Ανάλυσέ το! Η παράξενη εμπειρία του Φρόυντ στην Ακρόπολη

Το Μουσείο Φρόυντ στο Λονδίνο διοργανώνει από τις 23 Ιουλίου μια σημαντική έκθεση με θέμα το ταξίδι που πραγματοποίησε ο πατέρας της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα όπου για πρώτη και μοναδική φορά στη ζωή του είδε την Ακρόπολη. Ο τόπος που πραγματοποιείται η έκθεση είναι από μόνος του ένας τόπος μαγικός. Πρόκειται για το σπίτι που έζησε ο Φρόυντ τον τελευταίο χρόνο της ζωής του όταν κατάφερε να αποδράσει από τον ναζιστικό εφιάλτη της Βιέννης, το 1938. Το σπίτι της οδού Maresfield Gardens στο Βόρειο Λονδίνο είναι μια διώροφη φωτεινή μονοκατοικία με μεγάλα παράθυρα που βλέπουν στον καταπράσινο κήπο. Η έκθεση αναπτύσσεται στο δωμάτιο που ο Φρόυντ χρησιμοποιούσε ως υπνοδωμάτιο και περιλαμβάνει αρχεία, φωτογραφίες, επιστολικά δελτάρια, βιβλία και σημειώσεις, όλα σχετικά με το ταξίδι του στην Ελλάδα και τη συνάντησή του με την Ακρόπολη.  

«Η Ακρόπολη υπερβαίνει κάθε τι που έχω δει έως τώρα, ή που μπορεί να φανταστεί κανείς»

Η πιο διάσημη αναφορά της ψυχανάλυσης έχει τις ρίζες της σε μια αρχαία ελληνική τραγωδία, τον Οιδίποδα του Σοφοκλή και ο ίδιος δεν αποχωριζόταν ποτέ ένα αγαλματίδιο της θεάς Αθηνάς που το είχε πάντα μαζί του. Όμως ο Σίγκμουντ Φρόυντ δεν είχε επισκεφθεί ποτέ στη ζωή του την Αθήνα και τον Παρθενώνα. Μέχρι που από μια παραξενιά της τύχης, τα βήματά του τον έφεραν μία και μοναδική φορά στον Ιερό Βράχο, ένα βροχερό πρωινό του 1904. Για τον Φρόυντ αυτές οι ώρες στην Ακρόπολη ήταν αποκλυπτικές: θα μείνει συγκλονισμένος από έκπληξη και δυσπιστία και θα ζήσει μια πρωτόγνωρη κατάσταση που αργότερα ονόμασε «σύγχυση της μνήμης». Τον είχε συνταράξει το γεγονός ότι ενώ είχε διαβάσει τόσα για την Ακρόπολη και τη θαύμαζε απεριόριστα από μικρή ηλικία, μόλις την αντίκρισε βίωσε το φαινόμενο που με σημερινούς όρους θα το περιγράφαμε ως αποπραγματοποίηση. Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι το μνημείο όντως υπάρχει στην πραγματικότητα.

Αφηγείται ο Φρόυντ: «Όταν, εν τέλει, το απόγευμα της αφίξεως μας στάθηκα στην Ακρόπολη και άπλωσα το βλέμμα μου στο τοπίο ολόγυρα, μια αναπάντεχη σκέψη πέρασε από το μυαλό μου: Όλα αυτά αληθινά υπάρχουν, όπως ακριβώς τα διδαχτήκαμε στο σχολείο! Η Ακρόπολη υπερβαίνει κάθε τι που έχω δει έως τώρα, ή που μπορεί να φανταστεί κανείς»

Τριάντα δύο χρόνια μετά, το 1936, αναπολώντας τη στιγμή που έζησε στον Παρθενώνα θα γράψει και θα αναλύσει την εμπειρία του στο φίλο του και συγγραφέα  Ρομαίν Ρολάν σε ένα γράμμα που θα μείνει στην ιστορία ως «Η Ανάμνηση μιας Διαταραχής στην Ακρόπολη».

Συναντήσαμε την μουσειολόγο και επιμελήτρια, Μαρίνα Μανιαδάκη στο Μουσείο Φρόυντ για να μας εξηγεί το πλαίσιο στο οποίο κινήθηκε εκείνη και οι συνεργάτες της για την οργάνωση της έκθεσης: «Η κεντρική ιδέα της παρουσίασης είναι να λειτουργήσει σαν χρονο-γραμμή ακολουθώντας τα βήματα του Σίγκμουντ Φρόυντ και του μικρότερου αδελφού του, Αλέξανδρου στο ταξίδι τους από την Βιέννη στην Αθήνα μέσω Τεργέστης. Στην αρχή ήταν να πάνε στην Κέρκυρα, αλλά όπως τους συμβούλεψε ένας γνωστός τους για να αποφύγουν την ζέστη του νησιού καλύτερα θα ήταν να επισκεφθούν την Αθήνα».

Έτσι κι έγινε. Με το ατμόπλοιο των Γραμμών Lloyd έφτασαν στις 3 Σεπτεμβρίου 1904 στον Πειραιά κι από εκεί στην Αθήνα.

Έμειναν στο «Ξενοδοχείο των Αθηνών», γωνία Κοραή και Σταδίου και την πρώτη μέρα, ο Φρόυντ, φορώντας το καλύτερό του πουκάμισο για την περίσταση, πηγαίνει με τον αδελφό του στο Θησείο και στην αρχαία Αγορά, πίνουν καφέ- «έναν πραγματικό καφέ» λέει ενθουσιασμένος- και ανεβαίνουν στην Ακρόπολη. Εκεί έζησε αυτήν παράξενη εμπειρία για την οποία χρειάστηκαν 30 τόσα χρόνια να την αναλύσει.

«Ήταν ένα παράξενο ταξίδι εξαρχής» παρατηρεί η επιμελήτρια της έκθεσης «γιατί δεν το είχε σχεδιάσει έτσι. Και όπως έχει πει κι ο ίδιος ο Φρόυντ, δεν περίμενε ποτέ ότι θα επισκεφθεί την Αθήνα, πάντα αμφέβαλε ότι θα φτάσει εκεί. Η έκθεσή αυτή στοχεύει σε αυτό. Να ακολουθήσουμε τα ίχνη του και να παρακολουθήσουμε αυτό το παράξενο αλλά τόσο συναρπαστικό ταξίδι του Φρόυντ στην Ελλάδα»

Info: Η έκθεση «Tracing Freud on the Acropolis» στο Μουσείο Φρόυντ, στο Λονδίνο από 26 Ιουλίου μέχρι 7 Ιανουαρίου 2024.