Wonderwomen

Η Μελίνα Μερκούρη, ανέμελη και ευτυχισμένη, σε ένα εξώφυλλο του “Life” τον Δεκέμβριο του 1966.  Video με θέμα το φόβο μας απέναντι στην ασθένεια από την Rebecca Horn και το soundtrack της αγάπης από την Ηρώ Ησαΐα. «Αυτή η νύχτα μένει» σε νέες εκτελέσεις από τη Δήμητρα Παπίου και η οδός Ακαδήμου στο Μεταξουργείο κατακλυσμένη από χειμαρρώδεις γυναικείους μονόλογους. Μοιάζει με σχέδιο συνωμοσίας, η φετινή τάση θέλει τις γυναίκες να πρωταγωνιστούν, ολόκληρη η πόλη να φοράει άρωμα θηλυκό και ο βασικός ύποπτος να είναι ο εορτασμός της Ημέρας της Γυναίκας (8/3), που πλησιάζει.

«Eγώ είμαι με ψηλά τα πόδια, σε κάτι ωραία χορτάρια, σε κάτι χαρτόνια, και πιο πέρα βοσκάνε πρόβατα, κι από πάνω ένας κόρακας και λαλάει, κι εγώ κάνω έναν έρωτα πολύ ωραίο, κάτω απ’ το ποτάμι, δεν έχει νερά το ποτάμι, με δύο τσιγγάνους. Κι από πάνω είναι η παπαδιά, σ’ ένα παραθυράκι και ψέλνει, κι έλεγε στη μητριά μου, ότι τώρα θα σου πω, “πάντα προστατεύεις αγαθών”, επειδή ήμουνα αγαθή, είχα αγαθή καρδιά, γιατί γύρω απ’ την αγαθότητά σου τα παθαίνεις και τα περισσότερα...». Την ώρα που η Ελένη Κοκκίδου συμπαρασύρει μαζί της ένα ολόκληρο θέατρο από το φως στο σκοτάδι και από εκεί στην αγάπη, τον πόνο και τη λαχτάρα για ζωή, χαρίζοντας στους θεατές μια πρωτόγνωρα συγκινητική θεατρική εμπειρία, 12 κορίτσια της τέχνης φτάνουν στην κακόφημη Σωκράτους, κοιτάνε τους οίκους ανοχής τριγύρω και αναρωτιούνται τι γίνεται με τη δική τους «αποστολή» στην Αθήνα. Σκέφτονται: «Τι δημιουργούν οι γυναίκες σήμερα;» και αμέσως ανοίγουν την πόρτα της φρέσκιας και διαφορετικής This Is Not A Gallery, το συζητάνε και καταλήγουν: Το γυναικείο δεν ορίζεται. Οι γυναίκες εκφράζονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και με αυτή τη σκέψη οι: Δανάη Γεμενάκη,  Έφη Δολτσίνη, Ιφιγένεια Ιλιάδου, Μαρία Κουτμάνη, Εύα Μαραθάκη, Κατερίνα Μπαραμπούτη, Κλέο Ξιρού, Al, Cathy Calvanus, Inger Carlson, Edy Ferguson και Sol*full μας καλούν τώρα να δούμε τα έργα τους (από κεραμικά και πίνακες με κουμπιά και υφάσματα μέχρι κοσμήματα, γλυπτά και video) γεμάτα καμπύλες και στρογγυλές γραμμές να εκπέμπουν ζεστασιά και ευαισθησία.

Κάποτε, ο Άγγλος συγγραφέας John Berger είπε ότι: «Κάθε πόλη έχει το φύλο και την ηλικία της, γεγονός το οποίο δεν έχει καμία σχέση με τα δημογραφικά δεδομένα. Η Ρώμη είναι γυναίκα, όπως και η Οδησσός. Το Λονδίνο είναι ένας έφηβος, ένας διαβολάκος, και αυτό δεν έχει αλλάξει από την εποχή του Ντίκενς. Το Παρίσι είναι ένας εικοσάρης ερωτευμένος με μια μεγαλύτερη γυναίκα». Αν τώρα κοιτάξεις στα μάτια τη δική μας πόλη, θα διαπιστώσεις ότι τουλάχιστον  όσον αφορά την έμπνευσή της γυροφέρνει ολοένα και περισσότερο το θηλυκό σύμπαν.

Αυτή τη χρονιά, περισσότερο από ποτέ, γυναίκες ηθοποιοί, χορεύτριες και εικαστικοί φούλαραν κάθε γωνιά της Αθήνας με τις ιδέες και το δημιουργικό τους ταλέντο. Στα χέρια τους κρατάνε όπλα δυνατά και ειδικότερα στο θέατρο, που φέτος «κατακλύστηκε» από τους γυναικείους μονόλογους, με το στιβαρό κείμενο υπ’ αριθμόν ένα σύμμαχό τους. Η  στη «Γυναίκα της Πάτρας» του Γιώργου Χρονά με θέμα τη ζωή της πόρνης Πανωραίας, ενώ στο ακριβώς απέναντι θέατρο η Άννα Βαγενά κρατάει στα χέρια της τις συνταρακτικές μαρτυρίες της Σμυρνιάς τραγουδίστριας Αγγελικής Παπάζογλου, όπως τις διηγήθηκε στο θετό της γιο Γιώργη, που με τη σειρά του τις μετέφερε σε ένα βιβλίο - σύντομη αφήγηση της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Στο ίδιο θέατρο, η Άννα Βαγενά περνάει τη σκυτάλη στην κόρη της Γιασεμί Κηλαϊδόνη, που αναλαμβάνει το απαιτητικό εγχείρημα να ενσαρκώσει τον ενενηντάχρονο μοναχό «Μαράν Αθά», όπως τον έπλασε ο συγγραφέας Θωμάς Ψύρρας.  Ηλεκτρίζοντας τη σκηνή με το πάθος της, η Γιασεμί υποδύεται έναν άντρα που στα νιάτα του έζησε τον έρωτα σαν αμαρτία και τον ιερατικό βίο σαν τιμωρία. Βέβαια, το γυναικείο κομμάτι στο θέατρο δεν αφήνει καθόλου από τα μάτια του το σήμερα. Στην «Ιφιγένεια της Ευριπίδου» η νεαρή Μαρλέν Σαΐτη δίνει πνοή στο κείμενο της Σοφίας Διονυσοπούλου, που σχολιάζει τη σύγχρονη βία μέσα από αναφορές στο χτύπημα των δίδυμων πύργων, τη φρίκη του Γκουαντάναμο και τον Δεκέμβρη του 2008 που κάηκε η Αθήνα. Στην ίδια κατηγορία του documentary theatre και «Η φωνή της Λουντμίλα» με το συγγραφέα Μπεργκντάλ να δίνει τη μαρτυρία μιας γυναίκας που έζησε τη φρίκη του Τσέρνομπιλ (εδώ η Ηρώ Μουκίου δίνει μια αξιοπρόσεκτη ερμηνεία), αλλά και «Το όνομά μου είναι Rachel Corrie», παράσταση βασισμένη στα ημερολόγια και τα e-mail της Αμερικανίδας ακτιβίστριας (την ερμηνεύει η Δήμητρα Σύρου), που σκοτώθηκε τον Μάρτιο του 2003 από μια μπουλντόζα του ισραηλινού στρατού. Αν θες να μελετήσεις τη μαρτυρία της Corrie, μόλις κυκλοφόρησε το ομώνυμο βιβλίο από τις εκδόσεις Αιώρα. Και αν τώρα θες να κάνεις μια παράσταση δώρο στη μαμά σου υπάρχει «Το μπουφάν της Χάρλεϊ… ή  πάλι καλά». Στο ρόλο της μάνας μας η Άννα Παναγιωτόπουλου. Κωμική, όπως οι περισσότερες Ελληνίδες μάνες, και ματαιωμένη, όπως πολλές Ελληνίδες γυναίκες. Νύχτα στην πλατεία Συντάγματος στέκεται έξω από το κουβούκλιο του φρουρού στον Άγνωστο Στρατιώτη. Είναι ο γιος της. Και τού μιλάει, όχι σαν «μάνα» αλλά σαν «κοπέλα». Θέλει δε θέλει, την ακούει τη μάνα του τώρα. Ο μονόλογος του Βασίλη Κατσικονούρη έρχεται από την ίδια περίοδο που γράφτηκε το εξαιρετικό «Γάλα», με την ίδια δύναμη, την ίδια λαχτάρα για ζωή και την ίδια συντριβή από την ακύρωσή της (όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας). Όσο για την Άννα Ζεβελάκη, που ξεκινάει τώρα, πατάει στην αυτοβιογραφία της πρώτης Ελληνίδας πεζογράφου, της  Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, για να στήσει τη δική της solo performance, ένα μονόλογο με λέξεις και κινήσεις. Μετατρέποντας το σώμα της σε ένα άκρως εκφραστικό εργαλείο η performer ταξιδεύει το κοινό στη Ζάκυνθο του 1831, όταν η Μαρτινέγκου ζούσε φυλακισμένη στο σπίτι της και απομονωμένη προσπαθούσε με πάθος να μορφωθεί.

Έναν αιώνα αργότερα μια πολύ ατίθαση μαθήτρια στο 2ο γυμνάσιο Αθήνας θα άκουγε το γυμνασιάρχη της να της λέει: «Κορίτσι είσαι, μωρή, ή αλήτης της Ομόνοιας;». Μελίνα Μερκούρη. Το επόμενο δυνατό «γυναικείο» χαρτί που μας ρίχνει η πόλη είναι το αφιέρωμα του Ιδρύματος Ευγενίδου στην κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιό και πολιτικό. Στη σημαντική έκθεση «Μελίνα - Παιδεία - Πολιτισμός» φωτογραφίες και οπτικοακουστικό υλικό από θεατρικές παραστάσεις και πύρινες πολιτικές ομιλίες δίνουν μια εμπεριστατωμένη εικόνα για το έργο και την παρουσία της θηλυκά παλικαρίσιας Μελίνας. Η έκθεση στηρίζεται στο φωτογραφικό υλικό του Ιδρύματος «Μελίνα Μερκούρη» και χωρίζεται σε τρεις ενότητες (ζωή, τέχνη, πολιτική). Δεκαέξι χρόνια μετά το θάνατό της οι θεατές παρατηρούν τη μυθική προσωπικότητα: λαμπερή να συνομιλεί με τον Bob Kennedy, ώριμη και κατακυριευμένη από τα συναισθήματά της να κυματίζει τη σημαία της Ελλάδας τα χρόνια της εξορίας, femme-fatale στην αφίσα της «Στέλλας»…

Υπάρχουν όμως και άλλες “Femmes fatales” που περιμένουν να μας γνωρίσουν και αυτή τη φορά προέρχονται από ένα σταθερό σημείο της περιέργειάς μας. Τον άντρα. Ο νέος και ταλαντούχος Νίκος Σίσκος (βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 2007) τοποθετεί τις ηρωίδες του σ’ ένα γοτθικό, παραμυθένιο σύμπαν. Τις ζωγραφίζει απόκοσμες και περίεργες, ταυτόχρονα όμορφες και γοητευτικές… Με άλλα λόγια μέσα από τις σουρεαλιστικές συνθέσεις του, γεμάτες αίνιγμα και μυστήριο, εστιάζει στη χαμαιλεοντική ικανότητά μας να μεταμορφωνόμαστε.

Και μετά είναι τα γλυπτά της Βάλλυς Νομίδου, που απεικονίζουν νεαρές γυναίκες και μικρά κορίτσια από χαρτί στο φυσικό τους μέγεθος (δουλειές της εκτίθενται στην Εθνική Γλυπτοθήκη). Κορίτσια που μοιάζουν μάλλον θλιμμένα κι όμως η ερμητικότητά τους «γλυκαίνει» με άλλα πρόσθετα υλικά, όπως τούλια, πολύτιμες πέτρες, χάρτινες δαντέλες και σύρματα. 

Οι πτυχές της φύσης μας… «Ελένη, Κίρκη, Ναυσικά και Πηνελόπη» (που λέει και το τραγούδι των Αλκαίου - Μικρούτσικου) συνεχίζουν να ξεδιπλώνονται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Εκεί, στις οθόνες του Project Room, δέκα video με την υπογραφή γυναικών καλλιτεχνών θέτουν πολλά από τα ζητήματα που απασχολούν σήμερα τις γυναίκες, όπως ο φόβος της αναπηρίας και της ασθένειας (Rececca Horn) ή τα τηλεοπτικά στερεότυπα που φουντώνουν τις ανασφάλειές τους (Dara Birnbaum, Pipilotti Rist, Martha Rosler & και Joan Jonas).

Στην Gallery Bonicos η τρέχουσα έκθεση έχει τίτλο “Girls, girls, girls”. Τέσσερις γυναίκες εικαστικοί ζωγραφίζουν κορίτσια με λεοπάρ μαγιό ή γυμνά ή σε μικρή ηλικία με αυθάδικο βλέμμα. Η Διονυσία Αναστασιάδη, η Ελένη Ανδρεάδου, η Κατερίνα Κοκκινάκη και η Νίνα Κοταμανίδου λένε ότι στην ουσία ζωγραφίζουν τη σύγχρονη γυναίκα που προσπαθεί να βρει τη θέση της σε ένα αδιάκοπα μεταβαλλόμενο σύστημα αξιών.

Τέλος, υπερήφανα ενημερώνουμε ότι τρεις μήνες νωρίτερα μια πεντάδα καταξιωμένων σύγχρονων Ελληνίδων εικαστικών ταξίδεψε για να μεταφέρει την ελληνική ζωγραφική στην καρδιά του Λονδίνου. Στην Gallery Belgravia οι Δάφνη Αγγελίδου, Χρύσα Βεργή, Εριέττα Βορδώνη, Ειρήνη Ηλιοπούλου και Μαρία Φιλοπούλου παρουσίασαν 20 συνολικά πρόσφατα έργα παραστατικής ζωγραφικής.

Όμως η πόλη, όπως και οι γάτες, αποκαλύπτει τον πιο αληθινό εαυτό της τη νύχτα. Η Δήμητρα Παπίου μάς μαθαίνει από την αρχή πώς πέφτουν «Τα άστρα μες στη λασπουριά» από τη Μουσική Σκηνή της Αθηναΐδας (χορηγός επικοινωνίας η Α.V). Τρεις Τετάρτες έχετε στη διάθεσή σας για να δείτε τη μεγάλη αυτή λαϊκή φωνή να ερμηνεύει Δήμο Μούτση, Βασίλη Τσιτσάνη, Διονύση Σαββόπουλο, Μάνο Χατζιδάκι και άλλους μεγάλους συνθέτες, σε ένα πολύ αισθαντικό και 100 % γυναικείο ρεσιτάλ με τίτλο «Απλά Δήμητρα». Συνοδοί της οι: Γιώργος Ζαχαρίου (μουσική διεύθυνση και πλήκτρα), Γιάννης Άννινος (μπάσο) και Νίκος Κατσίκης (μπουζούκι). Το πρόγραμμα έχει την επιμέλεια του Σταμάτη Κραουνάκη, όπως και το έτερο ρεσιτάλ της Αθηναΐδας, το ρομαντικό και ερωτικό «Γυναίκα τριαντάφυλλο» με την Ηρώ Ησαΐα (από τα ιδρυτικά μέλη της «Σπείρα-Σπείρα»). Μαζί της οι Δευτέρες (μέχρι τις 22/3) μυρίζουν έρωτα και τριαντάφυλλα. Με δύο εξαιρετικούς μουσικούς, τον Νεοκλή Νεοφυτίδη στο πιάνο και τη Μαριλίζα Παπαδούρη στο βιολοντσέλο, ερμηνεύει μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια αγάπης, παλιά και δικαιωμένα, αλλά και φρέσκα από την ελληνική και διεθνή δισκογραφία: Μάνο Χατζιδάκι, Θάνο Μικρούτσικο, Νίκο Αντύπα, Κώστα Καλδάρα, Λένα Πλάτωνος, Beatles, Sergio Endrigo. Φαντάσου το σαν το soundtrack της αγάπης. Και αν δεν το έχεις εμπεδώσει ακόμα… «Η αγάπη θα σε βρει όπου και να ’σαι»! Μας το τραγουδάει η Χαρούλα Αλεξίου, που ανέβηκε ξανά σε σκηνή μετά από απουσία πέντε χρόνων. Στο Παλλάς παρουσιάζει τη νέα της ομώνυμη δουλειά, αφού βέβαια πρώτα ανοίξει το θησαυροφυλάκιο του ρεπερτορίου της και συγκινήσει την πλατεία με σπάνιες στιγμές από την πλούσια μουσική της διαδρομή. Για τη μεγάλη της επιστροφή εξασφάλισε ονόματα-εγγυήσεις, όπως αυτό της Λίνας Νικολακοπούλου (σύμβουλος προγράμματος), του Άγγελου Μέντη (σκηνική επιμέλεια) και του Κώστα Παπαδούκα (μουσική επιμέλεια).

Όσο για την ίδια τη Νύχτα της Γυναίκας, στις  8/3, η  μουσική και τα φώτα θα χαμηλώσουν στο bar Σπίρα (το «club των φωτογράφων», όπως αποκαλείται) για να προβληθεί η βραβευμένη φωτογραφική δουλειά «Φυλαχτό» της Μάρως Κουρή. Το θέμα του φωτορεπορτάζ της είναι οι αλμπίνοι (λευκοπαθικοί) στην Τανζανία και το παράνομο χρηματιστήριο που έχει στηθεί εναντίον τους. Οι συγκεκριμένες εικόνες κέρδισαν το βραβείο «Φωτορεπορτάζ Έρευνας» στο 24ο διεθνές Φεστιβάλ Φωτοδημοσιογραφίας «Σκουπ» (στη γαλλική Ανζέρ) ανάμεσα στα άλλα, γιατί «έχουν δόσεις ευτυχίας μέσα στον οδυνηρό ρεαλισμό τους» σύμφωνα με τον Ντομινίκ Σαρλέ, μέλος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ. Την ίδια βραδιά θα εγκαινιαστεί και η έκθεση  με θέμα «Η γυναίκα σήμερα», με δράστες γυναίκες φωτογράφους.

Αν τώρα ψάχνεις μια επιστημονική ανάλυση γι’ αυτή την έντονη παρουσία γυναικών στα εικαστικά, τότε σημείωσε τη διάλεξη της ιστορικού τέχνης Ειρήνης Οράτη (επιμελήτριας της συλλογής Alpha Bank) με θέμα «Η επιστροφή της γυναικείας μορφής στην ελληνική ζωγραφική μετά το 1990» στο Auditorium του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Ηρακλειδών.

Και αν, τέλος, γυρεύεις τη δική σου απάντηση για την αυξητική τάση της γυναικείας ενδοσκόπησης, σκέψου λίγο αυτό που έλεγε η Φρίντα Κάλο μιλώντας για τον εαυτό της: «Ζωγραφίζω εμένα, γιατί είμαι τόσο συχνά μόνη μου που καταλήγω να είμαι το πρόσωπο που γνωρίζω καλύτερα από όλους».  

Info

“12 women”, This is not a gallery, 4-30/3, Σωκράτους 11, Βαρβάκειος Αγορά, 7ος όροφος, 210 3317.505

«Αγγέλα Παπάζογλου» & «Μαράν Αθά» Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14 (πίσω από το ΙΚΑ της Πειραιώς), 210 5234.382

«Η Γυναίκα της Πάτρας», Από Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, 210 5231.131. Μέχρι 28/3.

«Η φωνή της Λουντμίλα», Θέατρο Ιλίσια Βολανάκη, Παπαδιαμαντοπούλου 4, 210 7210.045

«Ιφιγένεια της Ευριπίδου», Θέατρο Φούρνος, Μαυρομιχάλη 168, 210 6460.748

«Το όνομά μου είναι Rachel Corrie», Θέατρο του Νέου Κόσμου - Δώμα, Αντισθένους 7 & Θαρύπου, 210 9212.900

«Το Μπουφάν της Χάρλεϊ… ή Πάλι καλά», Θέατρο Δημήτρης Χορν, Αμερικής 10, 210 3612.500

«Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου», Θέατρο Άλεκτον, Σφακτηρίας 23, Κεραμεικός (στάση Μετρό «Μεταξουργείο»), 210 3422.001

«Μελίνα - Παιδεία - Πολιτισμός», 9/3 - 8/4, Λεωφ. Συγγρού 387, 210 9469.600, είσοδος ελεύθερη

“Girls, girls, girls”, Bonicos Gallery, Καρ. Σερβίας 12-14, 210 3236.424. Μέχρι 13/3.

«Φυλαχτό» & «Η γυναίκα σήμερα», Bar Σπίρα, Μεσολογγίου 5, Εξάρχεια

«Γυναίκα Τριαντάφυλλο» & «Απλά Δήμητρα», Μουσική Θεατρική Σκηνή «Αθηναΐς», Καστοριάς 34-36, Βοτανικός, 210 3480.080

«Η αγάπη θα σε βρει όπου και να ’σαι», Παλλάς, Βουκουρεστίου 5, 210 3213.100. Μέχρι 28/3.

“Les femmes fatales”, Νίκος Σίσκος, 11/3 - 10/4, Αίθουσα τέχνης «Έκφραση - Γιάννα Γραμματοπούλου», Βαλαωρίτου 9 Α, 210 360.759

“Let it Bleed”, Βάλλυ Νομίδου, 11/3 - 10/4, Fizz Gallery, Βαλαωρίτου 9Γ, 210 3607.598

“Wonderwomen”, μέχρι 7/3, ΕΜΣΤ, Βασ. Γεωργίου Β 17 -19 & Ρηγίλλης, 210 9242.111-3

«Η επιστροφή της γυναικείας μορφής στην ελληνική ζωγραφική μετά το 1990», 9/3, 20.30, Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, είσοδος ελεύθερη