20 + 5 καθημερινές εκφράσεις μας από τη λογοτεχνία, το τραγούδι και το σινεμά

Είναι γνωστό ότι πολλοί παριστάνουν τους διανοούμενους τσιτάροντας δυσνόητα ηθικοπλαστικά αποφθέγματα, γνωμικά και τα συναφή από σπουδαία πράγματα που έχουν κατά καιρούς γραφτεί και/ή ειπωθεί από μεγάλες προσωπικότητες του παρελθόντος. Τέτοια πράγματα κάνουν εντύπωση στο αναγνωστικό ή ακροαστικό κοινό, και οι χρήστες τους νομίζουν ότι έτσι υψώνεται το (όποιο) κύρος τους στο επίπεδο του φρονηματισμού.

Εδώ τα πράγματα διαφέρουν. Δεν πρόκειται να φτιάξω κανένα εράνισμα αποφθεγμάτων, για να γράφονται πιο ωραίες (λέμε τώρα) σχολικές εκθέσεις ή για να εμπλουτίζουν διάφοροι τα κείμενά τους. Όχι. Η αφετηρία μου είναι διαφορετική, είναι ο προφορικός λόγος: τσιτάρω ατάκες της καθημερινής ζωής, που τις λέμε από αρκετά μέχρι πολύ τακτικά, αλλά ίσως να μην ξέρουμε ότι η προέλευσή τους είναι η καλλιτεχνική χρήση της ελληνικής γλώσσας: το τραγούδι, το σινεμά ή η λογοτεχνία. Επομένως πρόκειται για στοιχεία που έχουν ήδη παρεισφρήσει στον καθημερινό λόγο, λίγα από τα (πάρα) πολλά με τέτοια προέλευση, με αλφαβητική καταλογογράφηση, αναφορά της αρχικής πηγής (ποιητής, πεζογράφος, σκηνοθέτης, στιχουργός) και στοιχειώδη σχολιασμό της εκάστοτε εμπλοκής.

Κλακέτα, action:

Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις
Κ.Π. Καβάφης: για περιπτώσεις που κάποιο ιδανικό κερδήθηκε στιγμιαία, μα πια γλιστράει μακριά.

Αρχίζει το ματς, παράτα με τώρα

Λουκιανός Κηλαηδόνης: αυτονόητο.

Αχ πού 'σαι νιότη που 'δειχνες πως θα γινόμουν άλλος
Κώστας Βάρναλης: όταν η ενηλικίωση δεν επιβεβαιώνει το νεανικό ξεκίνημα.

Βλάπτουν κ' οι τρεις τους την Συρία το ίδιο

Κ.Π. Καβάφης:  όταν οποιαδήποτε πολιτική επιλογή είναι εξίσου βλαπτική.

Για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη

Γιώργος Σεφέρης: για προσπάθεια με πολύ κόστος, μα  δίχως θετικό αποτέλεσμα.

Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα

Κ.Π. Καβάφης: όταν κάποια μεγάλη προσπάθεια (εμφανίζεται να) έχει επιτυχία, οπότε οι λιγοστές αρχικές αντιρρήσεις ξεχνιούνται.

Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα.

Οδ. Ελύτης (κατ' εξαίρεση μη στομφώδης, γερνώντας, προς τους νεότερους): αυτονόητο.

Είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα

Γιάννης Δαλιανίδης: επί αμηχανίας σε ομήγυρη.

Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι, μες τα θερινά τα σινεμά

Λουκιανός Κηλαηδόνης: αυτονόητο.

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται

Κ.Π. Καβάφης: φαρμακερή (δήθεν) συγκατάβαση.

Είσαι θύμα του νόμου και της τάξης

Νικόλας Άσημος: κατηγόρια προς καμφορμίστα.

Η ποίησις είναι το καταφύγιο που φθονούμε

Κώστας Καρυωτάκης: για το ελξαπωθητικό  της στιχουργικής δημιουργίας.

Πολλά τα λεφτά, Άρη

Ντίνος Δημόπουλος: επί μέγιστου ποσού που «δικαιολογεί» μέγιστο έγκλημα.

Κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα της

Αλ. Παπαδιαμάντης: αυτονόητο (για όποιους νομίζουν ότι ο μείζων πεζογράφος ήταν αποκλειστικά ελληνοχριστιανός χαλβάς)

Λαμπρά ταιριάζουν όλα

Κ.Π. Καβάφης: η ειρωνεία της απόλυτης καιροσκοπικής προσαρμογής

Μήπως ξέρεις από βέσπα;

Θανάσης Βέγγος: όταν το εύκολο ξεκίνημα το διαδέχεται αδυναμία σταματήματος

Μίλα μας και μη μας αγαπάς

Κ. Μάνεσης: αυτονόητο.

Νάτα τα πουλάκια μου

Κ. Γκουσγκούνης: όταν η εναγώνια αναζήτηση τερματίζεται επιτυχώς − ειρωνικά ή όχι.

Όπου και να ταξιδέψω, η Ελλάδα με πληγώνει

Γ. Σεφέρης: αυτονόητο (έχει κακοπάθει με παραφθορές όσο καμιά άλλη έκφραση, μέχρι που εξαφανίζεται ο ιαμβικός δεκαεξασύλλαβος).

Όχι άλλο κάρβουνο

Νίκος Φώσκολος: για μεγάλη αγανάκτηση (διέστρεψε νοηματικά και ταυτόχρονα έκανε διάσημη μια παραδοσιακή φράση μηχανικών προς θερμαστές).

To ροκ του μέλλοντός μας

Δ. Σαββόπουλος: αυτονόητο.

Πήραμε τη ζωή μας λάθος

Γιώργος Σεφέρης: αυτονόητο. Κανείς δε θυμάται ότι ο ποιητής είχε βάλει άνω τελεία στο «μας». Με την παράλειψη, το «λάθος» έγινε κατηγορούμενο στο αντικείμενο «ζωή μας», αλλά το νόημα διατηρήθηκε παραπλήσιο.

Πού πια καιρός

Κ.Π.Καβάφης: ματαιοπονείς, όταν την τελευταία στιγμή πας να διορθώσεις τ' αδιόρθωτα.

Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ

Γ. Αγγελάκας: αυτονόητο.

Στρίβειν διά του αρραβώνος

Γ. Δαλιανίδης: μια εκούσια μικρή θυσία είναι χρήσιμη, αν είναι να γλιτώσεις τα πολύ χειρότερα.

d.fyssas@gmail.com