COP26: Η ATHENS VOICE στη Γλασκώβη

Οι παγκόσμιοι ηγέτες προσγειώθηκαν στη Γλασκώβη της Σκωτίας για την 26η Διάσκεψη των Μερών, γνωστή ως COP26, έχοντας στις αποσκευές τους την τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ (IPCC) για το κλίμα, που τους καλούσε για κατεπείγουσα δράση. Η έκθεση είχε κυκλοφορήσει τον Αύγουστο εν μέσω τεράστιων φυσικών καταστροφών. Τις βάσεις ωστόσο της Συμφωνίας τις έθεσε το Παρίσι το 2015, όπου οι ηγέτες από 195 χώρες κατέληξαν σε μια δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για περιορισμό της θερμοκρασίας στον 1,5οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η Γλασκώβη είχε να διαχειριστεί περισσότερο τεχνικά θέματα με τεράστιες ωστόσο πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις. «Πριν το Παρίσι πηγαίναμε σε ένα κόσμο στους 6οC, εδώ μπήκαμε με προβλέψεις για ένα κόσμο 2,7 και τώρα σύμφωνα με τη UNEP, αν γίνουν όλα όσα υποσχέθηκαν οι ηγέτες στα λόγια, θα φτάσουμε στους 2,2οC» θα μου πει, λίγες ώρες πριν ανακοινωθεί το τελικό κείμενο, ο Έλληνας ευρωβουλευτής, Πέτρος Κόκκαλης που συμμετείχε στην αποστολή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις συνομιλίες στη Γλασκώβη.

Το χρονικό της COP26

«Σκάβουμε τους τάφους μας» είναι τα λόγια του ΓΓ του ΟΗΕ, Αντώνιο Γκουτέρες κατά την έναρξη των συνομιλιών, προκειμένου να κινητοποιήσει τους ηγέτες για τολμηρές ανακοινώσεις, αφού βάση της συμφωνίας του Παρισιού έπρεπε να παρουσιάσουν τις δεσμεύσεις της χώρας τους για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Ωστόσο η ειρωνεία ήταν ότι λομπίστες και μεγιστάνες όπως ο ιδρυτής της AMAZON, Τζεφ Μπέζος, βρισκόταν μέσα στο συνεδριακό κέντρο και από το βήμα της COP26 καυχιόταν για τις διαστημικές του περιπέτειες. Περιπέτειες για τις οποίες κατανάλωσε άσκοπα ενέργεια που όχι μόνο έβλαψε το περιβάλλον αλλά και τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων που φέτος το χειμώνα θα παγώσουν. Την ίδια στιγμή αρκετά έθνη από τις ευάλωτες περιοχές του πλανήτη, όπως τα νησιά του Ειρηνικού, απουσίαζαν από τη Σύνοδο λόγω των αυστηρών περιοριστικών μέτρων για τον Covid 19.

Από τη Σύνοδο επίσης απουσίαζαν και μεγάλοι παίκτες όπως ο Πρόεδρος Πούτιν, που σε συνδυασμό με τις ασαφείς δεσμεύσεις των G20 που είχαν προηγηθεί στη Ρώμη –«ότι θα επιδιώξουν κλιματική ουδετερότητα στα μέσα του αιώνα»- δημιούργησε χαμηλές προσδοκίες ως προς το αποτέλεσμα που θα έφερνε η Γλασκώβη. 

Η δεύτερη μέρα ωστόσο ήταν μια πολύ αισιόδοξη μέρα με τους ηγέτες να δεσμεύονται να τερματίσουν την αποψίλωση των δασών έως το 2030. Τη συμφωνία υπέγραψαν η πλειονότητα των χωρών που τις διασχίζει ο Αμαζόνιος εκτός από τη Βολιβία και τη Βενεζουέλα. Θετικό είναι ότι έχει δεσμευτεί και η Βραζιλία, η χώρα που βρίσκεται το μεγαλύτερο κομμάτι του Αμαζόνιου, αλλά ποιος μπορεί να εμπιστευτεί τον Μπολσονάρο ότι θα τηρήσει τη συμφωνία; Πολλοί ακτιβιστές και περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν ότι το 2030 είναι πολύ μακριά και μέχρι τότε θα έχουν αποψιλωθεί όλα τα δάση. Το γεγονός ότι μια αντίστοιχη διακήρυξη είχε υπογραφεί το 2014 στη Νέα Υόρκη, η οποία δεν τηρήθηκε, δημιουργεί ένα άσχημο προηγούμενο και σκεπτικισμό.

Την ίδια μέρα τα έθνη υποσχέθηκαν να περιορίσουν και τις εκπομπές μεθανίου. Το μεθάνιο είναι το δεύτερο αέριο του θερμοκηπίου μετά το διοξείδιο του άνθρακα που έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στην αλλαγή του κλίματος. Η δέσμευση, την οποία υπογράψαν περισσότερες από 100 χώρες, επιδιώκει να περιορίσει τις εκπομπές μεθανίου κατά 30%.

Η τρίτη μέρα ήταν η μέρα που συζητήθηκε το θέμα των χρηματοδοτήσεων. Πολιτικοί και επιχειρηματίες συζήτησαν το ρόλο των οικονομικών ώστε να γίνει η μετάβαση σε ένα κλιματικά ουδέτερο μέλλον. Η συζήτηση εστίασε στο πως μπορούν να συνταιριαστούν η δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση για επενδύσεις σε έργα τεχνολογίας, υποδομών και καινοτομίας. Στα side events, που διεξάγονταν παράλληλα με τις συζητήσεις κορυφής, ακούστηκε για πολλοστή φορά ότι τα 100 δισ. δολάρια για την χρηματοδότηση των πιο ευάλωτων χωρών -των χωρών δηλαδή που έχουν πληγεί από την κλιματική αλλαγή και δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να επενδύσουν σε περιβαλλοντικά έργα- πρέπει να αυξηθεί δραματικά και να αγγίξει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια προκειμένου να επιβραδυνθεί η κλιματική αλλαγή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο στόχος της χρηματοδότησης των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων (86,3 δισ. ευρώ) που είχε για πρώτη φορά ανακοινωθεί το 2009 στην Κοπεγχάγη και επρόκειτο να επιτευχθεί το 2020 τώρα πήρε παράταση για το 2023.

Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα είναι βασισμένο στην ενέργεια. Η τέταρτη μέρα λοιπόν αφορούσε την ενέργεια. Πώς μπορούμε να σταματήσουμε την εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα. Περισσότερες από 40 χώρες δεσμεύτηκαν για τον τερματισμό της χρήσης άνθρακα. Δεν όρισαν όμως ημερομηνίες.

Ωστόσο βρώμικη ενέργεια δεν είναι μόνο ο άνθρακας και ο λιγνίτης αλλά και τα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο. Αυτό που ζητούν οι επιστήμονες και η κοινωνία των πολιτών από τους πολιτικούς είναι να βάλουν ένα τέλος στις εξορύξεις και στη δημόσια χρηματοδότηση των ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο στο προσχέδιο κειμένου των αποτελεσμάτων της COP26 που κυκλοφόρησε την τελευταία μέρα οι δεσμεύσεις ήταν θλιβερά ανεπαρκείς, με τις Οργανώσεις να δείχνουν ξεκάθαρα προς την πλευρά του λόμπι των ορυκτών καυσίμων για την αποδυνάμωση του σχεδίου. «Δεν αποτελεί έκπληξη που βλέπουμε μια χρεωκοπημένη συζήτηση στην COP26» λέει έξω από τη Σύνοδο εκπρόσωπος της οργάνωσης 350org. «Είναι σαν να διοργανώνετε ένα συνέδριο των Ανώνυμων Αλκοολικών και να προσκαλείτε τη βιομηχανία του αλκοόλ να είναι ο μεγαλύτερος χορηγός του συνεδρίου» αναφέρει ενώ ακτιβιστές διαμαρτύρονται για τους φόρους των πολιτών που κατευθύνονται ως επιδοτήσεις στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. «Πληρώνουμε φόρους που επενδύονται στο θάνατο των παιδιών μας». 

Οι ακτιβιστές στη COP26

Χιλιάδες πολίτες και ακτιβιστές κατάφεραν με μεγάλη προσπάθεια να συγκεντρώσουν τα χρήματα που χρειάζονταν για αεροπορικά εισιτήρια και διαμονή. Με θέληση και πείσμα ξεπέρασαν δυσκολίες και αντιξοότητες, πήραν sleeping bag και έφτασαν στη Γλασκώβη. Για να είναι έξω από τη Σύνοδο και να φωνάζουν: «Είμαστε εδώ. Σας παρακολουθούμε COP26».

Για όσους βρίσκονται στον Παγκόσμιο Νότο, η διατήρηση της θερμοκρασίας ακόμη και στον 1,5οC δεν αποτελεί εγγύηση επιβίωσης. Αυτό ισχύει και για την Ελλάδα. Ενεργοί πολίτες από τον παγκόσμιο νότο, από τις χώρες που έχουν βιώσει, που έχουν υποφέρει από την αποικιοκρατία, τώρα βιώνουν και υποφέρουν από την κλιματική αλλαγή. Την κλιματική αλλαγή που ο πλούσιος παγκόσμιος βορράς προκάλεσε και αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν στην αδιαφορία των ανεπτυγμένων κρατών να λύσουν το πρόβλημα μια άλλη μορφή ρατσισμού.

«Το πλουσιότερο 1% έχει ελευθέρας να μολύνει» λέει εκπρόσωπος της οργάνωσης OXFAM αφού οι πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου αναμένεται να αντιπροσωπεύουν το 16% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών έως το 2050. 

Εκπρόσωποι όμως της Κοινωνίας των Πολιτών, Ιθαγενείς, νεολαίοι και ΜΚΟ βρισκόταν και μέσα στο κτίριο HYDRO της Γλασκώβης όπου διεξαγόταν η Διάσκεψη. Ενδιαφέρον είχε μια ολομέλεια που είχε διοργανωθεί για να ακουστεί η φωνή τους. Ζήτησαν στους συμμετέχοντες να σηκωθούν όρθιοι όσοι είχαν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και μετά από λίγο ξανά όσοι είχαν βιώσει φυσικές καταστροφές. Οι περισσότεροι άνθρωποι στην αίθουσα στάθηκαν όρθιοι.

Ο εκπρόσωπος της Αφρικανικής κοινωνίας των πολιτών κατηγόρησε τη Σύνοδο ότι τους έχει αποκλείσει από τη διαδικασία της COP26. «Απαιτούμε από τις χώρες του Βορρά να πληρώσουν το χρέος τους για το κλίμα. Να επιταχύνουν ένα παγκόσμιο στόχο για την προσαρμογή, να αντιμετωπίσουν την κλιματική αδικία και να πληρώσουν για τις απώλειες και τις ζημιές».

«Τι θέλουμε; Κλιματική δικαιοσύνη. Πότε τη θέλουμε; Τώρα» φωνάζουν απ’ έξω οι διαδηλωτές.

Οι φωνές τους δεν πάνε στο βρόντο. Όπως με διαφωτίζει ο ευρωβουλευτής, Πέτρος Κόκκαλης η επόμενη COP θα γίνει στην Αφρική. «Εκεί θα συζητηθούν οι παγκόσμιοι στόχοι προσαρμογής». Πρόκειται για το αντίστοιχο στόχο του 1,5 βαθμού αλλά για την προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή. «Εκεί θα συζητηθούν τα πάντα και για τις χρηματοδοτήσεις αλλά και για τις αποζημιώσεις από τις καταστροφές», αφού υπάρχουν και πολιτιστικοί παράγοντες εκτός από οικονομικούς. «Έχω θάψει τους δικούς μου και ο τόπος θα βουλιάξει» έλεγε προηγουμένως στην αίθουσα ένας ιθαγενής.

Η Αθήνα στην COP26

Τον αντιδήμαρχο Κλιματικής Αλλαγής του Δήμου Αθηναίων, Χρήστο Τεντόμα, συναντήσαμε στην συζήτηση της Ολομέλειας για τις πόλεις και τις περιφέρειες και το ρόλο που έχει να διαδραματίσει το δομημένο περιβάλλον στη μετάβαση και στην ανθεκτικότητα των πόλεων. «Είχα την ευκαιρία να ακούσω τα σχέδια των μεγάλων πόλεων του κόσμου προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του Παρισιού αλλά και οι δήμοι και οι περιφέρειες να διασφαλίσουν ότι η μετάβαση θα γίνει με δίκαιο τρόπο για τους πολίτες, ώστε να μην μείνει κανείς πίσω» θα μου πει ο κ. Τεντόμας.

Την προηγούμενη μέρα είχε παρευρεθεί σε εκδήλωση στο κτίριο του του Συμβουλίου της πόλης της Γλασκώβης όπου ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου παρουσίασε το Glaskow Green Deal που αφορούσε την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τα κτίρια, καθώς και προγράμματα εξάλειψης της φτώχειας με τη δημιουργία νέων πράσινων θέσεων εργασίας. «Ο σκοπός αυτών των συναντήσεων είναι για την ανταλλαγή απόψεων και να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο» λέει ο κ. Τεντόμας και εμείς χαιρόμαστε που τον βλέπουμε εκεί, και ευχόμαστε να επιστρέψει έχοντας στις αποσκευές του ιδέες για περιβαλλοντική αναβάθμιση της πόλης, αφού σύμφωνα με μελέτη του Institute for Global Health, η Αθήνα είναι 10η από το τέλος, ανάμεσα σε 866 ευρωπαϊκές πόλεις σε θνητότητα που σχετίζεται με την έλλειψη χώρων πρασίνου και 16η από το τέλος, ανάμεσα σε 858 ευρωπαϊκές πόλεις στη θνητότητα που σχετίζεται με την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Τα συμπεράσματα της COP26

Σύμφωνα με έμπειρους αναλυτές εάν τηρηθούν όλα αυτά που συζητήθηκαν και αποφασίστηκαν στη Γλασκώβη, η υπερθέρμανση του Πλανήτη θα μπορούσε να διατηρηθεί στους 2οC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αυτό όμως είναι ένα πολύ μεγάλο «αν» γιατί αν αποτύχει το μέλλον μας προβλέπεται δυσοίωνο. Το WWF, που ήταν παρόν στη Γλασκώβη, αναφέρει ότι «το κείμενο που συμφωνήθηκε, αν και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, απέχει πολύ από το να είναι αυτό που χρειάζεται η ανθρωπότητα και ο πλανήτης. Βρισκόμαστε εν μέσω κατάστασης κλιματικής έκτακτης ανάγκης και εξακολουθούμε να είμαστε σε τροχιά για υπερθέρμανση πολύ πάνω από τους 2οC. Οδεύουμε σε ένα μέλλον που θα είναι καταστροφικό για εκατομμύρια ανθρώπους και για τη φύση. Οι χώρες πρέπει να εκπληρώσουν συλλογικά τις μειώσεις του διοξειδίου του άνθρακα κατά 50% έως το 2030 και να ενισχύσουν τους στόχους τους το 2022 με το στόχο του 1,5oC στο μυαλό» και έχει απόλυτο δίκιο αφού, αν δεν πετύχουμε τους στόχους του 2030, είναι ανέφικτο -έως και παραπλανητικό- να μιλάμε για κλιματική ουδετερότητα για το 2050.

Η ελπίδα όμως πεθαίνει τελευταία. Όμως η ελπίδα πρέπει να βασίζεται σε δράσεις. Σε αγώνες και σε γεγονότα. Αν βασίζεται σε λόγια, τότε ζούμε στην πλάνη των ψευδαισθήσεών μας, από την οποία θα βγούμε με πολύ βίαιο τρόπο.