Ένα ποίημα για την Ουκρανία από τον Γιάννη Αντιόχου, στη γλώσσα του εισβολέα

«Όταν πέρυσι, τέτοιες μέρες είχε σχεδόν συμπληρωθεί ένας μήνας από τη Ρωσική εισβολή στα εδάφη της Ουκρανίας και οι κάτοικοί της αντιστέκονταν σθεναρά, όταν μάθαινα τα νέα από τους φίλους μου στα νοσοκομεία του Κιέβου, όταν η φίλη μου Γιουλίγια διέσωζε την οικογένειά της από το Χάρκοβο μεταφέροντας τους μη στρατεύσιμους στην Ιταλία, όταν ο ανώνυμος Γερμανός (μου) με πληροφορούσε για τον αναβρασμό και την τέχνη στο Βερολίνο, τόλμησα να γράψω ένα ποίημα γιατί πνιγόμουν και γιατί κακά τα ψέματα μόνο αυτό μπορούσα να κάνω… το ποίημα δημοσιεύτηκε σε ταυτόχρονη μετάφραση στη γλώσσα του εισβολέα από την Ηρακλεία Πέππα · μετά το καλοκαίρι ο ζωγράφος, Leszek Paul, το μετέφρασε στα Πολωνικά. Ζυγίζοντας στο τέλος του 2022 την επικαιρική σφραγίδα του, το συμπεριέλαβα στην ενότητα με τα νέα ποίηματα, (2019 ως σήμερα), στο #σῶμα, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ίκαρος…» σχολίασε σε ανάρτησή του ο ποιητής και μεταφραστής Γιάννης Αντιόχου για το ποίημα «... ὑπερτερεῖ συντριπτικῶς./ Ὁ πόλεμος...», που σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, υπενθυμίζει τη φρίκη του πολέμου στην Ουκρανία μετά την εισβολή της Ρωσίας αλλά και τη μεταμορφωτική δύναμη που έχει η ποίηση ως τέχνη.

Ο Γιάννης Αντιόχου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Μεγάλωσε και ζει στον Πειραιά. Είναι κάτοχος MBA και ΜSc της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με εξειδίκευση τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Έχει μεταφράσει έργα των Τ. Σ. Έλιοτ, Τεντ Χιουζ, Σύλβια Πλαθ, Ανν Σέξτον, Άννα Αχμάτοβα, κι έχει συνεργαστεί με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, δημοσιεύοντας, ποιήματα, δοκίμια και μεταφράσεις. Το έργο του, «Αυτός, ο κάτω ουρανός», Εκδόσεις Ίκαρος, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2020. Όσες και όσοι δεν έχει τύχη να έρθουν σε επαφή με τις λέξεις και τις σκέψεις του, μπορούν να εξερευνήσουν μαζί του τον κόσμο της ποίησης στην προσωπική του, πολύ ενδιαφέρουσα, σελίδα Exploring Poetry όπου κατά τη διάρκεια της πλοήγησης κρατά συντροφιά στους επισκέπτες η εμπνευσμένη και αγαπημένη μουσική των Radiohead.

«... ὑπερτερεῖ συντριπτικῶς./ Ὁ πόλεμος...» *

Κι ήρθε η εποχή
να μάθουμε τη γεωγραφία μιας άλλη χώρας:
πόλεις, ποτάμια,
βουνά και θάλασσες
μετρώντας όσους χάνονται
στον διαμελισμό της

Αρχικά ήταν:
ήχοι σειρήνων
κατεστραμμένες γέφυρες
και ξεκοιλιασμένα σπίτια
ώσπου οι νοσοκόμες
έκρυψαν τους αρρώστους
στα σπλάχνα των νοσοκομείων
και ζέσταναν τα μωρά
τυλίγοντάς τα με υαλοβάμβακες λεβήτων
νανουρίζοντάς τα
μ’ όση ζωή τούς περίσσευε

Και γριές μαυροφόρες
μοίρασαν μέσ’ από τις χούφτες τους
ηλιόσπορους στους εισβολείς
γιατί εκείνες ξέρουν
πως στις πεδιάδες της Μαύρης Θάλασσας
τα ηλιοτρόπια πίνουν αίμα

Έτσι φαγώθηκε ένας μήνας
Στις δικές μας πόλεις, στα ποτάμια,
στα βουνά και στις θάλασσες
ήρθε η άνοιξη
γιατί απλά
έτσι συμβαίνει

Δόξα τῷ Θεῷ
αυτές οι παλιές βόμβες
είναι αδύνατον από τόσο μακριά
ν’ αναφλέξουν τον ουρανό μας

(προσώρας)

Αραιά και που
—αυτόν τον μήνα—
χαμηλώνοντας το κεφάλι μου
νιώθω ένοχος για την μοίρα των άλλων
Στριμωγμένος στην κάμαρά μου
σβήνω το παρελθόν μου
ζυγίζοντας προσεκτικά τις λέξεις
που ανταλλάσσω με φίλους
—δεν μου ’μεινε κανείς
να ’χει το θάρρος να παραδεχτεί
πως είμαστε συνένοχοι
και να με συγχωρέσει

Στάσου όμως·
όλον τον μήνα
σού ’στελνα το φως της Αθήνας
τον φλοίσβο της ακτογραμμής
μεγάλους δρόμους από άσφαλτο
φτενές παπαρούνες
και συ:
Weidenkätzchen από τις ιτιές του Nordbahnhof
ανθισμένα μωβ χωνάκια νεκροταφείου
φωνές πουλιών του βόρειου δάσους
κι έναν ήλιο μικρό, θαμπό και πορτοκαλί
μια αναβράζουσα ταμπλέτα βιταμίνης C
στο βρώμικο τζάμι ενός τρένου

Η τηλεόραση περιόρισε πια τις πολεμικές ανταποκρίσεις
Η Οδησσός οχυρώθηκε με τ’ αγάλματά της σ’ άμμο θαλάσσης
Η Μαριούπολη εξαϋλώθηκε·
οι κάτοικοι αποχαιρετούν γονατιστοί τους νεκρούς τους
Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες του έθνους
ηλεκτροδοτούν αόκνως
την σκοτεινή κοιλιά της Μεγάλης Άρκτου
Στη Λβιβ, στην πλατεία Ιβάν Φράνκο,
ενόσω ηχούν οι σειρήνες της αεράμυνας
κάποιος Μωυσής με θρυμματισμένες τις δέκα εντολές
κατεβαίνει σκυφτός στο καταφύγιο·
σύννεφα (και πουλιά) παραβιάζουν τα σύνορα

Στα κρεβάτια της Πολωνίας
τρία εκατομμύρια πρόσφυγες κουκουλωμένοι
γράφουν με τα μηδενικά τους
τρεις γραμμές ιστορίας
Στην όπερα της Γερμανίας σου: οι Σικελικοί Εσπερινοί
και στην Αθήνα
διαβάζοντας ποιήματα για το τραύμα των άλλων
μιλάμε με στόμφο και ακαταλήπτως για την ειρήνη
ενώ δεν έπαψε
απ’ αυτό το παλιό ραδιόφωνο
—κειμήλιο της γιαγιάς μου από τον Β΄ ΠΠ—
ν’ ακούγεται η φωνή του διπλωμάτη μου:

«... ὑπερτερεῖ συντριπτικῶς.
Ὁ πόλεμος...»
ΨΥΧΑΜΟΙΒΟΣ
ασφαλής, μακρινός και βουβός
όπως τα ονόματα:
Οξάνα, Μάλβα, Γιουλίγια, Ζλάτα,
Μπογκντάν, Μικόλα, Βολοντίμιρ, Ντμίτρο
σλαβικές μελανιές της γλώσσας μου
οι νεκροί της Ουκρανίας
ενόσω ο ήλιος
συνεχίζει ν’ ανατέλλει και να δύει
στο Ρως του Κιέβου
μέσ’ από τα ανοιχτά φτερά της Μπερεχίνια

* Γιώργος Σεφέρης, Το Ραδιόφωνο, από: Ο ηδονικός Ελπήνωρ, στ., 92-94. Στην: Κίχλη (1947) & στα: Ποιήματα, (σ. 225), 15η έκδοση, 1985