Μίκης Θεοδωράκης: «Θα έπρεπε να έχω δικό μου ένα Μέγαρο Μουσικής»

Ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από την ζωή τα ξημερώματα της Πέμπτης 2 Σεπτεμβρίου 2021 σε ηλικία 96 ετών. Διαβάστε ένα παλαιότερο άρθρο με όσα είχε πει για τη ζωή, τη μουσική του και την αντιστασιακή του δράση με αφορμή το βιβλίο του «Μονόλογοι στο λυκαυγές» (εκδόσεις Ianos)

---

Στο σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη με αγκαλιά την Ακρόπολη, έγινε η συνάντηση με κάποιους δημοσιογράφους. Αφορμή η έκδοση του βιβλίου του «Μονόλογοι στο λυκαυγές» από τις εκδόσεις Ianos. Στο πλευρό του ο εκδότης Νίκος Καρατζάς, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, Γιώργος Κασιμάτης και ο ζωγράφος και συγγραφέας Ανδρέας Μαράτου. Ο δεύτερος έχει προλογίσει το βιβλίο του και ο τελευταίος έχει γράψει τον επίλογο.

Το μπαλκόνι του σπιτιού του Μίκη Θεοδωράκη

Τα 92 χρόνια του μουσικοσυνθέτη γίνονται 29, καθώς διηγείται. «Όταν αρχίζω και μιλάω είναι σαν να σας πηγαίνω ταξίδι Αθήνα - Θεσσαλονίκη μέσω Καλαμάτας», θα πει καθώς κάθε ερώτηση γίνεται αφορμή για μια βουτιά σε επεισόδια της ζωής του, που εκ πρώτης, φαίνονται να μη δίνουν τις απαντήσεις. Τελικά όμως, στην πορεία, το αρχικό ντόμινο της διήγησής του θα ρίξει το τελικό πούλι.

Πάντως, το γεγονός είναι ένα: Όταν ακούς τον Μίκη Θεοδωράκη, ακόμα και αν διαφωνείς κάθετα με κάποια από αυτά που λέει –ή πράττει–, δεν ξεχνάς ούτε στιγμή το θαυμασμό σου για τον συνθέτη. Εξάλλου, ο ίδιος δηλώνει πως δεν συμβουλεύει, «αλλά θα ήθελα να ακουστεί ο λόγος μου για να προκαλέσει θέματα προς συζήτηση και σκέψη». 

Σκηνές από τη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη

«Γράφω στον επίλογο των Μονολόγων πως πρόκειται για το τελευταίο βιβλίο μου. Εδώ και καιρό είμαι πλήρης ημερών και δεν έχω τίποτα να φοβηθώ. Αφήστε που είμαι και πεισιθάνατος. Διότι είχα την ατυχία ο πατέρας μου να ήταν μαθητής του Μάρκου Αυρηλίου. Ήμουν στη Μακρόνησο και μου έγραφε σε γράμμα: “τα πάντα είναι μάταια, τα πάντα ματαιότης” (γέλια). Βρε μπαμπά, του απαντούσα, τι είναι αυτά που γράφεις; Θέλω λίγο ενθάρρυνση. Τελικά έγινε η αιτία να συμφιλιωθώ ―από τότε― με το θάνατο. Εξάλλου έχω γράψει και το τραγούδι “Τα περβόλια”. Εκεί έχω καλέσει το Χάρο να χορέψουμε μαζί και να δούμε ποιος θα κερδίσει. Ό,τι και να γίνει τον Χάρο τον έχω νικήσει. Όταν πέθανε ο επτά χρόνια μικρότερος αδελφός μου στάθηκα στην πόρτα του δωματίου του στο νοσοκομείο με ανοιχτά τα χέρια για να μην αφήσω τον Χάρο να περάσει και να τον πάρει. Δυστυχώς μου ξέφυγε και πέρασε ανάμεσα από εδώ (σ.σ. δείχνει ανάμεσα στο απλωμένο μπράτσο και τη μασχάλη του).

»Η πατρίδα μου είναι μια ιδέα. Όπως και η ρωμιοσύνη είναι μια ιδέα. Συμφωνώ με τη μητέρα μου, την προσφυγοπούλα από το Τσεσμέ, που όπως γράφω στον επίλογο του βιβλίου μου μού είχε πει “Παιδί μου, αυτή που βλέπεις εδώ δεν είναι η πατρίδα μας”. Πώς να ξεχωρίσω την εξουσία από τους Έλληνες όταν το μόνο καλό που έχω δει από την εξουσία είναι να μου πληρώνουν τα ναύλα για να πηγαίνω στην Ικαρία ή στη Μακρόνησο ή να μου πληρώνουν στη φυλακή την τροφή. Ξέρετε πόσα χρόνια έζησα τσάμπα σε φυλακές και εξορίες; Υπάρχει μια αχαριστία.

»Την αληθινή ευτυχία την βρήκα στην οικογένειά μου. Αν μου έλεγαν τι θέλεις να ζήσεις, τώρα, για πέντε λεπτά, θα έλεγα να είμαι στο Πύργο της Ηλείας, τότε που πήγαινα στην Τρίτη Γυμνασίου και έγραφα τα πρώτα μου τραγούδια. Κάθε βράδυ καθόμασταν στο τραπέζι η μητέρα μου, ο πατέρας μου, ο Γιάννης κι εγώ και τους έπαιζα το τελευταίο μου τραγούδι. Αφού το άκουγαν το τραγουδούσαμε όλοι μαζί. Αν είχε ρυθμό βαλς ο μπαμπάς και η μαμά χόρευαν. Έχω μια επιθυμία να τους ξαναδώ. Ήταν ό,τι πιο ωραίο και άγιο στη ζωή μου, όπως και οι στιγμές με τη γυναίκα και τα παιδιά μου. Τίποτα άλλο (σ.σ. δακρύζει).

» Από μικρός φοβόμουν την ανθρώπινη φυλή. Δεν μπορούσα να μπω σε κατάστημα μέσα. Όταν πρωτομπήκα με τη μητέρα μου ένιωθα σαν το ψάρι που θέλουν να με ψαρέψουν. Και χρόνια μετά το ίδιο έπαθα όταν η γυναίκα μου με είχε πείσει να μπω σ’ ένα κατάστημα στο Παρίσι. Μπήκα και βγήκα αμέσως. Όπως δεν μπορώ τα κουρεία. Μια φορά πήγα, πάλι, στη Γαλλία και ένιωθα πως ο κουρέας με εξουσίαζε έτσι όπως έπιανε το κεφάλι μου. Με έλουσε κιόλας και άρπαξα ένα κρύωμα που έκανε να μου φύγει μήνα (γέλια). Από τότε κουρεύομαι μόνος μου.

»Λόγω του ότι ήμουν πολύ ψηλός ξεχώριζα. Τότε οι Έλληνες ήταν κοντοί ―αργότερα ψήλωσαν― κι εγώ πάντα εξείχα. Στα τρόλεϊ ο εισπράχτορας περνούσε χωρίς να με κοιτάζει. Όταν πήγα στον Πύργο από την Πάτρα δεν ήταν καθόλου εύκολα στο σχολείο. Γιατί; Οι κάτοικοι του Πύργου μισούν τους Πατρινούς. Παίζαμε ποδόσφαιρο και ενώ η μπάλα ήταν δεξιά εγώ έφαγα κλωτσιά στο πόδι καθώς έτρεχα αριστερά του γηπέδου. Με έβριζαν λοιπόν, συνέχεια. Τότε ήταν ένα ποδηλατάδικο του Σοφού. Μια φορά που δεχόμουν bullying ζήτησα την προστασία του, αλλά κάθε άλλο παρά τη βρήκα. Γι’ αυτό αναγκάστηκα να κλειστώ σπίτι, όπου εκεί μελέτησα μουσική με το βιολί μου. Από το παράθυρο έβλεπα ευτυχώς μια όμορφη κοπέλα, την Τιτίκα. Είπα θα γράφω μουσική γι’ αυτή. Πολλά χρόνια μετά ήμουν στο τελωνείο και η κυρία που με εξυπηρέτησε με κοιτάζει στα μάτια και μου λέει «Μίκη, δεν με γνώρισες; Είμαι η Τιτίκα!». Που να την γνωρίσω; Είχε παχύνει κιόλας (γέλια). Ποτέ δεν ξεχνώ τις παλιές μου αγάπες.

» Μικρός είχα γεννηθεί στη Χίο. Εκεί ζούσε και ο Ανδρέας Παπανδρέου τότε. Ο πατέρας του είχε γίνει υπουργός Αιγαίου και πήγε στη Μυτιλήνη. Μαζί και εμείς καθώς ο πατέρας μου τον ακολούθησε στο υπουργείο ― πάντα πήγαιναν μαζί. Ακόμα θυμάμαι πως ο Παπανδρέου με έπαιρνε στην αγκαλιά του, γιατί με αγαπούσε πολύ.  Ήταν ένας άνθρωπος που εκτός από μορφωμένος και γοητευτικός λάτρευε τα καλαμπούρια. Χρόνια μετά αυτός ήταν πρωθυπουργός και εγώ βουλευτής με την ΕΔΑ. Του είχα στείλει το “Άξιον εστί” που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Τον πλησίασα στη Βουλή για να τον ρωτήσω αν του άρεσε, αλλά και για να βρει μια λύση ώστε να μου επιτραπεί να πάω στη Θεσσαλονίκη για μια συναυλία. Οι βουλευτές είχαν μείνει έκπληκτοι καθώς τον είδαν να μου χαϊδεύει το χέρι ― δεν ήξεραν την προϊστορία μας. Έλυσε το θέμα της άδειας για τη Θεσσαλονίκη εκεί επιτόπου, και όσο για το δίσκο είπε: “άξιο το Άξιον εστί σου, Μίκη. Αλλά είναι ανάξιο να κάθεσαι σε εκείνα τα έδρανα”, δείχνοντας προς τα έδρανα της ΕΔΑ. Tου απάντησα με “προσβάλλετε”. Τo κατάλαβε και μου ζήτησε συγνώμη.

» Στη Βαρειά της Μυτιλήνης είχαμε νοικιάσει ένα σπίτι. Μου έκαναν την τιμή να δώσουν το όνομά μου, χρόνια μετά, σε ένα δρόμο. Όμως σε κανένα φάκελο γράμματος δεν θα γραφτεί το όνομά μου γιατί είναι ερημικός κι εκεί ζουν μόνο κατσίκες (γέλια). Όταν ήμουν τριών τεσσάρων χρονών είχα δύο κουσούρια. Ήθελα να βουτάω το κεφάλι μου στο νερό για να μιλήσω με τα καβούρια. Γι’ αυτό ήταν πάντα μια κοπέλα μαζί μου προκειμένου να με σώζει από πνιγμό. Το άλλο κουσούρι ήταν πως ήθελα να πετάξω. Πίστευα πως τα χέρια είναι φτερούγες. Μια φορά όταν έσκυψε ο παππούς μου πήδησα πάνω από το κεφάλι του, άνοιξα τα χέρια μου και έπεσα από ύψος τρία μέτρα, σπάζοντας το χέρι μου. Ο παππούς μου από την τρομάρα του πήδηξε κι αυτός και έσπασε το πόδι του. Από τις τύψεις του έκανε απεργία πείνας και πέθανε. Είναι το πρώτο θύμα εξαιτίας μου. Έτσι ξεκίνησε η αντιστασιακή μου δράση.

» Στη Μυτιλήνη κοιμόμασταν έξω στρωματσάδα. Του πατέρα μου του άρεσε να μου δείχνει τα αστέρια. Όλα τα αστέρια αυτά έγιναν νότες. Και όταν δημιουργούσα ένα τραγούδι ήταν για μένα ένα αστέρι. Τελικά όλα τα έργα μου ηθελημένα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Έτσι δημιούργησα τον «Μουσικό γαλαξία» μου που ενώνει δουλειές μου, τραγούδια και μελωδίες και κυκλοφορεί ένθετος μαζί με τους “Μονολόγους”.

O Μουσικός «Γαλαξίας» του Μίκη Θεοδωράκη

» Κανονικά θα έπρεπε να έχω δικό μου ένα Μέγαρο Μουσικής. Το έχω πει πως είμαι ένα τάνκερ στη λίμνη των Ιωαννίνων. Ή θα έπρεπε να είχα γεννηθεί στην Κίνα. Αλλά η πολιτεία έδωσε το Μέγαρο στο Λαμπράκη. Πού είναι ο Λαμπράκης τώρα να δει πώς είναι σήμερα το Μέγαρο; Ενώ ο Θεοδωράκης είναι εδώ και ατενίζει το μεγάλο μέλλον που έχει μπροστά του. Πρέπει να πω πως ήμασταν πολύ φίλοι με τον Λαμπράκη γιατί οι πατεράδες μας ήταν συμφοιτητές στα Χανιά. Μαζί έκαναν το Λόχο Κρητών Σπουδαστών και πήγαν να πολεμήσουν. Ο πατέρας μου είχε μια πληγή στο στήθος και μια στα οπίσθια. “Μίκη”, μου έλεγε “ο Τούρκος με πυροβόλησε στο στήθος και η σφαίρα βγήκε από πίσω”. Μου το είχε πει πολλές φορές μέχρι που του είπα “μήπως, μπαμπά, η σφαίρα μπήκε από πίσω και βγήκε από μπροστα;”. Δεν μου ξαναμίλησε από τότε ποτέ για το επεισόδιο (γέλια). Παλιότερα έπαιζαν κάποιο έργο μου στο Μέγαρο. Τώρα μόνο από λάθος.

» Δεν είναι δυνατόν με το ύψος που έχω να σκύψω και να υποκλιθώ. Είμαι εντελώς ανεξάρτητος. Αυτό είναι πολύ μεγάλο μειονέκτημα. Τα σκουπίδια μπορούν να γίνουν δυναμίτης. Αλλά έχω παρατηρήσει πως δυναμίτης γίνεται μόνο αν κάποιος είναι μόνος του, όταν είναι ένας. Θα μπορούσα να γίνω δυναμίτης. Ήθελαν να με σκοτώσουν πολλές φορές στη Χούντα. Όμως δεν φοβόμουν ακόμα και όταν η απόφαση είχε βγει “δις εις θάνατον”. Όταν μου το είχε ανακοινώσει ο Λάμπρου του είχα απαντήσει “δεν μπορείτε να πειράξετε ούτε μια τρίχα της κεφαλής μου. Γιατί κάθε φορά που θα παίζεται η μουσική του Ζορμπά θα λένε τον σκότωσαν οι Αμερικάνοι, τον σκότωσαν οι Έλληνες. Και οι “Πυρήνες της Φωτιάς” όταν με απείλησαν τους απάντησα πως αν και είναι χειμώνας θα καθίσω έξω και θα σας περιμένω.

» Η Φρειδερίκη με ήθελε νεκρό. Πριν από μερικά χρόνια έδωσα συναυλία με το Canto General στο Μπιλμπάο. Εκεί ήρθε η Σοφία και η αδελφή της, Ειρήνη. Ήρθε και με χαιρέτησε. “Μα είστε ψηλός σαν το γιο μου αλλά πίστευα πως όλοι οι Κρητικοί έχουν μουστάκια” μου είπε όταν ήρθε να με γνωρίσει. “Το έκοψα και το έδωσα στον έρανο της μαμάς σας” της απάντησα. Όταν μετά την ρώτησαν από μια εφημερίδα “μα πήγατε να δείτε έναν κομμουνιστή;” απάντησε: “Για την οικογένειά μου ο Θεοδωράκης είναι ένας διάολος. Πήγα να δω έναν διάβολο με τα μάτια μου”.

»Ήμουν 15 χρονών όταν ανέβηκα με δύο φίλους στο Μαίναλο για να δούμε την πανοραμική θέα, βαμμένη στα χρώματα της ανατολής. Εγώ είχα μείνει λίγο πιο πίσω και όταν τους πλησίαζα τους άκουγα να “τσακώνονται” για το ποιος από εμάς θα ήταν ο αρχηγός. Παίρνοντας παράδειγμα από αυτό το γεγονός μπορούμε να καταλάβουμε γιατί δεν ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει η παραμικρή συμφωνία μεταξύ πολιτικών αρχηγών».

«Μονόλογοι στο Λυκαυγές » και «Διάλογοι στο Λυκόφως»

Ο Γιώργος Κασιμάτης, που προλόγισε το τελευταίο βιβλίο του, είπε:«Νομίζω πως ο Μίκης Θεοδωράκης κατάφερε ένα τεράστιο άλμα τέχνης και σκέψης, το οποίο δεν έχω βρει μέχρι σήμερα παρόμοιο, χωρίς να σημαίνει πως μπορεί να μην υπάρχει. Κατάφερε να ανακαλύψει τη συμπαντική αρμονία και να τη μετουσιώσει σε αγώνα δημιουργίας. Να αναδείξει μέσα σε αυτή την αρμονία τη διαλεκτική και μέσα στη διαλεκτική την αρμονία. Τόσο στους Διαλόγους όσο και στους Μονολόγους ο Μίκης ταράζει τα νερά της Ιστορίας. Το ίδιο κάνει και η μουσική του. Ο Θεοδωράκης είναι ένα παράδειγμα ολοκληρωμένης προσωπικότητας, όπως την φανταζόταν ο Αριστοτέλης».

Από αριστερά: Ο εκδότης Νίκος Καρατζάς, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, Γιώργος Κασιμάτης και ο ζωγράφος και συγγραφέας Ανδρέας Μαράτου.

«Οι “Μονόλογοι στο Λυκαυγές” περιλαμβάνουν κείμενα του Μίκη Θεοδωράκη της χρονικής περιόδου 1996 έως 2016, όπως ανασύρθηκαν από το Αρχείο του» διευκρίνισε ο Νίκος Καρατζάς. «Η σκέψη μας είναι, και μετά την επιθυμία του Μίκη, να πωλούνται σε μια δελεαστική τιμή μαζί με το προηγούμενο βιβλίο του “Διάλογοι στο Λυκόφως”, γιατί είναι η τελική του προσπάθεια να συνδέσει το Τέλος και την Αρχή μιας νέας Ουτοπίας ως επιστέγασμα της ζωής και του έργου του.

Ο  Ανδρέας Μαράτου, που έγραψε τον επίλογο του βιβλίου εξηγεί. «Ο τίτλος έχει ένα στοιχείο πρόκλησης. Γιατί ενώ απευθύνεται σε ένα μεγάλο κοινό, ταυτόχρονα εκφράζει μια πίκρα για τη μοναξιά και την ερημιά της εποχής. Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζεται το σύνολο των ιδεών του, ενώ στο δεύτερο υπάρχει μια σειρά κειμένων με στοχασμούς πάνω στην εποχή». 

Ο ιδεολογικο-πολιτικός Μίκης Θεοδωράκης

«Θα ήθελα να σταθώ σε 4 θέματα που θίγω στο βιβλίο μου:

Ουδετερότητα: Η επανάσταση του 1821 δεν ολοκληρώθηκε γιατί δεν μπορέσαμε να αποκτήσουμε την Εθνική Ανεξαρτησία. Η χώρα μας έχει μια ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας γεωγραφική θέση, έχει μοναδικό κάλλος και έναν κρυφό ―από τον ελληνικό λαό― εθνικό πλούτο. Μελετώντας την ιστορία κάθε φορά που ο λαός μας ξεσηκώνεται κάτι συμβαίνει και δεν κερδίζει αυτό που θέλει. Πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο σπουδαίος Καποδίστριας. Αυτός που τον σκότωσε βρήκε καταφύγιο στην Ιταλική πρεσβεία. Ήταν όργανο των ξένων δυνάμεων που μας έφεραν τους Βαυαρούς. Από εκεί αρχίζουν τα δεινά του ελληνικού λαού. Αυτοί θα σχηματίσουν την ξενόδουλη πολιτική μας τάξη. Έτσι φτάσαμε στη Μικρασιατική καταστροφή... Ο Δημήτρης Μπάτσης ήταν ένας επιστήμονας που είχε γυρίσει όλη την Ελλάδα και έγραψε το βιβλίο “Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα”, που αποκάλυπτε τον ορυκτό πλούτο της χώρας. Τι έγινε; Τον τουφέκισαν μαζί με τον Μπελογιάννη. Προσφάτως είχαμε την ίδια περίπτωση. Ο Κώστας Καραμανλής συμφώνησε με τον Πούτιν για το φυσικό αγωγό και τότε κάηκε όλη η Ελλάδα. Του είχα τηλεφωνήσει του Καραμανλή να έρθει σπίτι μου. Μου είχε στείλει έναν άλλο. Του είπα πως για να μην καταστραφεί η χώρα έπρεπε να παραιτηθεί. Δεν το έκανε τότε, αλλά αργότερα που εγκατέλειψε πανικόβλητος την κυβέρνηση και από τότε δεν μιλάει καθόλου. Καταλήγω πως όσο παραμένουμε ένα ξέφραγο αμπέλι θα μπαίνουν οι εκάστοτε δυνάστες και θα μας εκμεταλευτούν. Δεν υπάρχει παρά μόνο μία λύση. Ουδετερότητα. Δέχτηκα να γίνω Ακαδημαϊκός μόνο και μόνο για να μπορώ να μιλάω γι’ αυτή από μια υψηλή θέση. Αποτέλεσμα; Η Ακαδημία με έθαψε.

»Κοινωνία: Η κοινωνία έχει ανάγκη από ελευθερία, ανεξαρτησία και ατομικά δικαιώματα. Χρειάζεται όμως και κάτι επιπλέον: ελεύθερο χρόνο. Τα σπουδαιότερα έργα έχουν γίνει όταν υπήρχε ελεύθερος χρόνος. Έχει παρατηρηθεί πως ο εργαζόμενος αποδίδει το καλύτερο σε 4 ώρες. Αυτές φτάνουν. Οπότε ας ρομποτοποιήσουμε τη ζωή για να έχουμε ελεύθερο χρόνο.  Πρέπει να σκεφτούμε την ανθρωπο-ομάδα. Μόρφωση, λογική, ψυχολογία και σώμα την καθιστούν. Η πιο δημοκρατική, λαϊκή κυβέρνηση είναι αυτή που βοηθάει να αναπτυχθεί η ανθρωπο-ομάδα. Το σημερινό σύστημα δίνει τις λιγότερες ανθρωπο-ομάδες και έτσι φτάσαμε στη βαρβαρότητα.

»Πολεμικές δαπάνες: Πρέπει να κάνουμε τς πολεμικές βιομηχανίες, βιομηχανίες ειρήνης. Με είχε επισκεφτεί ο Πρόεδρος της Αμερικής. Του είχα πει πως “εσείς οι Αμερικάνοι έχετε ένα διακόπτη. Αν το στρίψετε δεξιά δημιουργείτε χάος, αν το στρίψετε αριστερά τον πάτε στον Παράδεισο”. Αν ανέβαζαν το βιοτικό επίπεδο των Αφρικανών και των Ασιατών σκεφτείτε πόσο θα προωθούσαν την κατανάλωση. Όμως είναι στη μέση οι πολεμικές βιομηχανίες. Με έχουν βασανίσει Ιταλοί, Γερμανοί και Έλληνες. Όλοι οι βασανιστές είχαν την ίδια μυρωδιά. Τη μυρωδιά της ηδονής. Γιατί άφηναν να βγουν τα ζωώδη ένστικτά τους. Έτσι κι αλλιώς ο άνθρωπος είναι 30% λογικό ον και 70% μεταφυσικό και κτηνώδες ον. Μια φορά ήμουν μαζί με τον Μιτεράν. Κάπου στο Λίβανο εξελίσσοταν ένας πόλεμος. “Σίγουρα κάπου εκεί θα είναι ένα πλοίο μας με δείγματα από την πολεμική μας βιομηχανία. Εάν δεν τα πουλήσουμε θα πέσει κατακόρυφα το βιοτικό μας επίπεδο” μου είπε, ο γνωστός για το σαρκασμό του, Μιτεράν. Όταν υπάρχει πολεμική βιομηχανία είναι ένοχος μόνο ο βιομήχανος ή και οι εργάτες που φτιάχνουν σφαίρες; Είναι. Τι κάνουν τα συνδικάτα που γνωρίζουν πως η η δική τους ευτυχία εξαρτάται από το αίμα των άλλων; Πως για να πουλάνε πρέπει να γίνονται συνεχώς πόλεμοι ή συρράξεις; Πρέπει να τελειώσει αυτό.  

»Διάβημα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας: Με τον Γιώργο Κασιμάτη είχαμε κάνει ένα διάβημα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στις 19/5/2011. Το διάβημα αυτό βρίσκεται στη σελίδα του βιβλίου 1-1-4. Οι παλιότεροι θα καταλάβουν τη... σύμπτωση. Στο διάβημα αυτό περιγράφαμε τους αθέμιτους όρους των Συμβάσεων Δανεισμού επιβλήθηκαν στην Ελλάδα. Αν τους διαβάσετε θα κατανοήσετε τι έφερε το μνημόνιο. Όταν είχα ρωτήσει ένα πρωθυπουργό της Ιταλίας “εσείς θα γίνετε σαν την Ελλάδα;” μου απάντησε “μα εμείς δεν ξεπουλήσαμε την εθνική ανεξαρτησία μας”. Ο Σόιμπλε μας κουνάει το χέρι γιατί με τις υπογραφές μας έχουμε δεχτεί πως έχουμε γίνει ραγιάδες. Πως θέλουμε να μας σεβαστούν; Τι νομίζει ο Τσίπρας όταν χαμογελάει δίπλα στην Μέρκελ; Δεν ξέρει πως η Μέρκελ και όσοι είναι γύρω από αυτήν είναι σαρκοφάγα ζώα κι εμείς τα φτωχά αρνάκια; Μας έχουν επιβάλει λιτότητα και μας απαγορεύουν να εκμεταλλευτούμε τον πλούτο μας. Τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ τα έχει βάλει όλα κάτω από το χαλί και ειρωνεύεται τους αντιμνημονιακούς. Δεν τρέφω αυταπάτες. Μας έχουν κάνει να νοιώθουμε σκουπίδια. Όμως η Ιστορία έχει δείξει πως αυτά τα σκουπίδια μπορούν να μεταμορφωθούν σε δυναμίτη με απρόβλεπτες συνέπειες».

Μίκης Θεοδωράκης (30/3/2017)