Πολιτισμος

Ο Φρόιντ στην Ακρόπολη!

Μια ιστορία του 1904 κι ένα συμπόσιο

4754-202316.jpeg
Στέφανος Τσιτσόπουλος
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
the-parthenon-2419027_1920.jpg
© Pixabay

Ένα συμπόσιο προς τιμήν του αλλά και μια αληθινή ιστορία για τον κύριο Σίγκμουντ Φρόιντ και την επίσκεψή του στην Αθήνα το 1904

Εκατόν δεκαπέντε Σεπτέβριους πριν, το 1904, το ατμόπλοιο Urano των γραμμών Lloyd προσθαλασσώνει τον Σίγκμουντ Φρόιντ μαζί με τον αδελφό του στον Πειραιά. Το ταξίδι τους ξεκινά από την Τεργέστη, μετά Μπρίντιζι, Κέρκυρα, μιας και το αρχικό τους σχέδιο ήταν να φτάσουν στο Λιστόν. Κάποιοι φίλοι τους όμως στην Τεργέστη τους συνιστούν να συνεχίσουν ή να προτιμήσουν την Αθήνα. Τα αδέλφια πείθονται και αλλάζουν γνώμη, αλλαγή πορείας, λίγες ώρες μετά τον Πειραιά ανηφορίζουν στην πρωτεύουσα. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ ήταν 48 χρόνων κι ο αδελφός του Αλέξανδρος κατά δέκα χρόνια μικρότερός του. «Όταν, εν τέλει, το απόγευμα της αφίξεώς μας στάθηκα στην Ακρόπολη και άπλωσα το βλέμμα μου στο τοπίο ολόγυρα, μια αναπάντεχη σκέψη πέρασε από το μυαλό μου: όλα αυτά είναι αληθινά, υπάρχουν όπως ακριβώς τα διδαχτήκαμε στο σχολείο!»

Πέρα από τη συγκίνηση της αληθινής θέας-εμπειρίας όπως τη βιώνει σε αληθινό ενήλικα χρόνο κι όχι μέσω βιβλίων σχολικής διδαχής, η συγκίνηση του Φρόιντ κρύβει μέσα του και μια ενοχή λόγω «πατροκτονίας»: στην Ακρόπολη ο πατέρας της ψυχανάλυσης σχεδόν νιώθει ένοχος καθώς έχει ξεπεράσει τον πατέρα. Καταγόμενος από φτωχή οικογένεια, ο γιος καταφέρνει να ανεβεί κλίμακα, να φτάσει σε δρόμους που ο πατέρας αδυνατούσε λόγω οικονομικής ένδειας να ταξιδέψει. Στην αυτοανάλυσή του, η επίσκεψη στην Ακρόπολη ισοδυναμεί με εξαφάνιση του Θεού. Ελεύθεροι συνειρμοί, πολλαπλά σύμβολα-σύνολα, όνειρα που γίνονται αληθινά, το ταξίδι του Φρόιντ στην Ελλάδα αποκτά διαστάσεις «αποπροσωποίησης – αυτοπραγμάτωσης». Παρόμοιας έντασης και δύναμης με την εικόνα της «Κραυγή» του Μουνκ: το άτομο διατηρεί την αντίληψη του εξωτερικού περιβάλλοντος, μέσα του όμως, επ’ ουδενί υπό μορφή ψύχωσης αλλά το ίδιο τυραννικά, η αναστάτωση είναι σαν υπερμεγέθης προβολή κάποιων άλλων συμβάντων.

Αυτή την εμπειρία που βίωσε στην Ακρόπολη ο Φρόιντ, έπρεπε να περάσουν τριάντα δύο χρόνια από το γεγονός, ώστε να την αναλύσει και να την κωδικοποιήσει, το 1936. Τη χρονιά αυτή αλληλογραφώντας με τον στενό του φίλο Ρομέν Ρολάν, τιτλοφορεί την επιστολή του «Ανάμνηση μιας διαταραχής στην Ακρόπολη». Αυτοαναλυόμενος αναπολεί το ταξίδι στην Αθήνα ως ένα οδοιπορικό επιθυμίας ανάμεικτης με ενοχή: «Θα μπορούσα εκείνη την ημέρα να είχα πει στον αδελφό μου: θυμάσαι που, όταν ήμαστε μικροί, περπατούσαμε κάθε μέρα τους ίδιους δρόμους για να πάμε στο σχολείο και πως κάθε Κυριακή πηγαίναμε στο Πράτερ ή εκδρομή σε ένα μέρος που ξέραμε πολύ καλά; Και τώρα, είμαστε στην Αθήνα, επάνω στην Ακρόπολη!».

sigmund-freud-400399_1280.jpg

Οι αδελφοί Φρόιντ έμειναν σ' ένα ξενοδοχείο της οδού Αθηνάς, κι όσο κι αν έψαξα δεν κατάφερα να βρω τυχόν φωτογραφίες αναμνηστικές. Γνωρίζω όμως πως αυτή η συνταρακτική εμπειρία του Φρόιντ, που τόσο τον κλόνισε, έχει να κάνει και με τη στενή του φίλη και συνάδελφο ψυχαναλύτρια Μαρία Βοναπάρτη. Ο Φρόιντ είχε αγοράσει το 1914 ένα ρωμαϊκό αγαλματίδιο της θεάς Αθηνάς. Ένα αντίγραφο από το αυθεντικό άγαλμα του 5ου αιώνα, που κοσμούσε τη συλλογή του και βρισκόταν στο γραφείο του. Το 1938 όταν το Τρίτο Ράιχ όδευε για να προσαρτήσει και την Αυστρία, ο Φρόιντ έδωσε το άγαλμα στη Μαρία Βοναπάρτη, για να το φυλάει. Εγκαταλείποντας την πατρίδα του για το Λονδίνο, πέρασε από το Παρίσι για να το ζητήσει πίσω από τη Βοναπάρτη, που ήταν ήδη εγκατεστημένη εκεί. Ακόμα κι αν λόγω των «μετακομίσεων» η θέα Αθηνά είχε χάσει το δόρυ της, το αγαλματάκι είχε για εκείνον τεράστια συναισθηματική αξία. Ένα «αντικείμενο» με σημασία «υποκείμενου»: διανοητικά αλλά και ψυχολογικά ανάμεσα σ' αυτόν και τη θεά Αθηνά υπήρχε σύνδεση. Άρα και με την πόλη που προστάτευε.

Θυμήθηκα αυτή την ιστορία, εξαιτίας της Σοφίας Σαλτσίδη και μιας επιστολής που μου έστειλε: «Αγαπητέ Στέφανε, έχω τη χαρά να σε προσκαλέσω στο 1ο Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συμπόσιο με τίτλο “Ο Φρόιντ στην Ακρόπολη”». Τσεκάροντας τα θέματα, τους καλεσμένους ομιλητές-ψυχαναλυτές, σκέφτηκα, πριν το επικοινωνήσω από την A.V., να σας διηγηθώ εν τάχει την παραπάνω ιστορία για την επίσκεψη του Φρόιντ στην Αθήνα του 1904. Εκατό δεκαπέντε χρόνια μετά, στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου, οι Φροϊδικοί τον ξαναφέρνουν στην πόλη.

65229361_2095496737420781_4491329614475427840_n.jpg

Τα πάντα για το συμπόσιο, το πρόγραμμα, τους καλεσμένους ομιλητές και τη συμμετοχή σας, εδώ, εδώ, εδώ.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.