Crime podcast: Ποιος σκότωσε τον Κώστα Ταχτσή;

Είναι οι μέρες τέτοιες που σεξουαλικά και άλλα απεχθή εγκλήματα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και είναι ένα ερώτημα γιατί έχουμε την ανάγκη να παρακολουθούμε από κοντά τις τραγωδίες. Το σχολιάζουμε με την Κατερίνα Μπακογιάννη μιλώντας για το νέο της, εξαιρετικά ενδιαφέρον crime podcast –όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς ακούγοντας το τρέιλερ– που αφορά σε ένα σεξουαλικό, κατά την επίσημη εκδοχή, έγκλημα του προηγούμενου αιώνα ενός από τους σπουδαιότερους συγγραφείς μας, του Κώστα Ταχτσή, το οποίο παραμένει ανεξιχνίαστο. 

«Οι αληθινές ιστορίες εγκλημάτων ήταν πολύ δημοφιλείς –βιβλία, ταινίες, σειρές– από την εποχή του Truman Capote. Το “In cold blood” (1967) θεωρείται η αρχή του genre και κατά  κάποιο τρόπο έχει σχέση με τον Ταχτσή, δεν το αναφέρω τυχαία. Ο Capote ήταν ο πρώτος που κατέγραψε σε συναρπαστικό πεζογράφημα ένα αληθινό έγκλημα σε όλες τις πτυχές του, μέσα από στοιχεία και συνεντεύξεις».

Μετά από ένα μεγάλο διάστημα που μας ενδιέφεραν εκπομπές και ταινίες που απλώς προβάλλουν τη φρίκη, η νέα τάση, ειδικά στα podcast που ασχολούνται με αληθινά εγκλήματα, είναι να αναδεικνύεται η μεγαλύτερη εικόνα. «Η φρίκη ίσως μας τραβάει γιατί μας θυμίζει πόσο τυχεροί είμαστε που δεν αποτελούμε μέρος της. Δεν έχουμε όμως λόγο να αναπαράγουμε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες χωρίς να διερευνούμε ταυτόχρονα τις παθογένειες πίσω από κάθε έγκλημα». 

Μου φέρνει ως παράδειγμα το «Stolen», ένα πολύ δημοφιλές αμερικάνικο podcast - μίνι σειρά που ερευνά την ιστορία μιας γυναίκας ιθαγενούς η οποία εξαφανίστηκε τo 2018 και πιθανολογείται πως έχει δολοφονηθεί. «Ακούγοντάς το αναγνωρίζουμε τις ευθύνες της αστυνομίας, η οποία δεν ενδιαφέρθηκε άμεσα να αρχίσει να την ψάχνει, και, επίσης, τη βαθύτερη ιστορία κακοποίησης που αφορά γυναίκες της κοινότητάς της. Ως ακροατές καταλαβαίνουμε γιατί εξαφανίστηκε, έχουμε αγωνία για το αν θα βρεθεί και η υπόθεση αρχίζει να μας ενδιαφέρει προσωπικά και κοινωνικά. Στο τελευταίο επεισόδιο, τον Αύγουστο του ’21, γίνεται μάλιστα και μια σύλληψη».

Μια ιστορία ερευνητικής δημοσιογραφίας που παρακολουθεί μια υπόθεση στην εξέλιξή της είναι και το crime podcast για τον Ταχτσή. Με τη διαφορά ότι εδώ έχουμε μια παλιά ιστορία, από αυτές που ονομάζουν cold cases. Καμία υπόθεση ωστόσο δεν μπαίνει πραγματικά στο ψυγείο αν δεν έχει βρεθεί ο ένοχος και κανένας φόνος δεν πρέπει να μένει ανεξιχνίαστος, είναι κάτι που της λένε και στην Αστυνομία.

«Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Ταχτσής έχει μια οικογένεια πίσω του και φίλους. Ανθρώπους που ακόμα και 34 χρόνια μετά θα ήθελαν να γνωρίζουν ποιος είναι ο δολοφόνος. Επειδή έχει παραγραφεί η δολοφονία του, δεν μπορεί να λέμε πως δεν μας ενδιαφέρει πια. Ένα μεγάλος συγγραφέας δολοφονήθηκε και δεν μάθαμε ποτέ τι συνέβη». 

Η γοητεία του Ταχτσή

Η περίπτωση του Κώστα Ταχτσή έχει κάποια πολύ γοητευτικά στοιχεία για εκείνη ως δημοσιογράφο - δημιουργό του podcast, αλλά και για εμάς ως ακροατές. 

Το ένα, το αυτονόητο, ότι πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους και πιο μεταφρασμένους συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα, κάτι που θα ακούσουμε να διαβεβαιώνουν σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων με τους οποίους η Κατερίνα Μπακογιάννη μιλάει στην έρευνά της. Υπάρχει μάλιστα ένα όψιμο ενδιαφέρον για τον συγγραφέα Ταχτσή, με τα βιβλία του να επανεκδίδονται, ενώ το «Τρίτο Στεφάνι» ανέβηκε πρόσφατα στη σκηνή σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη. «Το έργο του Ταχτσή φαίνεται πως αφορά τον κόσμο ακόμα και σήμερα κάτι που, όταν ξεκίνησα, δεν γνώριζα. Μπήκα σιγά-σιγά στο κόσμο του».  

Ο Ταχτσής είναι μια γοητευτική προσωπικότητα, πολύ πιο μπροστά από την εποχή του, που η ιστορία του αναδεικνύει ζητήματα –τότε– όπως αυτό της σεξουαλικής ρευστότητας και του gender diversity. «Όλοι όσοι γνώριζαν τον Ταχτσή μου είπαν πως επρόκειτο για μια ιδιοφυΐα, μάλιστα τον χαρακτηρίζουν ιδιοφυΐα του σεξ και της ζωής, κάτι πολύ ενδιαφέρον όταν ψάχνεις τον βίο του». Τι σημαίνει «ιδιοφυΐα του σεξ»; Είναι κάτι που θα ανιχνεύσει το podcast, μην ξεχνάμε πως η δολοφονία θεωρήθηκε σεξουαλικό έγκλημα. Ο ίδιος έζησε τη ζωή του φανερά, όντας ομοφυλόφιλος μια εποχή καθόλου ανεκτική στη σεξουαλική διαφορετικότητα, όπως την ονομάζουμε σήμερα. 

«Ο Ταχτσής ήταν ισχυρή προσωπικότητα, διατράνωνε αυτό που ήτανε και ζούσε όπως ήθελε – δεν θέλω να  πω περισσότερα γιατί θα προδώσω τα επόμενα επεισόδια. Να το πω όμως διαφορετικά. Κάτι άλλο που μου λένε για τον Ταχτσή ήταν πως ήταν Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ. Ζούσε διπλή ζωή, από τη μία ο συγγραφέας, ο μεταφραστής του Αριστοφάνη, ο διανοούμενος, και από την άλλη μια ξέχωρη ζωή τη νύχτα. Ζούσε λοιπόν με τους δικούς του όρους και αυτό τον κάνει πολύ γοητευτικό». 

Αναπόφευκτα ρωτάω τι θα ήταν ο Ταχτσής με τους σημερινούς όρους. Ντυνόταν γυναίκα, μπορούμε να πούμε πως ήταν τρανς; «Δεν θα τον λέγαμε τρανς γιατί δεν θα έλεγε ο ίδιος τρανς τον εαυτό του. Αυτή είναι μια συζήτηση που με δυσκολεύει κι εμένα πολύ κάνοντας το podcast. Μιλάω με ανθρώπους από το περιβάλλον του Ταχτσή,  ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι κάποιες φορές χρησιμοποιούν προσβλητική ορολογία για την ομοφυλοφιλία χωρίς να το καταλαβαίνουν, γιατί έτσι μιλούσαν τότε. Συμβαίνει ακόμα και με ανθρώπους που οι ίδιοι είναι ομοφυλόφιλοι, μιλούν με λέξεις που σήμερα θα ήταν απολύτως κατακριτέες στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό λόγο. Από την άλλη έρχομαι κι εγώ αντιμέτωπη με δικά μου στερεότυπα, μια που ενηλικιώθηκα στη δεκαετία του ’80. Κάτι που θέλω να πω και να γράψω το περνάω από χίλια κύματα. Και αυτό, νομίζω, με έχει βοηθήσει να κατανοήσω καλύτερα πράγματα και καταστάσεις». 

Είναι κάτι που εντάσσεται σε μια ευρύτερη συζήτηση που αφορά ζητήματα πολιτικής ορθότητας και ιστορικότητας των φαινομένων, πώς διαχειριζόμαστε αναδρομικά τις αξίες και τις λέξεις του χθες. «Δεν μπορείς να βάλεις τον Ταχτσή σε καλούπι και να πεις ότι ήταν κάτι άλλο από αυτό που ο ίδιος έλεγε ότι ήταν, αλλά σίγουρα πρέπει να τον επανεξετάσεις στο σήμερα, κάτι που είναι καίριο και για την πλοκή του podcast». 

Έχω διαβάσει ότι την ομοφυλοφιλία του ο ίδιος απέδιδε σε μία παραμόρφωση που είχε υποστεί ως παιδί, μεγαλώνοντας με τη γιαγιά του, και όχι στη φύση του. «Δεν θα ήθελα να κάνω ψυχανάλυση στον Ταχτσή. Το σίγουρο είναι ότι βασανιζόταν από αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε “ο άλλος μου εαυτός”. Είχε πει “εγώ χωρίς εσένα θα περνούσα μια χαρά”. Ο Ταχτσής μιλούσε σχεδόν με επιστημονικό τρόπο για την ομοφυλοφιλία, αλλά ήταν και ένας άνθρωπος αυθόρμητος και παρορμητικός, για παράδειγμα, είχε πει σε συνέντευξη και το περιβόητο “δεν είμαι ομοφυλόφιλος”. Και ίσως συσχέτιζε τη σεξουαλικότητα του και με τη δημιουργικότητά του ως συγγραφέας».

Ψάχνει τα χαρτιά της για να μου δείξει μια επιστολή του προς τη φίλη του Μελίνα Μερκούρη, δύο μήνες πριν από τη δολοφονία του, στην οποία γράφει: «Αν έκρυβα την ερωτική μου ανορθοδοξία, τότε που ήταν αρκετά ρευστή, δεν αποκλείεται να είχα πάψει σιγά-σιγά να είμαι ερωτικά ανορθόδοξος, και αν είχα γίνει λίγο πολύ σαν τον περισσότερο κόσμο. Δηλαδή λίγο από όλα και τίποτα. Και φυσικά ούτε και συγγραφέας».

Ένα συναρπαστικό storytelling

Ένα podcast για πρώτη φορά σε επεισόδια, σαν ηχητικό ντοκιμαντέρ, με γυρίσματα εκτός στούντιο στα παλιά νυχτερινά στέκια του Ταχτσή και ήχους από την Αθήνα μιας άλλης εποχής. Κατερίνα, πώς ξεκίνησε όλο αυτό;

«Σε μία συζήτηση πέρσι την άνοιξη, την περίοδο της καραντίνας, με τον Πάνο Σόμπολο, με τον οποίο γνωρίζομαι πολλά χρόνια, τον ρώτησα ποιες υποθέσεις του έχουν αποτυπωθεί περισσότερο. Μου ανέφερε, ανάμεσα σε δυο-τρεις άλλες τον Ταχτσή. Ήταν ο πρώτος από τους αστυνομικούς ρεπόρτερ που είχε μπει τότε στον τόπο του εγκλήματος, εμφανίζεται μάλιστα στα πρώτα επεισόδια δίνοντάς μας στοιχεία». 

Χωρίς κανένα δεδομένο στην αρχή, η δημοσιογραφική έρευνα ξεδιπλώνει μια γοητευτική προσωπικότητα και την ίδια στιγμή προσπαθεί να εξιχνιάσει το μυστήριο μιας δολοφονίας. «Είναι εντυπωσιακά αυτά που μαθαίνουμε για τον Ταχτσή. Το podcast θα φέρει στο φως πολλά καινούργια στοιχεία γιατί μιλούν άνθρωποι για πρώτη φορά μετά από 34 χρόνια».

Τη ρωτάω πόσο δύσκολο ήταν να τους βρει και να τους πείσει. «Όχι, πολύ. Καμιά φορά χρειάζεται απλώς να ασχοληθείς. Ασχολήθηκα πολύ χρόνο με την υπόθεση,  μήνες, και δεν σταματούσα να ρωτάω. Η Μάρω Δούκα, π.χ., πολύ φίλη του, δεν ήθελε να δώσει συνέντευξη, συζητήσαμε όμως αρκετές φορές και τελικά είπε “ναι, αξίζει να μιλήσω για τον Κώστα”. Oι ακροατές θα ακούσουν τους φίλους του Ταχτσή, την πλευρά της αστυνομίας, συγγραφείς, πολιτικούς, την οικογένειά του, νομίζω η εμπειρία του ήχου είναι πολύ δυνατή».

Οκτώ επεισόδια που το ένα σε οδηγεί στο άλλο σε ένα συναρπαστικό storytelling – σαν ταινία με σενάριο. Δεν είναι τυχαίο ότι η εταιρεία παραγωγής Faliro House πίστεψε από την αρχή στο project και έχουν ήδη αποκτήσει τα δικαιώματα κινηματογραφικής και τηλεοπτικής μεταφοράς του podcast. 

Φυσικά, ένα τέτοιο podcast δεν το κάνεις μόνος σου. «Την ιστορία την ξεκινήσαμε μαζί με τον σκηνοθέτη Λευτέρη Χαρίτο (σκηνοθέτη στις “Άγριες Μέλισσες”), με τον οποίο μοιραζόμαστε εδώ και χρόνια το ίδιο πάθος για τα podcast. Καθόμαστε μαζί, ακούει το σενάριο, με συμβουλεύει, δεν θα μπορούσα να κάνω αλλιώς μια μίνι σειρά που εξελίσσεται με όλα αυτά τα ερωτήματα». Επίσης, και χωρίς την παραγωγό που τη βοηθάει στην έρευνα, την Παναγιώτα Κοντοδήμα, και βέβαια χωρίς τον ηχολήπτη Βαγγέλη Μακρή, με τον οποίο πηγαίνουν παντού μαζί, εκείνη καλωδιωμένη με τις ψείρες. «Είναι 25 χρονών, δεν γνώριζε τον Ταχτσή πριν ξεκινήσουμε το podcast και τώρα διαβάζει τα βιβλία του». 

Η αστυνομία θεώρησε ότι είναι σεξουαλικό έγκλημα, ανέκρινε πέριξ της Ομονοίας διάφορους νεαρούς, δεν βρήκε κανέναν και η υπόθεση μπήκε στο αρχείο. Τη ρωτάω αν ισχύει ότι εκείνο το βράδυ ο Ταχτσής πήγε με τρεις διαφορετικούς νεαρούς στο σπίτι, όπως είναι η επίσημη εκδοχή. «Είναι κάτι που διερευνάται στο podcast και προκύπτουν νέα στοιχεία».

Οι μεγαλύτεροι θυμούνται τα δημοσιεύματα της εποχής που μιλούσαν για αυτόν τον τυχαίο εραστή και είχαν φωτογραφίες του δίπλα σε τρανς γυναίκες εργάτριες του σεξ. «Υπήρχε το στερεότυπο ότι, αν παρεκκλίνεις σεξουαλικά, αυτό το τέλος θα έχεις. Και ίσως αυτό είναι και το κλειδί για να δούμε τι τελικά έγινε στην υπόθεση. Δηλαδή το να εξετάσουμε αυτήν υπόθεση με την οπτική του σήμερα, μπορεί να μας δώσει απαντήσεις στο τι τελικά έγινε». Ενδιαφέρον!

Να το πούμε κι αλλιώς: «Η ζωή του Ταχτσή είχε πάρα πολλή βία, που ξεδιπλώνεται σε αυτό το podcast. Αυτό που μου λένε όλοι όσοι γνωρίζουν τον Ταχτσή και την εποχή του είναι ότι έχει το ίδιο ενδιαφέρον το αν θα βρεθεί τελικά ο δολοφόνος του με το γιατί δεν εξιχνιάστηκε η υπόθεση».

Το podcast «Ποιος σκότωσε τον Κώστα Ταχτσή» είναι μία παραγωγή της Melon Media.