Στην Πολωνία με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο

Το αεροπλάνο προσγειώθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Βρότσλαβ της Πολωνίας, ένα σημαντικό πολιτιστικό ευρωπαϊκό κέντρο, μια πόλη που καμαρώνει για τα πέντε βραβεία Νόμπελ και την εξαιρετικά ενεργή της πανεπιστημιούπολη. Εδώ, στο Ινστιτούτο Γκροτόφσκι, στο πλαίσιο «Masters in Residence» και δίπλα σε δουλειές του Πίτερ Μπρουκ, του Ανατόλι Βασίλιεβ και του Εουτζένιο Μπάρμπα, ο δικός μας Θεόδωρος Τερζόπουλος παρουσιάζει με Πολωνούς ηθοποιούς το θεατρικό έργο «Μάουζερ» του Χάινερ Μίλερ.

Ο Τερζόπουλος απέναντι στην ιστορική μνήμη

«Το “Μάουζερ” είναι ένα δύσκολο κείμενο για τους Πολωνούς γιατί φέρνει στην επιφάνεια την ιστορική μνήμη και το πολωνικό τραύμα του βιώματος του ρωσικού και γερμανικού ολοκληρωτισμού. Σαν αποτέλεσμα αυτού τα τελευταία χρόνια, μετά την “Αλληλεγγύη” του Λεχ Βαλέσα, απώθησαν το πρόσφατο, επώδυνο παρελθόν τους και παραδόθηκαν στον ισοπεδωτικό αμερικανικο-καταναλωτικό τρόπο ζωής. Τώρα, η πανεπιστημιακή και καλλιτεχνική κοινότητα αναδιπλώνεται θεωρώντας πως πρέπει να στρέψουν τον κόσμο πίσω στην ουσία των πραγμάτων, για να αποφύγουν το αδιέξοδο ενός μεταμοντέρνου, fake τρόπου ζωής. Καλλιτεχνικά, να επιστρέψουν στις μεγάλες Σχολές, των Μέγιερχολντ, Στανισλάφσκι, Γκροτόφσκι, Μίλερ. Να πάψει ο ηθοποιός να είναι πιόνι του σκηνοθέτη, του σκηνογράφου ή των τεχνολογικών εφαρμογών μέσα από ένα χαμηλό επίπεδο θεατρικών σχολών. Τώρα, σε παγκόσμιο επίπεδο, γίνεται μια προσπάθεια να δοθεί έμφαση στην υψηλού επιπέδου θεατρική παιδεία, να ξαναδούμε τα πράγματα από την αρχή. Γιατί, για να προχωρήσουμε στο μέλλον, πρέπει να διασχίσουμε το παρόν κουβαλώντας τις αρχές του παρελθόντος. Όχι γυμνοί, αλλά με τα φορτία και τις παρακαταθήκες που μας καθορίζουν.

Στην Ελλάδα υπάρχει μια συνολική χρεοκοπία. Στις τέχνες, στον πολιτισμό, στα γράμματα, στην οικονομία, στην κοινωνία, στην πολιτική, παντού. Βλέπουμε νέους σκηνοθέτες να κοπιάρουν Γερμανούς σκηνοθέτες για να κάνουν “πρωτοπορία”. Όλο αυτό, όμως, θυμίζει ριάλιτι σόου που έχει τελειώσει. Γι’ αυτό παραξενεύομαι όταν βλέπω πολιτιστικούς φορείς στην Ελλάδα να προωθούν αυτή την ιδέα, που έχει τελειώσει σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Την ιδέα της μετριότητας που αναπαράγει ιδέες άλλων μη δημιουργικά. Ήρθε η εποχή που πρέπει να δούμε σε βάθος και με καθαρότητα ποιο είναι το έλλειμμά μας: Η παιδεία. Και στην τέχνη και στην επιστήμη. Γιατί ήδη το πληρώνουμε ακριβά».

Οι Έλληνες αγωνιστές «συνάντησαν» τους Πολωνούς στο Ινστιτούτο Γκροτόφσκι

Στο Στούντιο Να Γκρόμπλι του Ινστιτούτου Γκροτόφσκι, η Μέθοδος του Θεόδωρου Τερζόπουλου συνάντησε την πολιτιστική παρακαταθήκη του Γέρζι Γκροτόφσκι (1933-1999) περί «ενεργού πολιτισμού» και «θεάτρου μέσα στην κοινωνία», περί «Αλήθειας και Κόσμου» μέσα από την ιδέα της αφαίρεσης του «φτωχού θεάτρου». Εδώ δεσπόζει η ίδια σκηνική εγκατάσταση με αυτή της Αθήνας, η οποία εγκιβωτίζει τους Πολωνούς ηθοποιούς στο βίαιο ρου της ιστορίας με φόντο τα φωτογραφικά πορτρέτα Ελλήνων αγωνιστών της Γιοχάνα Βέμπερ, σταθερής συνεργάτιδας του Άττις, στα οποία πλέον είχαν προστεθεί και κάποια Πολωνών αγωνιστών. Έτσι, δίπλα στο πορτρέτο της Μαρίας Μπέικου, αγωνίστριας και πρωταγωνίστριας στην ελληνική εκδοχή του «Μάουζερ», βλέπουμε αυτά του Βαλέσα και του Καντόρ, από κάτω του Γκροτόφσκι κι από πάνω του Πεντερέτσκι και του Βάιντα. Αξιοσημείωτες είναι και οι επιδόσεις των Πολωνών ηθοποιών. Συνήθως, όταν ξένοι σκηνοθέτες δουλεύουν με Έλληνες ηθοποιούς, το αποτέλεσμα κυμαίνεται μεταξύ μετρίου και κακού. Στην περίπτωση του Τερζόπουλου –«Master in residence» εκτός από το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι σε όλες τις μεγάλες Ακαδημίες Θεάτρου του κόσμου, σε Ρώμη, Πεκίνο, Νέα Υόρκη, Μαδρίτη, Αγία Πετρούπολη– αυτό δεν ισχύει.

Ο Τερζόπουλος δούλεψε μόνο 35 μέρες με τους αλλόγλωσσους ηθοποιούς του αλλά πολύ εντατικά και συστηματικά, μυώντας τους σταδιακά στη Μέθοδό του, και το αποτέλεσμα ήταν αποκαλυπτικό. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης παραδέχεται ότι «οι ηθοποιοί ήταν εξαιρετικά ανοιχτοί και δεκτικοί σε όσα μάθαιναν». Μιλώντας με τους ηθοποιούς, μετά την παράσταση, εισέπραξα μια απεριόριστη λατρεία και σεβασμό προς το μεγάλο Έλληνα Μάστερ του θεάτρου. Μου το επιβεβαίωσε και ο ηθοποιός Ψέμεκ Βασιλκόφσκι, ο οποίος ήταν μαθητής του Γκροτόφσκι και τώρα δούλεψε με τον Τερζόπουλο, ενώ έχει συνεργαστεί με όλους τους μεγάλους Πολωνούς σκηνοθέτες, όπως ο Λούπα, ο Βαρλικόφσκι, ο Γιαρόφσκι: «Ο Τερζόπουλος δεν είναι σκηνοθέτης. Είναι ένας μάστερ του θεάτρου· σαν τον Γκροτόφσκι. Δεν είναι σαν τους άλλους σκηνοθέτες, που βαδίζουν τυφλά στις πρόβες. Ξέρει πολύ καλά τι θέλει να κάνει και τι θέλει να εκμαιεύσει από τον ηθοποιό, έχοντας ως υπέρτατο στόχο την ακρίβεια και την απόλυτη ποιότητα της παράστασης. Σε εμπνέει να θες να δώσεις τον καλύτερο εαυτό σου πάνω στη σκηνή».

INFO Το «Alarme» επαναλαμβάνεται στο Άττις (Λεωνίδου 7, Μεταξουργείο, 210 5226.260) από 1η Νοεμβρίου, ενώ τον Μάιο 2013 ανεβαίνει το «SOS».