Dune: Το έπος φαντασίας του Frank Herbert στη νέα εποχή

Tο 1513 ο Niccolo Macchiaveli γράφει την πολιτική πραγματεία «Ο Ηγεμόνας» ("Il Principe”). Στο κείμενο αυτό που δημοσιεύεται το 1532, πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα του, ο Φλωρεντίνος φιλόσοφος παρουσιάζεται εντυπωσιασμένος από τις ηγεμονίες της εποχής του –που είχαν δημιουργηθεί με άσκηση βίας– κι επιπλέον από τους ηγεμόνες με τη σιδερένια πυγμή. Σύμφωνα με την οπτική του, που βασίζεται στη φιλοσοφία του όψιμου Μεσαίωνα, το Κράτος δεν είναι η συνολική συνείδηση των πολιτών αλλά το ευφυές δημιούργημα ενός ατόμου, ένα δημιούργημα –σε τελευταία ανάλυση– ξένο προς την πραγματικότητα του λαού. Το κυρίαρχο ζήτημα για τον Μακιαβέλι είναι οι ικανότητες ενός πολιτικού ηγέτη, που πάνω απ’ όλα πρέπει να βασίζονται στην αρετή. Η ηγεμονία του είναι μια κατάσταση που απαιτεί ισχύ και κυριαρχία. Για να διατηρήσει και να υπερασπιστεί την εξουσία του πρέπει να γνωρίζει πώς θα δράσει στρατηγικά, σε ποιες συμμαχίες θα πρέπει να επενδύσει, πώς θα χρησιμοποιήσει τη βία όταν είναι αναγκαίο και πώς να επωφεληθεί από τις ευκαιρίες που χαρίζει η τύχη. Ο «Ηγεμόνας» στάθηκε μία από τις πιο σημαντικές πραγματείες ως προς την άσκηση της πολιτικής εξουσίας, ένα βιβλίο που διαβάστηκε και συνεχίζει να διαβάζεται από εκατομμύρια ανθρώπους. Ο Frank Herbert ήταν οπωσδήποτε ένας από αυτούς.

Στο Florence του Oregon, όχι και πολύ μακριά από τις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, υπάρχει μια έκταση 31.566 στρεμμάτων που αποτελείται από άμμο. Εκεί, συναντάς αμμόλοφους (dunes) που ανάλογα με τις διαθέσεις του ανέμου και μερικών ακόμη γεωλογικών φαινομένων μετασχηματίζονται σε μια αέναη κίνηση, συχνά καταπίνοντας οτιδήποτε βρεθεί στην πορεία τους. Το 1959 ο Frank Herbert νοικιάζει ένα Cessna και πετάει πάνω από την περιοχή εκείνη, νιώθοντας ότι εκεί θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα πρωτοποριακό οικολογικό σύστημα. Όταν το 1963 ο E.R. Hampton δημοσιεύει την οικολογική του μπροσούρα “Ground Water in the Coastal Dune Area Near Florence, Oregon”, o Herbert νιώθει δικαιωμένος.

Το “Dune” βασίζεται στα δύο πιο πάνω ζητήματα: τη φύση του Ηγεμόνα, τις εξωτερικές και τις εσωτερικές συνθήκες που διέπουν την ύπαρξή του, αλλά και ζητήματα που αφορούν στην οικολογική ισορροπία του κόσμου. Κάθε κείμενο φαντασίας έρχεται να θίξει τα ζητήματα που σχετίζονται με την εποχή του. Το “Lord Of The Rings” ασχολείται σε πολύ μεγάλο βαθμό με την άνοδο του φασισμού, τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τα χρόνια του σκοταδιού που θα μπορούσαν να έχουν ακολουθήσει τον πόλεμο αυτό, στην περίπτωση που η ναζιστική Γερμανία τον κέρδιζε. Το μεγάλο αυτό κείμενο του Τόλκιν γράφεται από το 1937 μέχρι το 1949, μέσα στα χρόνια της απειλής κατά το μεγαλύτερο μέρος του.

Ο Frank Herbert έρχεται σε μια διαφορετική εποχή, σε μια εποχή που αρχίζουν να γίνονται εμφανείς οι συνέπειες της κακής σχέσης που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος με το περιβάλλον, σε μια εποχή που ο άνθρωπος έχει αρχίσει να ασχολείται με όψεις διαφοροποιημένων καταστάσεων συνείδησης, σε μια εποχή που ο πιθανός πόλεμος και η εύθραυστη ειρήνη αποτελούν δύο καταστάσεις που απαιτούν περίπου την ίδια εγρήγορση. Είμαστε ήδη στο 1965 και, επιπλέον, έχει αρχίσει να γίνεται εμφανές ότι οι θρησκευτικοί διαχωρισμοί μπορούν να προκαλέσουν φανατισμούς, που με τη σειρά τους μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα στην ανθρωπότητα.

Το “Dune” μας μεταφέρει στο μακρινό μέλλον, σε μια φεουδαρχική διαγαλαξιακή κοινωνία, η οποία εκτείνεται ως τα πέρατα του διαστήματος και όπου διάφοροι οίκοι ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να κερδίσουν την εύνοια του αυτοκράτορα και μεγαλύτερη δύναμη. Ανάμεσά τους είναι και ο Οίκος των Ατρειδών, που αναλαμβάνει τον έλεγχο του πλανήτη των ερήμων Αρράκις (που αποκαλείται και Dune), τη μοναδική πηγή του πιο σημαντικού και πολύτιμου αγαθού σε ολόκληρο το γαλαξία, του μπαχαρικού μελάνζ. Το μελάνζ παρατείνει τη ζωή, διευρύνει την ανθρώπινη συνείδηση κι επιτρέπει στο ανθρώπινο είδος να ταξιδεύει στ’ αστέρια. Στον παράξενο αυτό κόσμο, μετά τη δολοφονία του πατέρα του, ξετυλίγεται αριστοτεχνικά η εξιστόρηση της ζωής του δεκαπεντάχρονου Πωλ Ατρείδη, που ως Μουάντ’ Ντιμπ θα δώσει σάρκα και οστά στο πιο μεγαλεπήβολο όνειρο της φυλής των Φρέμεν και,  κατ’ επέκταση, του ανθρώπινου είδους. Ο Πωλ Ατρείδης διαθέτει πνευματικές και μεταφυσικές δυνάμεις που την αρχή δεν ελέγχει, βρίσκοντας όμως τον τρόπο να τις τιθασεύσει, γίνεται ένας ηγεμόνας, όχι μόνο κοσμικός αλλά και θρησκευτικός. Αντιμετωπίζοντας κατάματα τον φόβο του, ξεπερνά τον εαυτό του και οδηγεί έναν λαό με σεβασμό στη Φύση, έναν λαό ελεύθερων ανθρώπων (Φρέμεν-Freemen) σε δυσθεώρητα ύψη.

Πέρα από το πρώτο και σημαντικότερο βιβλίο της σειράς, το “Dune” του Frank Herbert, που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα, κυκλοφορούν όλα τα βιβλία της σειράς από τις Εκδόσεις Anubis, όπως και τα συνοδευτικά βιβλία του Brian Herbert (γιου του Frank) και του Kevin Anderson. Μάλιστα, πριν από μερικές ημέρες ήρθε και το πρώτο βιβλίο του graphic novel με εικονογράφηση των Raul Allen και Patricia Martin.

Εκείνο όμως που περιμένουν με αγωνία οι πολυπληθείς fans του “Dune” είναι η ταινία του Dennis Villeneuve (Prisoners, Sicario, Arrival, Blade Runner 2049). Η ταινία επρόκειτο να κυκλοφορήσει στα τέλη του 2020 αλλά ο Covid-19 δεν το επέτρεψε. Έτσι, αναμένεται τον Μάιο που μας έρχεται. Ο ίδιος ο Villeneuve έχει δηλώσει πως η δική του μεταφορά δεν θα θυμίζει την παλαιότερη ιδιότυπη προσέγγιση του David Lynch. «Βασίζομαι στο βιβλίο και τις εικόνες που μου ήρθαν στο μυαλό όταν το διάβασα. Ο David Lynch είναι ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες εν ζωή, τρέφω υπέρμετρο σεβασμό για το έργο του. Όταν είδα τη δική του ταινία, εντυπωσιάστηκα, αλλά δεν ήταν αυτό που ονειρευόμουν, οπότε θα προσπαθήσω να πραγματοποιήσω το δικό μου όνειρο».

Ο σκηνοθέτης δήλωσε επίσης πως η ταινία αυτή θα είναι η πρώτη από τουλάχιστον δύο που θα βασίζονται στο κείμενο του Herbert. Ο Timothée Chalamet ενσαρκώνει τον Πωλ Ατρείδη, η Rebecca Ferguson υποδύεται τη μητέρα του, τη Λαίδη Τζέσικα, και ο Stellan Skarsgard ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη τον αδίστακτο Βλαντιμίρ Χαρκόνεν. Τα κεντρικά πρόσωπα πλαισιώνει μια πλειάδα διάσημων ονομάτων, όπως ο Javier Bardem, ο Josh Brolin, ο Jason Momoa και η Charlotte Rampling. Τέλος, σε αντίθεση με την περίεργη απόφαση να αναλάβουν τη μουσική της παλαιότερης ταινίας οι Toto, έστω και υπό την επίβλεψη του Brian Eno, αυτή τη φορά προτιμήθηκε ο πολύπειρος κινηματογραφικός συνθέτης Hans Zimmer.

Το “Dune” μαζί με τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» αποτελούν τα δύο πιο σημαντικά βιβλία Φαντασίας του 20ού αιώνα. Αρκετοί διαχωρίζουν τα δύο κείμενα, θεωρώντας το “Dune” ως εμβληματικό κείμενο της Επιστημονικής και όχι της απλής Φαντασίας, αν και ως προς αυτό υπάρχουν αρκετές διαφωνίες. Φυσικά, ελάχιστη σημασία έχουν τέτοιοι σχολαστικοί διαχωρισμοί. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι το “Dune” στην πρωταρχική μορφή του βιβλίου είναι ένα απέραντα γοητευτικό ανάγνωσμα. Την ίδια γοητεία ασκεί και το comic. Μόνο ο Villeneuve μένει να δούμε τι έχει δημιουργήσει. Αν και είμαι σχεδόν σίγουρος…