Γιατί παίζει Fox News η ρωσική τηλεόραση;

Στη θεωρία θα φαινόταν απίθανο, αν όχι εντελώς αδύνατο, όμως στην πράξη συμβαίνει: η πλήρως ελεγχόμενη από το καθεστώς Πούτιν ρωσική τηλεόραση αναμεταδίδει ειδησεογραφικά αποσπάσματα Αμερικανικού συντηρητικού μέσου στο πλαίσιο της κρατικής της προπαγάνδας. Το Fox News που από το 1985 έχει ταυτιστεί – και αναδείξει – σχεδόν κάθε συντηρητικό και μη «γεράκι» της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003, σήμερα αποτελεί τον αγαπημένο δυτικό φορέα ειδήσεων του Κρεμλίνου, τη στιγμή που ο πόλεμος της Ρωσίας με τη Δύση μετράει σχεδόν ένα μήνα. Η κυβέρνηση Πούτιν, άλλωστε, έχει ξεκάθαρες προτιμήσεις ανάμεσα σε ανταγωνιζόμενα ΜΜΕ άλλων κρατών.  

Όμως το ερώτημα παραμένει: πως είναι δυνατόν το συντηρητικό αμερικάνικο κοινό που αντιλαμβάνεται τον κόσμο με το δόγμα America First να παρακολουθεί ένα μέσο που αδιαφορεί – αν δεν συνηγορεί – μπροστά στα εγκλήματα του Βλαντιμίρ Πούτιν; Ποιες εσωτερικές πολιτικές δυναμικές αναδεικνύει τόσο η στάση του Fox News, όσο και η δηλωμένη εκτίμηση του Κρεμλίνου απέναντι του; Είναι ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για τον Αμερικανικό συντηρητισμό; Η κυβέρνηση Πούτιν μοιάζει να έχει βρει πρώτη τις απαντήσεις της.

Το Fox News και ο Σεργκέι Λαβρόφ

Σε αντίθεση με την ελληνική περίπτωση, όπου οι προτιμήσεις της ρωσικής κυβέρνησης σε συγκεκριμένα ΜΜΕ εκφράστηκε μέσω της ρωσικής πρεσβείας, η εκτίμηση του Κρεμλίνου στο Fox News εκφράστηκε από τα πιο επίσημα ρωσικά χείλη. Σε μία εκτενή συνέντευξη του στα αγγλικά που έδωσε στο κρατικό RT – και η οποία έχει μεταφορτωθεί από το επίσημο κανάλι του ρωσικού υπουργείου εξωτερικών – ο Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε κατά λέξη πως «μόνο το Fox News προσπαθεί να παρουσιάσει μια εναλλακτική οπτική στα πράγματα» τονίζοντας παράλληλα πως «στη Δύση δεν υφίσταται η έννοια των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης.» Αμέσως πριν, ο Λαβρόφ είχε βάλλει κατά των ΜΜΕ του «αγγλοσαξονικού κόσμου» αλλά και «Γερμανών, Γάλλων, και άλλων» σημειώνοντας πως τα δυτικά μέσα «αποφεύγουν τις ενδελεχείς αναλύσεις, και επικεντρώνονται σε τσιτάτα» κατηγορώντας επιδερμικά τη Ρωσία πως «δολοφονεί αμάχους» σε μια προσπάθεια να κάνουν «πλύση εγκεφάλου» στους δυτικούς πολίτες· τερματίζοντας την ειρωνεία, ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών αποκάλεσε τις πρακτικές των δυτικών ΜΜΕ «άτιμες» και «άδικες.»

Σαφώς, ως εξαίρετος προπαγανδιστής, ο Λαβρόφ αμέσως αντιπαρέταξε εναλλακτικούς – και αξιόπιστους, κατά την άποψη του – φορείς ενημέρωσης. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Λαβρόφ στοίχισε το Fox News δίπλα στα πλήρως ελεγχόμενα ρωσικά κανάλια RT και Sputnik, υποστηρίζοντας πως η Δύση εφαρμόζει μια παρατεταμένη προπαγάνδα απέναντι σε αυτά τα μέσα σε μια απέλπιδα προσπάθεια να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη, με το Fox News να είναι το μόνο κανάλι που έχει το σθένος να αντισταθεί στα «τρικ» των υπόλοιπων δυτικών ΜΜΕ. Κρίσιμα, ο Λαβρόφ έφερε ως παράδειγμα τον αποκλεισμό του Ντόναλντ Τραμπ από «τα υπόλοιπα κανάλια» αλλά και τα δυτικά «κοινωνικά δίκτυα» ώστε να υποστηρίξει τη θέση του· σε μια τόσο σοκαριστική όσο και περίτεχνη προσπάθεια να γυρίσει την αλήθεια ανάποδα, αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην επίθεση στο Καπιτώλιο από οπαδούς του Τραμπ, λέγοντας πως «τα δυτικά ΜΜΕ προσπαθούν να καταπνίξουν κάθε μαζική διαδήλωση που δε συμπαθούν αποκαλώντας τη ‘εσωτερική τρομοκρατία’»· υπενθυμίζεται πως πέντε Αμερικάνοι έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα. Κλείνοντας, ο Λαβρόφ είπε πως Δύση και Ρωσία είναι σε «πόλεμο» ο οποίος περιλαμβάνει «την τρομοκρατία της πληροφόρησης, αναμφίβολα.»

Ο φίλος του Κρεμλίνου, Τάκερ Κάρλσον

Η απέχθεια των αυταρχικών καθεστώτων απέναντι στην ελεύθερη ενημέρωση και τα μη ελεγχόμενα ΜΜΕ είναι ξακουστή και αυταπόδεικτη. Ο 20ός αιώνας μόνος του μάς έδωσε αμέτρητα παραδείγματα ακραίας λογοκρισίας από αυταρχικούς ηγέτες απέναντι δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης που αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τις επίσημες κρατικές γραμμές. Σύμφωνα με τους Ντάνιελ Ζιμπλάτ και Στίβεν Λεβίτσκι – συγγραφείς του bestseller «Πως Πεθαίνουν οι Δημοκρατίες» – ο έλεγχος των ΜΜΕ αποτελεί ένα από τα τέσσερα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των αυταρχικών καθεστώτων ανά την υφήλιο, μαζί με την ανοχή στη βία, την απονομιμοποίηση πολιτικών αντιπάλων, και την απόρριψη των δημοκρατικών διαδικασιών. Οι Ζιμπλάτ και Λεβίτσκι αξιοποιούν συγκεκριμένα τις περιπτώσεις της Ρωσίας και της Βενεζουέλας, μεταξύ πολλών άλλων, ως τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού του μοντέλου διακυβέρνησης – και εντοπίζοντας αυταρχικές πρακτικές της κυβέρνησης Τραμπ οι οποίες αντικατόπτριζαν τις μεθόδους, αλλά και τη νοοτροπία αυταρχικών καθεστώτων, ξεφεύγοντας από τις αξίες, τις αντιλήψεις, και τις πρακτικές της φιλελεύθερης δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Εκεί ακριβώς είναι το σημείο όπου κουμπώνει το Fox News. Η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ που σόκαρε τον πλανήτη το 2016 βασίστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανεξάντλητη προβολή που απολάμβανε από το Fox News τόσο στο πλαίσιο της προεκλογικής του εκστρατείας, όσο και στην περίοδο που είχε προηγηθεί, στην οποία ο ίδιος είχε πρωτοστατήσει στη θεωρία συνομωσίας σύμφωνα με την οποία ο Μπαράκ Ομπάμα δεν είναι Αμερικάνος πολίτης – και άρα δε δικαιούταν να είναι πρόεδρος. Με άλλα λόγια, από την επανεκλογή Ομπάμα του 2012 και μετά, το Fox News σταδιακά κύλισε στον βούρκο των Fake News και της συνωμοσιολογίας, προσομοιώνοντας συχνά τη ρητορική του μεγαλύτερου συνωμοσιολόγου παγκοσμίως – και τόσο ορκισμένου οπαδού του Τραμπ, όσο και απολογητή του Βλαντιμίρ Πούτιν – Άλεξ Τζόουνς· η επιρροή του Τζόουνς στο συλλογικό θυμικό της Αμερικανικής λαϊκής δεξιάς τα τελευταία χρόνια ήταν τόσο μεγάλη ώστε αξίζει τη δικιά της ανάλυση.

Ωστόσο, στο πλαίσιο του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, το Αμερικανικό poster boy της ρωσικής προπαγάνδας στις ΗΠΑ είναι ο Τάκερ Κάρλσον. Ο πενηντατριάχρονος παρουσιαστής του Fox News – ο οποίος έχει το δικό του ομώνυμο σόου στο κανάλι από το 2016 και μετά – αποτελεί έναν από τους πιο επιδραστικούς συντηρητικούς σχολιαστές στην Αμερικανική τηλεόραση, στηρίζοντας τον Τραμπ από την αρχή της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Ο Κάρλσον φρόντισε από την πρώτη στιγμή να υποβαθμίσει τη ρωσική εισβολή· παρότι αρχικά παραδέχτηκε πως ο Πούτιν «πρέπει να τιμωρηθεί» για τον βίαιο επεκτατισμό του, έσπευσε να αναμεταδώσει την προπαγάνδα του Κρεμλίνου, σύμφωνα με την οποία οι κυβερνήσεις Μπάιντεν και Ζελένσκι διατηρούν εργαστήρια παρασκευής βιολογικών όπλων στην Ουκρανία, ενώ για να στηρίξει τη θέση του, έδωσε βήμα στη Δημοκρατική βουλευτή από τη Χαβάη, Τούλσι Γκάλμπαρντ, η οποία ακολούθησε και εκείνη τη γραμμή του Κρεμλίνου στο συγκεκριμένο ζήτημα, έχοντας μάλιστα εναντιωθεί δημόσια και στην επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η Γκάλμπαρντ έχει κατηγορηθεί στο παρελθόν πως αποτελεί έναν άτυπο Δούρειο Ίππο της ρωσικής κυβέρνησης στο Δημοκρατικό κόμμα, ενώ είδε τους ακολούθους της στο Instagram να μειώνονται δραματικά μετά την απαγόρευση του μέσου στη Ρωσία· τυχαίο θα είναι.

Η στάση του Κάρλσον αποτελεί συνέχεια της φιλορωσικής του πορείας στο Fox News. Στο παρελθόν, ο συντηρητικός παρουσιαστής έχει δηλώσει πως «ορισμένοι Αμερικάνοι μισούν τις ΗΠΑ πολύ περισσότερο από τον Πούτιν» ενώ έχει κατηγορήσει επανειλημμένα το NATO για επιθετικότητα απέναντι ρωσική κυβέρνηση. Ακόμα και σήμερα, μετά τις θηριωδίες που έχει διαπράξει ο ρωσικό στρατός, ο Κάρλσον επιμένει πως το ΝΑΤΟ ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη ρωσική εισβολή, δηλώνοντας πως οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία δουλειά στην Ουκρανία - την οποία δε θεωρεί «δημοκρατία» - και κατηγορώντας την κυβέρνηση Μπάιντεν πως ευθύνεται πλήρως για όσα έχουν συμβεί· καθόλου απροσδόκητα, ο Κάρσλον αρνείται οποιαδήποτε ανάμιξη της Ρωσίας στην εκλογή του Τραμπ. Σύμφωνα με το Mother Jones, το Κρεμλίνο έχει δώσει εντολή στα ρωσικά ΜΜΕ να παίζουν αποκόμματα των εκπομπών του Κάρλσον όσο περισσότερο γίνεται· και αυτό τυχαίο θα είναι.

Ο ξεχασμένος Μιτ Ρόμνεϊ και το μέλλον του Αμερικανικού συντηρητισμού

Όταν πριν από δέκα χρόνια ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος για την προεδρία, Μιτ Ρόμνεϊ, δήλωσε πως η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο γεωπολιτικό αντίπαλο των ΗΠΑ, λοιδορήθηκε μέσες-άκρες απ’ όλους – και κυρίως από τον αντίπαλο του, Μπαράκ Ομπάμα. Μετά τη ρωσική εισβολή, τα πιο φιλελεύθερα αμερικανικά ΜΜΕ παραδέχτηκαν πως ο Ρόμνεϊ στο συγκεκριμένο είχε απόλυτο δίκιο· too little, too late, όπως λατρεύουν να λένε στις ΗΠΑ. Ο – Γερουσιαστής από τη Γιούτα, σήμερα – Ρόμνεϊ αποτελεί είδος προς εξαφάνιση στο ίδιο του το κόμμα, καθώς οι σημερινοί Ρεπουμπλικάνοι έχουν απομακρυνθεί πολύ από τη μετριοπάθεια και τη σοβαρότητα που κάποτε εξέφραζαν αρκετοί μετριοπαθείς συντηρητικοί· για την ιστορία, συγκεκριμένα ο Ρόμνεϊ ήταν ο μόνος Ρεπουμπλικάνος Γερουσιαστής που τόλμησε να ψηφίσει υπέρ της καταδίκης του Ντόναλντ Τραμπ για κατάχρηση εξουσίας, και έκτοτε βρίσκεται στο στόχαστρο σχολιαστών όπως ο Τάκερ Κάρλσον, μέσων ενημέρωσης όπως το Fox News, και πολιτικών όπως η Γκάλμπαρντ. Όμως, Στους Ρεπουμπλικάνους του 2022, ο προεδρικός υποψήφιος τους το 2012 δε χωράει πια – όπως δε χωρούσε και εκείνος του 2008, ο Τζον Μακέιν, ο οποίος είχε εναντιωθεί στην κατάργηση του Obamacare από τον Τραμπ, συγκεντρώνοντας και εκείνος τα συντεταγμένα πυρά του Fox News.

Όμως ακόμα και αν ο Μιτ Ρόμνεϊ είχε δίκιο σε ό,τι αφορά τη Ρωσία – που είχε – το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου αφορά την επόμενη μέρα της ρωσικής επιρροής στον Αμερικανικό συντηρητισμό. Έναν ολόκληρο μήνα μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο μεγαλύτερος γεωπολιτικός και αξιακός εχθρός – γιατί αντίπαλο πλέον δεν τον λες – της Δύσης, έχει το θάρρος να κάνει υποδείξεις στους Αμερικάνους σχετικά με το ποιο κανάλι πρέπει να βλέπουν και ποιον σχολιαστή να παρακολουθούν· το ανησυχητικό όμως είναι πως πολλοί το κάνουν όντως, καθώς ο Κάρλσον μόνος του έχει πάνω από τρία εκατομμύρια τηλεθεατές σε κάθε εκπομπή του. Και όλα αυτά σε έναν πολιτικό χρόνο όπου ο Τραμπ δυσκολεύεται να πάρει αποστάσεις από τον Πούτιν, αλλά παράλληλα εμφανίζεται όλο και πιο έτοιμος να κατέβει ξανά το 2024 - τη στιγμή που ο Τζο Μπάιντεν βλέπει τη δημοτικότητα του να μειώνεται. Ο μηχανισμός που έφερε τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι σε μεγάλο βαθμό ακόμα εκεί· και η προτίμηση του Κρεμλίνου μάλλον θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.