Αστυβάλ θα πει ένα άστυ, η Θεσσαλονίκη. Κι ένα φεστιβάλ, τα 51ά Δημήτρια. Πέρσι συντάραξαν την πόλη αλλά και τη χώρα παρουσιάζοντας, πέραν των άλλων εκδηλώσεών τους, την παράσταση «Mount Olympus» του Γιαν Φαμπρ. Εναντίον του οποίου η καλλιτεχνική Αθήνα εξανέστη και τον οποίο εξεδίωξε. Όμως η Θεσσαλονίκη τον αποθέωσε χαρίζοντάς του μια αιώνια πατρίδα, μιας και έτσι ο Βέλγος μας αποκαλεί. Αιώνια πατρίδα του. Τη Θεσσαλονίκη, επαναλαμβάνω.
Αστυβάλ, λοιπόν, είναι τα φετινά 51α Δημήτρια, που με σλόγκαν «όχι πια χθες, μόνο αύριο» ήδη συζητιόνται, καθώς θα αναταράξουν τον βόρειο Οκτώβριο με 43 εκδηλώσεις-δράσεις που θα σαρώσουν όλο το φάσμα των τεχνών. Όμως αναπόφευκτα όλοι οι προβολείς κι όλο το σούσουρο θα πέσει πάνω στη Γιόκο Όνο. Ναι, το ’πε, το ’πε το ναι η multimedia μούσα, θεότητα και ακτιβίστρια, που, οκ, υπήρξε σύζυγος του Τζον Λένον, όμως το ξεκαθαρίζω πως κανέναν δεν τιμάει η αναφορά της ως «η πιο διάσημη χήρα στον κόσμο. Performer, μουσικός, σκηνοθέτις, εικαστικός, η Γιαπωνέζα τούτη στα 83 της χρόνια συνεχίζει να δημιουργεί και να συνταράζει. Απείθαρχα,αταξινόμητα, αυτόνομα, με μια ολόδική της γλώσσα, που σταθερά κινούμενη γύρω από το αβαν-γκάρντ και το εννοιολογικό άπτεται και υπερίπταται των μεταιχμιακών ορίων μεταξύ ονειροφαντασίας και ρεαλισμού, η Όνο είναι αυθύπαρκτη. Μόνο οι άσχετοι και τα ρεπορτεράκια του κίτρινου Τύπου παγκοσμίως την προσφωνούν ως «η πιο διάσημη χήρα». All we are telling is give Yoko a chance!
Και τελικά ναι, το ’πε το ναι, και φαρδιά πλατιά θα ανοίξουν οι πόρτες του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης για να τη φιλοξενήσουμε στη Θεσσαλονίκη. Δεν προλαβαίνω να πανηγυρίσω, μιας και όλα συνέβησαν τόσο γρήγορα μεν, και τόσο βασανιστικά δε: εκατοντάδες μέιλ να πηγαινοέρχονται μεταξύ Θερμαϊκού και ποταμού Χάντσον από την άνοιξη έως και σήμερα ακόμα, με διευκρινήσεις, εισηγήσεις, εγκλίσεις, αντεγκλήσεις, αποσαφηνίσεις, skype, τηλέφωνα, μάνατζερ, επιμελητές… «χμ, μήπως, αν δεν τα καταφέρουμε, να ψάξουμε για κάτι άλλο;». Έτσι αναρωτιόμασταν και αμφιβάλλαμε, εμείς το team, που επιτρέψτε μου τώρα, μιας και το πρότζεκτ-στόχος επετεύχθη, να σας το γνωρίσω: Μπουτάρης άρχοντας, Έλλη Χρυσίδου, αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Γιώργος Χριστιανάκης, Θούλη Μισιρλόγλου, Σάββας Πατσαλίδης και Δήμητρα Κορωναίου στην καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ, και Λέλα Τσεβεκίδου σε ρόλο ζογκλέρ, συντονιστή και θηριοδαμαστή. Κι ανάμεσα στους γενναίους του βορρά κι εγώ, επικοινωνία και ειδικές βοήθειες. Τι εννοώ με το «ειδικές». «Αφού είπε η κυρία Γιόκο πως θα παρουσιάσει το “Ex It”, ήτοι εγκατάσταση με 100 φέρετρα, προτείνω να ορίσουμε ειδικό σύμβουλο τον Φάνη Μπαμπούλα». Έτσι στην αρμάδα μας μπήκε και ο διάσημος, μέγας και ξακουστός τελετάρχης, που με το know how του κατάφερε να μας «απογειώσει», ασχέτως αν η ειδικότητά του είναι οι καταβυθίσεις εντός των εγκάτων». Γιατί το «Ex It», το κυρίαρχο έργο των φετινών Δημητρίων, είναι μια εγκατάσταση-σχόλιο για τη ζωή και το θάνατο, όπου πρωταγωνιστούν 100 νεκροκάσες. Ο μετρ του επέκεινα Φάνης Μπαμπούλας μάς διευκόλυνε τα μάλα λόγω «ειδικότητας» και θερμά τον ευχαριστώ και δημόσια.
Και ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε με το θέμα, επιτρέψτε μου να σας πάω ένα ταξίδι στο μυστηριώδες και ελεγειακό σύμπαν που θα παρουσιάσει η Γιόκο στη Θεσσαλονίκη. Που από τη Νέα Υόρκη έστειλε με την ομάδα της σχέδια φτιαγμένα στο χέρι αλλά και μερικές λέξεις επεξηγηματικές για ποιο λόγο 100 φέρετρα έρχονται στη Θεσσαλονίκη και τι θέλουν να μας πουν. Αιωνία μας.
«Κοφίνια από κοντραπλακέ. Εκατό. Σε ίση απόσταση το ένα από το άλλο. Από μέσα τους γεννιούνται, αναφύονται δέντρα. Μόνος ήχος στο χώρο το κελάηδημα των πουλιών και ίσως ο καταπραϋντικός, απαλός και χαμηλόφωνος ήχος των φύλλων που πέφτουν. Κοντράστ: ζωή και θάνατος. Γιατί ζωή είναι τα δέντρα που μεγαλώνουν και θάνατος τα βουβά φέρετρα. 60 ανδρών, 30 γυναικών, 10 μικρών παιδιών. Δεν γράφουν όνομα, ούτε ημερομηνίες. Σκέτα, καμιά ιστορία. Σαν βουβή προσευχή. Όλες μου οι δουλειές ξεκινούν από την ιδέα της προσευχής. Όλη μου η ζωή είναι μια προσευχή. Προσεύχομαι για την πρόοδο και την ειρήνη, προσεύχομαι για το μέλλον, η δουλειά μου πάντα αφορούσε το μέλλον, σαν οφθαλμαπάτη. Αν δεις το “Ex It” από μακριά, ίσως σκεφτείς ένα δάσος. Ή ένα τεράστιο ξύλο. Πλησιάζοντας κοντύτερα, όλα θα ξεκαθαρίσουν. Ανανέωση, μετενσάρκωση, μετεμψύχωση, γιατί αυτό εξυπηρετούν τα δέντρα. Παράγουν οξυγόνο και αέρα, πάνω τους τα πουλιά στήνουν φωλιές, κάτω στις ρίζες τους οι άνθρωποι φιλιούνται και ερωτεύονται. Είτε λόγω αέρα που φυσά είτε λόγω γήρανσης, τα φύλλα που πέφτουν είναι το λίπασμα της γης. Όπως κι εμείς όταν σβήσουμε, όταν πεθάνουμε, όλοι θαρρώ πως γινόμαστε δέντρα. Ένα με αυτά. Όταν θαφτώ θα γίνω λίπασμα κι ένα καινούργιο δέντρο. Έτσι θέλω να πιστεύω πως θα ζήσουμε για πάντα, θα ερχόμαστε, θα φεύγουμε και θα ξαναρχόμαστε. Μια υπέρτατη τιμή είναι όλο αυτό, μια επ’ άπειρο επιστροφή στο επίνειό μας». -Υοkο Οnο
Αυτό θα είναι το «Ex It», ένα έργο που από το 1997 που ντεμπούταρε, συνεχίζει να εμπλουτίζεται και να εξελίσσεται, εφόσον στη Θεσσαλονίκη οι εντολές της Γιόκο είναι σαφείς: στο τέλος της έκθεσης όλα τα φέρετρα επιθυμεί να καταστραφούν. Με τη βοήθεια του κοινού, που πάει να πει πως εν είδει μεμοραμπίλια όλο και κάποιο κομμάτι ξύλο της κάσας ή της ελιάς θα φυλαχτεί από τον καθένα που θα προστρέξει για να βοηθήσει στο «θάνατο» του πρότζεκτ.
Ας βάλω τώρα στο παιχνίδι και τον curator Jon Hendricks, δεξί χέρι και επιμελητή της Γιόκο, μιας κι από εδώ και πέρα ακολουθούν τα δικά του λόγια για όλα τα «εξτραδάκια» που ετοιμάζει η Όνο, πάντα εννοείται στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: «Α, μόλις χθες μίλησα με τη Γιόκο, που ετοιμάζει ειδικά για τη Θεσσαλονίκη several exciting new works for the show. Εκτός από το “Ex It” θα παρουσιάσει και το “Mend Peace/Mirrors”, ήτοι θα χρειαστούμε, μιας και θα είναι δράση ενώπιον κοινού, δεκάδες από καθρέπτες παλιούς, καινούργιους, αγορασμένους ή φερμένους από τον κόσμο, και οι οποίοι, αφού σπαστούν και διαλυθούν, μετά θα επανασυγκολληθούν, πάλι από τους παριστάμενους. Παράλληλα, η Γιόκο οργανώνει και το “Add Color Painting” (Refugee Boat) και πάλι ως δημόσια δράση, εφόσον το μεταναστευτικό και το θέαμα ανθρώπων σε σαπιοκάραβα να προσπαθούν να γλιτώσουν από τον πόλεμο είναι κάτι που τη στοιχειώνει. Θέλει μπλε μπογιές, αναπαράστασης δηλαδή στο χρώμα της θάλασσας, και ανθρώπους-περφόρμερ και εθελοντές που θα βάψουν ψαρότρατες ή κραφτς αλλά και εαυτούς. Επόμενη δημόσια δράση της θα είναι το “Skyladders”, όπου κι εδώ οι συμμετέχοντες καλούνται να φέρουν σκάλες που θα γράφουν το όνομά τους. Πρόκειται για ένα πρότζεκτ που επίσης, από το 1968 που το ξεκίνησε, συνεχίζει να ανανεώνεται και να εξελίσσεται. Και τελειώνουμε με το “Imagine Peace”: μια εγκατάσταση που υπό μορφή γιγάντιου μπάνερ αναρτημένου σε κομβικό σημείο της Θεσσαλονίκης θα καλεί τον κόσμο προς θέαση και στοχασμό. Σας στέλνω φωτογραφίες από τις αντίστοιχες δράσεις σε Νέα Υόρκη, Πεκίνο και Χονγκ Κονγκ και ανυπομονώ να... οργανωθούμε!»
Δημήτρια in the Sky With Diamonds!
Έτσι ωραία και καλά μπαίνει το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη και το Αστυβάλ Δημήτρια 2016 θα φωτοβολήσει την πόλη. Κοσμοπολίτικα, έκκεντρα μα και εκκεντρικά, τα φετινά Δημήτρια κινούμενα στο μεταιχμιακό, ομιχλώδες, απαισιόδοξο και αποσαθρωμένο τοπίο του σήμερα θα επιχειρήσουν το «άλμα», υπερβαίνοντας αδιέξοδα και λοιπά συναισθηματικά εθνικά αλλά και προσωπικά βαρομετρικά χαμηλά, έχοντας κατά νου μια Θεσσαλονίκη που δεν πτοείται. Ονειρικά, αναθεωρητικά, απελευθερωμένα από την κοινοτοπία, προσανατολισμένα στο σπαρταριστό πλην όμως αθέατο από τους πολλούς «σήμερα», τα φετινά Δημήτρια καλείσθε να τα βιώσετε με μια διάθεση «αστυβαλική», που θα πει πως προσκαλείστε να ζήσετε εντός τους μια καλειδοσκοπική εμπειρία τέχνης σε χρόνο παρόντα και ενεστώτα.
Γιατί ίσως κι αυτός να είναι ο φετινός ορισμός-στοίχημα του φετινού θεσμού. Η πόλη στο σήμερα, η Θεσσαλονίκη του όχι πια χθες, παρά μόνο η Θεσσαλονίκη του αύριο. Και, φυσικά, Oh Yoko, λέμε και κλαίμε.
11°
