Ο «προσωπικός πόλεμος» του Ερντογάν, τα τρία σενάρια και ο τριπλός γρίφος των εκλογών

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιληφθούμε το μέγεθος της σύγχυσης που βιώνει ο μέσος τούρκος πολίτης, ο οποίος καλείται να διαχειριστεί χωρίς δυνατότητα αντίστασης την ανασφάλεια από την πληθωριστική απαξίωση του εισοδήματός του. Πρόκειται για μια κατάσταση την οποία ο σύγχρονος έλληνας δεν κλήθηκε να διαχειριστεί τουλάχιστον από το τέλος του Εμφυλίου και μετά.

Μόνον με τη ζοφερή πραγματικότητα της διαλυμένης πρώην Γιουγκοσλαβίας και τα τριψήφια ποσοστά πληθωρισμού μπορεί να συγκριθεί η καθημερινότητα στην Τουρκία. Όπου κάθε πρωί η νοικοκυρά οφείλει να εξαντλήσει το απόθεμά της σε λίρες στην ισχύουσα ισοτιμία αγοράζοντας είδη πρώτης ανάγκης και βεβαίως όχι εισαγόμενα προϊόντα που είναι εκτός οικονομικής εμβέλειας για τον μέσο πολίτη. Διότι μέχρι το βράδυ αυτή η ισοτιμία θα έχει πλήρως ανατραπεί από μία νέα υποχώρηση της αξίας του τουρκικού νομίσματος. Η ψυχολογική φθορά από την αναμέτρηση του πολίτη με αυτή την ανασφάλεια είναι και το σημαντικότερο μέγεθος από το οποίο εξαρτάται το εάν και κατά πόσο στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές (κανονικά το 2023) θα επανεκλεγεί ο Ταγίπ Ερντογάν. Ο πληθωρισμός τώρα τρέχει με ένα 75% τον χρόνο. Στην πραγματικότητα, στην πιάτσα δηλαδή, αυτό το ποσοστό είναι ακόμη μεγαλύτερο. Μπορεί να αγγίζει ακόμη και το διπλάσιο.

Οι ξένοι παρατηρητές οι οποίοι παρακολουθούν τις εξελίξεις στην Τουρκία ξέρουν πως δεν πρέπει να παίρνουν στα σοβαρά τις δημοσκοπήσεις που δημοσιεύονται στη χώρα του Ταγίπ Ερντογάν.

Οι ελάχιστες δημοσιογραφικές πηγές που παραμένουν αξιόπιστες επιμένουν ωστόσο πως εδώ και αρκετούς μήνες άρχισε να διαμορφώνεται μία αρνητική τάση στην τουρκική κοινωνία ως προς το πρόσωπο του προέδρου. Το εάν η τάση αυτή σημαίνει πως τα ποσοστά του Ερντογάν στις επερχόμενες εκλογές θα είναι κάτω του 50%, ή κάτω του 48% ή και ακόμη χαμηλότερα, είναι το ζητούμενο. Καμία ωστόσο αξιόπιστη πολιτική ανάλυση που να συνοδεύεται από μία αξιόπιστη καταμέτρηση των προθέσεων της κοινής γνώμης δεν έχει μέχρι σήμερα δημοσιευθεί εντός ή εκτός Τουρκίας. Όλα τα δημοσκοπικά στοιχεία που κατά καιρούς αναφέρονται, ελέγχονται για την ανακρίβειά τους. Ο λόγος είναι απλός. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι εταιρείες δημοσκοπήσεων που είτε υπήρχαν είτε έχουν «στηθεί» την τελευταία περίοδο έχουν μία προβληματική σχέση εξάρτησης με το καθεστώς του προεδρικού μεγάρου στην Άγκυρα.

Μένει λοιπόν να επιβεβαιωθεί αυτή η τάση σταδιακού αναχωρητισμού ψηφοφόρων από το προεδρικό στρατόπεδο λόγω ακρίβειας και ανυπέρβλητων προβλημάτων στη διαχείριση της καθημερινότητας από τους πολίτες. Τίποτε άλλο δεν ενδιαφέρει τους ψηφοφόρους βέβαια. Ούτε η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ούτε η διαφθορά των πολιτικών, ούτε οι υπεξαιρέσεις χρημάτων από πρόσωπα της εξουσίας ούτε βεβαίως οι εθνικιστικές κορώνες και οι πολεμικές κραυγές. Για να εξηγούμεθα. Η τουρκική κοινωνία σταδιακά την τελευταία εικοσαετία διολίσθησε και εγκαταστάθηκε στην αγκαλιά του πλέον τερατόμορφου λαϊκισμού. Μόνον το οικονομικό κραχ είναι σε θέση δυνητικά να αφυπνίσει τους ψηφοφόρους.

Η υπερ-λαϊκιστική ρελάνς: τα τρία σενάρια

Διαβλέποντας τον κίνδυνο πρόκλησης ρηγμάτων στην κοινωνία λόγω του αχαλιναγώγητου πληθωρισμού, ο Ερντογάν και το στενό του περιβάλλον επεξεργάζονται τρία σενάρια δράσης.

Το πρώτο έχει να κάνει με τη μία νέα πολεμική περιπέτεια στη Συρία η οποία κατά τη γνωστή ιστοσελίδα «Middle East Eye» είναι ο διαχρονικός «σάκος του μποξ». Η Τουρκία θα επιχειρήσει στρατιωτική εισβολή κατά μήκος των συνόρων προς τα ανατολικά και πάντα σε βάθος 30 χιλιομέτρων στο εσωτερικό. Το σενάριο αυτό συνοδεύεται και από τον σχεδιασμό μετακίνησης ενός μεγάλου αριθμού Σύρων προσφύγων από τα 3,5 εκατομμύρια που έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία. Πέρα δηλαδή από συσπείρωση λόγω πολέμου ο Ερντογάν ελπίζει στο να ικανοποιήσει το όλο και αυξανόμενο αίσθημα εχθρότητας των μικροαστικών τμημάτων της τουρκικής κοινωνίας και των πολύ φτωχών αγροτών οι οποίοι λόγω ανέχειας αντιμετωπίζουν ως εν δυνάμει εχθρούς και οικονομικά αντίζηλους τους πρόσφυγες. Το σενάριο αυτό ωστόσο προσκρούει σε έναν δυσεπίλυτο γρίφο. Μία νέα εισβολή της Τουρκίας θα τη φέρει σε άμεση αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Οι αντιδράσεις μπορεί και να λάβουν απρόσμενα μεγάλες διαστάσεις.

Το δεύτερο σενάριο αφορά το Αιγαίο. Κατά τους προσωπικούς επιτελάρχες του Ερντογάν το εγχείρημα θα αφορά μία νησίδα, βραχονησίδα ή ακόμη και ένα μικρό νησί. Το ζητούμενο θα είναι να προκληθεί ένα επεισόδιο «μακράς διάρκειας». Τα προβλήματα σε αυτό το σενάριο είναι ακόμη περισσότερα από εκείνα που αναφέραμε σε εκείνο με τη Συρία. Πέρα από το γεγονός ότι η Άγκυρα θα αντιμετωπίσει τη σοβαρή αντίδραση των ΗΠΑ, της ΕΕ, ευρωπαϊκών χωρών κατά μόνας, ξέρει πως η Ελλάδα δεν είναι Συρία και πως η πολεμική αντιπαράθεση θα έχει ενδεχομένως και απρόσμενα μεγάλο κόστος. Ξέρει επίσης ότι η πολεμική δυναμική σε μία κρίση με την Ελλάδα μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη. Δύσκολες καταστάσεις, δηλαδή. Το μόνο σίγουρο για τον Ερντογάν είναι πως σύσσωμη η τουρκική αντιπολίτευση, εκτός από το κουρδικό κόμμα HDP, θα τον στηρίξει.

Το τρίτο σενάριο άρχισε να κυκλοφορεί τα τελευταία εικοσιτετράωρα. Αφορά το μέγα εγχείρημα της προσάρτησης των Κατεχομένων στην Κύπρο. Θα πρόκειται για ανοικτή πρόκληση των προκλήσεων. Μόνον που η προσάρτηση της «Βορείου Κύπρου» δεν φαίνεται να ισοφαρίζει την απώλεια ψηφοφόρων λόγω της οικονομικής κατάστασης. Άλλωστε ο μέσος Τούρκος της Ανατολίας και του Νότου μάλλον θεωρεί ενδόμυχα (το έχει προεξοφλήσει) πώς τα Κατεχόμενα ανήκουν στην Τουρκία. Εξάλλου η πολιτική και η οικονομική εξάρτηση από την Άγκυρα είναι πασίδηλη και απόλυτη.

Εκλογές σε Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο

Για το 2023 είναι συνταγματικά επιβεβλημένο να διεξαχθούν εκλογές στην Τουρκία (προεδρικές και αμέσως μετά βουλευτικές), στην Ελλάδα (βουλευτικές) και στην Κύπρο (προεδρικές). Η σύμπτωση είναι πολιτικά εκρηκτική.

Σύμφωνα με τρέχουσες πληροφορίες στην Ελλάδα ενδεχομένως οι εκλογές να διεξαχθούν εντός του φθινοπώρου. Σύμφωνα με πληροφορίες από την Τουρκία ο Ερντογάν σκέπτεται την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες τον επόμενο Νοέμβριο. Πάλι δηλαδή οι ημερομηνίες για τις εκλογές συμπίπτουν. Αυτή η χρονική συγκυρία μάλλον είναι δυσοίωνη.

Είναι η πρώτη φορά που στις διμερείς ελληνοτουρκικές σχέσεις (μετά από την εισβολή στην Κύπρο) η τουρκική ρητορική κινείται σε τροχιά αυτοτροφοδοτούμενης κλιμάκωσης. Η κλιμάκωση υποστηρίζεται από το σύνολο των τουρκικών ΜΜΕ, χωρίς επιφυλάξεις, με τους δημοσιογραφικούς μηχανισμούς να πλειοδοτούν μάλιστα σε εθνικισμό και πολεμικές ιαχές.

Η κλιμάκωση υποστηρίζεται και από το σύνολο της αντιπολίτευσης με ορισμένους μάλιστα μηχανισμούς επίσης να πλειοδοτούν και να απαιτούν υπερβάσεις από τον Ταγίπ Ερντογάν στο μέτωπο με την Ελλάδα.

Λογικά λοιπόν αυτή η κλιμακούμενη ρητορική δεν μπορεί να αυτο-ελεχθεί, πόσο δε μάλλον να αυτο-εκτονωθεί παρά μόνον με άνωθεν παρέμβαση του ίδιου του ενορχηστρωτή της επιθετικής αυτής καμπάνιας: του Ερντογάν. Κάπως ωστόσο θα πρέπει να το εξηγήσει στους ήδη καχύποπτους ψηφοφόρους του. Μάλλον λοιπόν η εξίσωση αυτή δεν λύνεται με λογικές παραμέτρους. Από τους λίγους πια αξιόπιστους τούρκους συνομιλητές, εντός και εκτός Τουρκίας, προκύπτει πως η σημερινή ρητορική του καθεστώτος Ερντογάν δεν μπορεί να μείνει χωρίς έστω και μία «τυπική εφαρμογή» επί του πεδίου: στη Συρία, στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο.

Υπό το βλέμμα του Τελ Αβίβ

Για πρώτη φορά από συστάσεως του κράτους του Ισραήλ πραγματοποιήθηκαν ευρύτατης κλίμακας στρατιωτικά γυμνάσια από τις ένοπλες δυνάμεις αυτής της χώρας αλλά σε ξένο εναέριο χώρο, σε ξένα χωρικά ύδατα και σε ξένο έδαφος.

Οι ασκήσεις αυτές κράτησαν περίπου έναν μήνα και έλαβαν μέρος 100 ισραηλινά αεροσκάφη, ο ισραηλινός στόλος, μία μεραρχία πεζικού, η περίφημη μονάδα Shayetet 13, ειδικές δυνάμεις συμπεριλαμβανομένης και της ειδικής μονάδας Μηχανικού σε πεδίο μάχης Yahalom, η ειδική μονάδα C41 (συλλογής πληροφοριών) καθώς και η Διεύθυνση Κυβερνο-άμυνας.

Εξ όσων έχουν διαρρεύσει, κατά την άσκηση έγινε προσομοίωση εκστρατευτικής δραστηριότητας με απόβαση δυνάμεων σε έδαφος της Δημοκρατίας της Κύπρου. Ο ανεφοδιασμός σε καύσιμα των ισραηλινών αεροσκαφών πραγματοποιήθηκε κατά φάσεις στον εναέριο χώρο της Κύπρου και μόνον. Στην Κύπρο είχαν μεταφερθεί άλλωστε προκεχωρημένα κλιμάκια των προαναφερθέντων ισραηλινών μονάδων. Το σενάριο της άσκησης προφανώς αφορούσε εκστρατεία κατά του Ιράν. Ωστόσο αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι γεωγραφικά επελέγη η Κύπρος ως επίκεντρο της μοναδικής αυτής εμβέλειας στρατιωτικής άσκησης του Ισραήλ και μάλιστα στην παρούσα χρονική περίοδο.