Γλυπτά του Παρθενώνα: Τόσο μακριά, αλλά όλο και πιο κοντά;

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα και η επιστροφή τους στην Ελλάδα δεν είναι τωρινό ζήτημα. Τη Δευτέρα (28/11), σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε εκ νέου το θέμα στη συνάντηση που είχε με τον βασιλιά Κάρολο Γ'.

Λίγη ώρα αργότερα, κατά τη διάρκεια συζήτησης σε εκδήλωση με αφορμή την επέτειο των 25 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του LSE, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την ελπίδα για μια «win-win» λύση, η οποία θα «θα οδηγήσει στην επανένωση των Γλυπτών και παράλληλα θα λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες που έχει το Βρετανικό Μουσείο».

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κυριάκος Μητσοτάκης ζητά την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Το είχε κάνει και έναν χρόνο νωρίτερα, όταν συναντήθηκε με τον τότε πρωθυπουργό της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον στην Ντάουνινγκ Στριτ. Στον άλλοτε θερμό υποστηρικτή της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα είχε δωρίσει μάλιστα και μια κοινή φωτογραφία του με τη Μελίνα Μερκούρη. Ήταν από το 1986 όταν ο Τζόνσον ήταν φοιτητής και πρόεδρος της Oxford Union και είχε καλέσει την τότε υπουργό Πολιτισμού της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου στην Οξφόρδη για να μιλήσει για την επιστροφή των Γλυπτών στην Αθήνα.

Με το Μουσείο της Ακρόπολης να συμπληρώνει 13 χρόνια λειτουργίας και τη βρετανική κοινή γνώμη να έχει αλλάξει εδώ και χρόνια στάση όσον αφορά στο κατά πόσο πρέπει τα Γλυπτά του Παρθενώνα να παραμένουν στο Λονδίνο (53% λέει «ναι» στην επιστροφή των Μαρμάρων σε δημοσκόπηση του BBC τον Οκτώβριο), το Βρετανικό Μουσείο επιμένει ότι η μόνη συζήτηση με την Ελλάδα μπορεί να γίνει μόνο στη βάση ενός δανεισμού.

Για το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα η βρετανική εφημερίδα «Guardian» έχει προτείνει να γυρίσουν τα πρωτότυπα στην Αθήνα και το Λονδίνο να εκθέτει κόπιες 3D στο Βρετανικό Μουσείο.

Σε πολιτικό επίπεδο, πάντως, οι εκάστοτε πρωθυπουργοί της Βρετανίας, όταν το «ακανθώδες» θέμα έμπαινε στο τράπεζι, φρόντιζαν να ρίχνουν το «μπαλάκι» στο Βρετανικό Μουσείο, επισημαίνοντας ότι η όποια απόφαση θα ληφθεί από τη διοίκηση του χώρου όπου βρίσκονται τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Δεν λείπουν, βέβαια, και περιπτώσεις όπου υπάρχει ξεκάθαρη δήλωση για τα Μάρμαρα και το αίτημα επιστροφής τους, όπως έγινε πρόσφατα με τη Λιζ Τρας, την πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας που έφυγε από την Ντάουνινγκ Στριτ μόλις 44 ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της. Η Λιζ Τρας είχε ταχθεί ανοιχτά κατά της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Όταν ο Κώστας Σημίτης ζήτησε από τον Τόνι Μπλερ να επιστραφούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα

Η πρώτη φορά που το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αθήνα τέθηκε σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο ήταν το 2003. Πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Κώστας Σημίτης και στη Βρετανία είχε σχηματίσει κυβέρνηση ο Τόνι Μπλερ.

Η στιχομυθία, που καταγράφηκε και σε κάμερα, είχε γίνει στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

«Νομίζω ότι πρέπει να αρχίσεις να σκέφτεσαι για τα μάρμαρα και να μου πεις» είχε πει ο κ. Σημίτης στον Μπλερ, προσθέτοντας: «Θέλω να μου πεις πως το σκέφτεσαι. Να μου πεις την προσωπική σου γνώμη, διότι υπάρχει δημοσιότητα στο θέμα. Θα ήθελα να ξέρω αν μπορούμε να κάνουμε κάτι».

Έναν χρόνο νωρίτερα, το 2002, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος είχε προτείνει τη λύση του μακροχρόνιου δανεισμού με αντάλλαγμα η Αθήνα να στέλνει στο Βρετανικό Μουσείο ελληνικές αρχαιότητες στο πλαίσιο διεθνών εκθέσεων.

Ο αγώνας της Μελίνας Μερκούρη για να φύγουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο

Ο Λόρδος Έλγιν, πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη, είχε αφαιρέσει μεγάλο τμήμα του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα, μεταφέροντάς τον στο Λονδίνο, την τετραετία 1801-1804. Σε ορισμένες περιπτώσεις είχε κόψει στη μέση γλυπτές συνθέσεις, μεταφέροντας το ένα τμήμα τους στη Βρετανία και αφήνοντας το άλλο στην Αθήνα.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, το πρώτο επίσημο αίτημα επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα είχε τεθεί το 1842 από τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, γραμματέα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Το 1924, με αφορμή την επέτειο για τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Φιλέλληνα λόρδου Βύρωνα, το αίτημα τέθηκε εκ νέου προς τη Βρετανία και το Βρετανικό Μουσείο.

Η συζήτηση για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα «φούντωσε» τη δεκαετία του 1980. Η Μελίνα Μερκούρη είχε κάνει στόχο ζωής να γυρίσουν τα Μάρμαρα στην Αθήνα. Το 1982 στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολιτική στο Μεξικό, η τότε υπουργός Πολιτισμού προέβαλε το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Η ελληνική αντιπροσωπεία υπέβαλε σχέδιο Σύστασης υπέρ της επιστροφής του γλυπτού διακόσμου, το οποίο υπερψηφίστηκε με 56 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 24 αποχές. Τον Οκτώβριο του 1984 η Ελλάδα υπέβαλε επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και τον Απρίλιο του ίδιου έτους η βρετανική πλευρά απέρριψε το ελληνικό αίτημα.

«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για εμάς» είχε πει η Μελίνα Μερκούρη. «Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας» είχε προσθέσει, σημειώνοντας ακόμη: «Και αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ».

Δύο χρόνια μετά, το 1986, η Μελίνα Μερκούρη πήγε στην Οξφόρδη, όπου έδωσε μια «πύρινη» ομιλία, εξηγώντας με επιχειρήματα γιατί πρέπει να επιστραφούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα και καταρρίπτοντας ένα προς ένα τα «επιχειρήματα» του Βρετανικού Μουσείου. «Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Όπως: υπάρχει ο Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελλου, υπάρχει η Αφροδίτη του Da Vinci, υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη, υπάρχουν οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner, υπάρχει η Καπέλα Σιξτίνα» είχε πει.

«Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε ένας θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια. Και είναι γνωστό πως δεν αποτελώ εξαίρεση. Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πως πάρθηκαν τα Μάρμαρα από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω» είχε προσθέσει.

Εκείνη την περίοδο τον γύρο του κόσμου είχε κάνει το βίντεο με τον επεισοδιακό διάλογο ανάμεσα στη Μελίνα Μερκούρη και τον τότε διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου. «Θέλω τα μάρμαρά μου πίσω», «είναι μέλη ενός κτίσματος», «τα κατέστρεψαν» είχε ξεκαθαρίσει στη στιχομυθία μπροστά στις κάμερες για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.