανθρώπων που τη γνώρισαν ή εντρύφησαν στο έργο της, αλλά και τις συνεντεύξεις της ίδιας της Κάλλας, δημιούργησε το σενάριο και τη δομή μιας συναρπαστικής ταινίας, βαθιά συγκινητικής.

Για πρώτη φορά παρακολουθούμε τη δεκατετράχρονη Μαίρη Καλογεροπούλου με το τριμμένο παλτό, τις χωριάτικες κάλτσες και τα χοντροπάπουτσα να μεγαλώνει, να αποκτά σκηνική και ερμηνευτική εμπειρία και να βάζει τις βάσεις για τη μετέπειτα θριαμβευτική καλλιτεχνική της πορεία, με μοναδικά όπλα της, το σπάνιο δώρο της φωνής της, την εσωτερική δύναμη, τη θέληση, την εργατικότητα, την αγάπη της για τη μουσική. Την ίδια στιγμή, ο φακός καταγράφει χωρίς καμία διάθεση ωραιοποίησης, μαρτυρίες για την ανέχεια και την πείνα που βιώνει στα χρόνια της κατοχής, για την κακοποιητική συμπεριφορά της μητέρας της και το bullying που δέχεται λόγω της εμφάνισής της, για τον φθόνο των συναδέλφων της στη Λυρική και τις άδικες κατηγορίες που δέχτηκε ή για την εχθρότητα μερίδας του Τύπου απέναντί της, όταν επιστρέφει έπειτα από 13 χρόνια στην Ελλάδα.

Ο σκηνοθέτης Μιχάλης Ασθενίδης, συν-δημιουργός του ντοκιμαντέρ και συμπαραστάτης του Βασίλη Λούρα στον άθλο αυτόν -χωρίς να ξεχνάμε και την υπόλοιπη ομάδα που δούλεψε μαζί τους- ήταν αυτός που ένωσε όλες τις ψηφίδες συμπληρώνοντας τον λόγο, τον ήχο και την εικόνα με φωτογραφίες της εποχής, animation και μαγικά travelling της κάμερας στους άδειους αθηναϊκούς δρόμους, εκεί όπου περπάτησε η νεαρή Μαριάννα Καλογεροπούλου λίγο πριν ανοίξει τα φτερά της και γίνει η μεγαλύτερη σοπράνο του 20ού αιώνα.

Όλοι εμείς που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε αυτή την υπέροχη δουλειά που κλείνει με τον καλύτερο τρόπο το αφιέρωμα της Λυρικής στο έτος Κάλλας, βάζω στοίχημα πως στις 8 Δεκεμβρίου το βράδυ στις 23.30 θα συντονιστούμε με το Γαλλικό κανάλι France TV5 για να το ξαναδούμε. Όμως αυτό δεν φτάνει. Το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» πρέπει να φτάσει στις κινηματογραφικές αίθουσες, στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο, στα σχολεία. Για να γνωρίσει ο κόσμος μια άλλη Μαρία Κάλλας, πέρα από κουτσομπολιά, λαμπερά ειδύλλια και αστικούς μύθους, ακολουθώντας για 106 λεπτά το νήμα που την οδήγησε μέσα από δύσβατα μονοπάτια στην κορυφή.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» στο site της Εθνικής Λυρικής Σκηνής