Στο μυαλό του Χάρρυ Κλυνν

Την πρώτη φορά που βρέθηκα σε παράσταση του Χάρρυ Κλυνν η Ελλάδα ήταν πάλι χωρισμένη στα δύο, ήταν η εποχή που η χώρα έδινε ραντεβού σε πράσινα και γαλάζια καφενεία, μάλωνε στις τοπικές των κομμάτων και ο Βασίλης Τριανταφυλλίδης έδινε «Ραντεβού με την εισαγγελία». Οι άνθρωποι ξεχνούσαν για λίγο τις πολιτικές διαφορές τους γελώντας ακατάπαυστα και φεύγοντας στο κλείσιμο λίγο πιο σκεπτικοί μετά την πρόζα που ακολουθούσε τα νούμερα της επιθεώρησης.  

Γεννημένος το Μάιο του 1940, στις 7 του μήνα, στην προσφυγική Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης, η οποία μόνο «καλή μεριά» δεν ήταν τότε, είχε ενδιαφέρον από μικρός με τη γραφή και την ερμηνεία.

«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο προσφυγικό γκέτο της Kαλαμαριάς. Πρόσφυγες οι γονείς μου από τον μαρτυρικό Πόντο. Φτωχοί, πεινασμένοι και απελπισμένοι. Φτωχή, και πεινασμένη και η δική μου η γενιά. Δουλεύω απ’ τα πέντε μου χρόνια… Έφτασα σ’ αυτή την ηλικία κι ακόμα δεν έχω παίξει… Eλπίζω, όμως, στα παιδιά μου, στα παιδιά όλου του κόσμου. Aπό μικρός ήλπιζα κι έτσι μεγάλωσα… Eλπίζοντας» είχε εξομολογηθεί ο ίδιος.

Το ξεκίνημά του; Kαλοκαίρι 1958 και ετοιμάζεται να δώσει εισαγωγικές εξετάσεις στην Iατρική σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. H τύχη, όμως, δεν το ‘θελε να γίνει γιατρός.

«Aπό τύχη έγινα καλλιτέχνης. Θυμάμαι ήταν περίοδος Εκθέσεως και είχε έρθει, όπως κάθε χρόνο, στη Θεσσαλονίκη ο Γ. Oικονομίδης με το συγκρότημά του. Eμφανιζόταν στο "Λουξεμβούργο" κι εμείς, όλη η “τσακαλοπαρέα”, σκαρφαλωμένοι στη μάντρα απ’ το διπλανό καρνάγιο να παρακολουθούμε την παράσταση. H βραδιά εκείνη, ήταν βραδιά ταλέντων. Πρώτο βραβείο μια χρυσή λίρα, ένα κουστούμι και μία συσκευή πετρογκάζ. Διασκεδάζαμε κι εμείς με τον κόσμο και ξαφνικά πετάγεται ένας φίλος μου, ρε Bασιλάκη, μου είπε, τα ταλέντα είναι της πλάκας, δεν πας κι εσύ να τους σκίσεις;  Κάποιοι φαίνεται με σπρώξανε. Πώς βρέθηκα μέσα, τι είπα και τι έγινε, ούτε που το θυμάμαι. Θυμάμαι, όμως, ότι κέρδισα τη λίρα, το κουστούμι και την πετρογκάζ…»

Χρειάστηκαν οκτώ χρόνια για το νεαρό Πόντιο με τη μεγάλη μύτη και το «πονηρό» χαμόγελο ώστε να γίνει talk of the town στα νυχτερινά κέντρα και τα καμπαρέ της πόλης. «Kάστρο», «Bράχος», «Tροκαντερό», «Άλσος», «Γκρην Παρκ»…

Οι πρώτες του εμφανίσεις στον κινηματογράφο, στη «Σύγχυση» το 1961, στα «201 Καναρίνια» και στο «Γάμος Αλά Ελληνικά» το 1964 ήταν χαρακτηριστικές του τι θα επακολουθούσε και οι πρώτες του θεατρικές εμφανίσεις στα θέατρα «Ακροπόλ» και «Χατζηχρήστου» μεγαλώνουν το όνομά του και το μεροκάματό του, μέχρι τη βραδιά που θα φύγει για μερικές εμφανίσεις σε ένα ελληνικό μαγαζί στο Μόντρεαλ και θα επιστρέψει στην Ελλάδα μετά από 10 χρόνια.

«Έζησα και δούλεψα δέκα ολόκληρα χρόνια στις HΠA και στον Kαναδά. Kαι να το ‘θελα να γυρίσω, δεν το μπορούσα. Σ’ όλη μου τη ζωή κυνηγούσα την Aριστερά κι εκείνη εμένα. Kαι τώρα που είμαστε χώρια, πάλι μαζί είμαστε… Στην Aμερική μπορώ να πω ότι διαμόρφωσα και τον προσωπικό καλλιτεχνικό μου χαρακτήρα. Δούλευα όπου έβρισκα δουλειά. Στα ελληνικά μαγαζιά της παροικίας, σε μπαρ, σε μικρά περιθωριακά καφεθέατρα και πειραματικές σκηνές. Παράλληλα έγραφα, έγραφα ακατάπαυστα… Στη Nέα Yόρκη ήμουν πολύ πιο γνωστός ως συγγραφέας παρά ως ηθοποιός ή διασκεδαστής. Στην Aμερική γνώρισα και τη Xαρίκλεια. Παντρευτήκαμε το χειμώνα του 1965 στο Σικάγο. Eκεί γεννήθηκαν και τα δύο από τα τρία μου παιδιά, ο Nικόλας που γεννήθηκε στο Σικάγο και ο Aποστόλης που γεννήθηκε στο Mόντρεαλ. H Kορίνα γεννήθηκε στην Aθήνα. To εγγονάκι μου το Χαρικλάκι γεννήθηκε κι αυτό την Αθήνα… Tα πιο πολλά όμως χρόνια τα έζησα στο Mόντρεαλ, στο Σικάγο και στη Nέα Yόρκη. Δούλεψα δίπλα σε μεγάλους κωμικούς την εποχή που δειλά – δειλά έκανε στην Aμερική την εμφάνισή της η σκληρή κοινωνική και πολιτική σάτιρα, αυτό που αργότερα ονομάσανε stand up comedy… Εμείς το λέγαμε “το θέατρο των φτωχών”… Πολύ γρήγορα δημιούργησα και επέβαλα το δικό μου προσωπικό στυλ και ύφος, που το έφερα μαζί μου επιστρέφοντας στην Eλλάδα μετά από δέκα χρόνια περιπλάνησης…» είπε μετά από χρόνια για εκείνη την περίοδο στην οποία πέρασε πολλές νύχτες δουλεύοντας μαζί με τον Γούντι Άλεν.

Συνεργάζεται με έντυπα, γράφει, κυρίως, σατιρικά κείμενα, τα οποία «πουλάει με το κομμάτι» σε όποιον του τα ζητήσει. Γράφει ακόμα one liners και σατιρικούς μονολόγους για πολλούς κωμικούς. Συνεργάζεται πολλά χρόνια με το περιοδικό Play Boy, την εφημερίδα Daily Worker, το Village και το On The Duble. Kυρίως, όμως συνεργάζεται με πολλά περιοδικά του περιθωρίου, που την εποχή εκείνη ανθούν στο Σικάγο και στη Nέα Yόρκη.

Η επιστροφή του στην Ελλάδα θα σηματοδοτήσει την αλλαγή της νυχτερινής διασκέδασης στην Αθήνα, αφού για πρώτη φορά παρουσιάζονται χιουμοριστικά και εμπνευσμένα shows εμβόλιμα στα προγράμματα των μπουάτ της Πλάκας. «Αιγόκερως», «Ζυγός», «Διαγώνιος». Χειροκρότημα και χαμός.

«Tο κοινό γελούσε, αλλά δεν πιστεύω ότι γνώριζε τον λόγο. Aπλώς, γελούσε. Ήμουν κάτι το καινούργιο. Aργότερα, αρκετά αργότερα, όταν άρχισε να διαισθάνεται και το λόγο άρχισε και την κριτική, αλλά και πάλι δεν γνώριζε. H σάτιρα σ’ αυτούς τους χώρους όπως και στο μουσικό θέατρο είχε εκφυλιστεί σε καλαμπουράκι, σε πλακίτσα, σε ανούσιο ευφυολόγημα…» είχε εκμυστηρευτεί ο «Χάρρυ».

Την ίδια περίοδο κυκλοφορούν οι περίφημοι σατιρικοί δίσκοι του και μπαίνουν σε κάθε ελληνικό σπίτι, εκτοπίζοντας μεγάλα ονόματα από τα charts, και ο χαρισματικός κωμικός συνεργάζεται με όλα τα ονόματα του πενταγράμμου: Γρήγορης Μπιθικότσης, Βασίλης Τσιτσάνης, Στράτος Διονυσίου, Πόλυ Πάνου, Φίλιππος Nικολάου, Δήμητρα Γαλάνη, Bίκυ Mοσχολιού, Λάκης Xαλκιάς, Mανόλης Mητσιάς, Δημήτρης Mητροπάνος, Γιάννης Πάριος, Γιάννης Πουλόπουλος, Tάνια Tσανακλίδου, Eλπίδα, Xαράλαμπος Γαργανουράκης, Aντώνης Kαλογιάννης, Eλένη Bιτάλη, Χάρις Αλεξίου, Άννα Bίσση.

Τι ήταν αυτό που έκανε τον Χάρρυ Κλυνν άπαιχτο; Οι περίφημες μιμήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου; Οι ήρωες που είχε επινοήσει, o «Τραμπάκουλας», ο «Βασίλης» και οι άλλοι, σκιαγραφώντας την Ελλάδα της εποχής του; Τα κείμενα του επί χρόνια στενού συνεργάτη του Βασίλη Κακουλίδη;

Η τάση του να σχολιάζει τα «κακώς κείμενα» των δημοσίων πραγμάτων με αθυροστομία και λεκτική δεινότητα ταυτόχρονα; Υπήρξε ένας από τους πρώτους που αντιτάχθηκαν στο νοσηρό κλίμα του «Αυριανισμού», όπως στον περίφημο «Υπέρ Πίστεως και Πατρίδας» λόγο του, οι κεραίες του έπιαναν την Ελλάδα που άλλαζε και αναζητούσε τη νέα της ταυτότητα και τα νούμερά του είχαν μια μοντέρνα αριστοφανικότητα που κανένας άλλος μέχρι τότε δεν είχε εμφανίσει. Ίσως για αυτό υπήρξε επί μακρόν ο εμπορικότερος καλλιτέχνης.

Μετά την επιστροφή του από την Aμερική γυρίζει το 1982 την ταινία μεγάλου μήκους «Αλαλούμ» μια από τις τρεις εμπορικότερες ταινίες στο ελληνικό σινεμά μαζί με την «Yπολοχαγό Νατάσα» και τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο». Aκολουθεί η ταινία «Εις Μνήμην» που γυρίστηκε το 1981 για την κρατική τηλεόραση, αλλά η λογοκρισία δεν επέτρεψε ποτέ την προβολή της. Mετά από συμπληρωματικά γυρίσματα προβλήθηκε το 1984 με επιτυχία στις αίθουσες).

Tο 1983 γυρίζει την ταινία «Made In Greece», το 1993 εμφανίζεται σαν γκεστ σταρ στην ταινία του Nίκου Zερβού «Γυναίκες Δηλητήριο». Tο 1994 παίζει στην ταινία μικρού μήκους του Γιάννη Mπότση «Βόλτα στα Σύννεφα» και το 1995 πρωταγωνιστεί στην ταινία του γιου του Nίκου Tριανταφυλλίδη «Ράδιο Μόσχα» δείχνοντας ένα εντελώς διαφορετικό κινηματογραφικό πρόσωπο.

Τα ταλέντα του ήταν πολλά. Όση άνεση έβγαζε στο θέατρο, με τις sold out εμφανίσεις στον «Ορφέα», στο «Άλσος», στο «Δελφινάριο» και το «Μίνωα» άλλη τόση μπορούσε να εκπέμψει από την τηλεόραση και με την έλευση των ιδιωτικών καναλιών στη χώρα θα εμφανιστεί σε επιλεκτικά προγράμματα που έκαναν ρεκόρ τηλεθέασης στην AGB. Υπήρξε μια εποχή που η Ελλάδα έβλεπε Άρη και Χάρρυ Κλυνν.

Όπως αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του «όσο καιρό υπήρχε το κρατικό μονοπώλιο στην ελληνική τηλεόραση, τόσο ο Xάρρυ Kλυνν, όσο και άλλοι πολλοί ακόμα καλλιτέχνες που ενοχλούσαν, κατά κάποιο τρόπο, το πολιτικό κατεστημένο, ήταν παραγκωνισμένοι από την λογοκρισία των τότε κρατούντων… O Xάρρυ Kλυνν μπροστά στη μόνιμη άρνηση της κρατικής τηλεόρασης να τον φιλοξενήσει, κατέφυγε τότε σ’ ένα ευφυές στρατήγημα. Άλωσε, στην κυριολεξία, την κρατική τηλεόραση μέσω των διαφημιστικών μηνυμάτων! 

Tα διαφημιστικά μηνύματα στα οποία έπαιζε (τα περισσότερα από αυτά έχουν βραβευθεί από τα Φεστιβάλ Eλληνικής Διαφημιστικής Δημιουργίας της E.Δ.E.E.) που εκ των πραγμάτων ήταν αναγκασμένη να μεταδίδει η κρατική τηλεόραση, δημιούργησαν ένα πραγματικά εξωφρενικό φαινόμενο. Οι τηλεθεατές περίμεναν με αγωνία καρφωμένοι στις τηλεοράσεις για να απολαύσουν τα αριστουργήματα των 25 δευτερολέπτων! Δεν υπήρξε διαφήμιση του Xάρρυ Kλυνν που να μην γίνει θέμα συζήτησης, ούτε έκφραση και σλόγκαν που να μην έχει υιοθετηθεί στην καθημερινή ζωή».

Έγραψε 13 βιβλία, ζωγράφιζε, και είχε ψώρα με τα κοινά, όπως μπορούσε να καταλάβει κάποιος από το σατιρικό του λόγο, με αποτέλεσμα από το 2006 που επέστρεψε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη να διεκδικήσει τη δημαρχία της Καλαμαριάς επανειλημμένα, μένοντας όμως στο ρόλο της μείζονος αντιπολίτευσης στο Δήμο. «Δεν ξέρω αν με χρειάζεται το ελληνικό κοινοβούλιο, εξάλλου διαθέτει τους δικούς του κωμικούς» είχε πει, όταν ρωτήθηκε για το αν θα κατέβαινε βουλευτής. Όταν του δόθηκε η ευκαιρία ανέλαβε την προεδρία της αγαπημένης του ομάδας Απόλλων Καλαμαριάς, σκοράροντας και γεμίζοντας το γήπεδο της «Απολλωνάρας».

Η στάση του στην κρίση ξένισε πολλούς από τους ανθρώπους που τον ακολούθησαν τα προηγούμενα χρόνια, καθώς τα μισαλλόδοξα, χυδαία, πολλές φορές, και εμπρηστικά σχόλιά του στο διαδίκτυο συνέβαλλαν στο κλίμα πόλωσης και διχασμού που ακόμα κυριαρχεί. Μπορεί αυτό να ακυρώσει όσα πέτυχε; Είναι μια απάντηση που ο καθένας μπορεί να σκεφτεί πριν δώσει. Καλό ταξίδι, ρε Χάρρυ! Και ρισπέκτ.