Η κοινωνία, κάθε κοινωνία, στην πλειονότητά της, εμπιστεύεται τον ηγέτη της. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι τι γίνεται όταν αυτός ο δεσμός εμπιστοσύνης «σπάει»;
Σχόλιο για τη δημοκρατία, το παράλογο και τη διαστροφικότητα στην κοινωνική και πολιτική ζωή με αφορμή την ταινία «Μην κοιτάς ψηλά».
Η εγκατάσταση ενός πολιτισμικού ή θεσμικού πλαισίου, ιστορικά, κρίθηκε απαραίτητη γιατί, μεταξύ των άλλων, προστατεύει το ίδιο το υποκείμενο/πολίτη από τον ίδιο του τον «κακό» εαυτό. Δηλαδή βάζοντας όρια, είτε στην ατομική ελευθερία έκφρασης είτε για την προστασία του άλλου, το συν-πολίτη, ένα δημοκρατικό πολίτευμα βάζει τις προϋποθέσεις για δημιουργία μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία. Συνεπώς έχει μεγάλη σημασία η προάσπιση από μεριάς των δημοκρατικών κυβερνήσεων αυτών των δύο βασικών αρχών: των πολιτισμικών και θεσμικών αξιών. Το ψέμα, η κοροϊδία της κοινωνίας και πολύ περισσότερο των κοινωνικά αδύναμων ομάδων, από μεριάς μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, «πριονίζει» τα θεμέλια της ίδιας της δημοκρατίας.
Την παραπάνω κατάσταση έρχεται και αναδεικνύει σε πολλαπλά επίπεδα η αμερικάνικη ταινία «Μην κοιτάς ψηλά», αναφερόμενη στο κοινωνικό πλήθος, παραπέμποντας στο ευλόγως υπονοούμενο «Μη σκέφτεσαι»! Βέβαια, για την κοινωνία, όπως και για ένα άτομο ξεχωριστά, η προτροπή «μη σκέφτεσαι!» προέρχεται από την κεντρική εξουσία υπονοώντας «έχε μου εμπιστοσύνη!» και αυτό έχει φυσικά τη δική του σημασία. Η κοινωνία, κάθε κοινωνία, στην πλειονότητά της, εμπιστεύεται τον ηγέτη της. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι τι γίνεται όταν αυτός ο δεσμός εμπιστοσύνης «σπάει»;
Η ταινία μάς δείχνει διάφορες εκδοχές αυτής της ρήξης εμπιστοσύνης ανάμεσα στην ηγεσία και στην κοινωνία, όμως το θέμα είναι ότι δεν μας δείχνει κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, αλλά κάτι που έχει ήδη συμβεί, και μάλιστα εδώ και αρκετά χρόνια, και δεν είναι μόνο ζήτημα των ΗΠΑ, αφορά σ’ όλο το δυτικό δημοκρατικό κόσμο. Εάν κάτι σημαντικό έχει να προσφέρει αυτή η ταινία, αντίθετα με ό,τι υπονοεί με τον τίτλο της, είναι ότι προσπαθεί να μας πει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε. Να σκεφτόμαστε, κάθε ξεχωριστή κοινωνία, σε κάθε ξεχωριστό κράτος, τι έχει γίνει τα τελευταία σαράντα χρόνια και έχουν φουντώσει ο λαϊκισμός, η συνομωσιολογία, ο ρατσισμός, η θεοκρατία, και γενικά το παράλογο και η διαστροφικότητα στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Πώς έγινε και χώρες - θεσμικά πρότυπα έχουν κατρακυλήσει στην ανυποληψία εκλέγοντας ηγέτες τους οποίους δεν θα ψήφιζαν ούτε για θυρωρούς στις πολυκατοικίες τους.
Σε ό,τι αφορά στην Ευρώπη μια εξήγηση μπορεί να είναι ότι όλα αυτά εμφανίστηκαν μετά το τέλος της δεκαετίας του 1980, την υποχώρηση της σοσιαλδημοκρατίας και τη βαθιά αδυναμία της να αντιταχθεί στα δεδομένα ενός ανήθικου και κυνικού οικονομικού παράγοντα.
Είναι όμως έτσι;
Υπάρχει μια φράση μέσα σ’ αυτήν την ταινία, φράση «μαχαιριά», για το πώς «ξεπουλήθηκαν» αγώνες και αγώνες, απλών εργαζομένων, για «ένα σπίτι κι ένα καλύτερο αυτοκίνητο». Γιατί τελικά αυτό ήταν το «όραμα», αυτό τους προσέφεραν σοσιαλιστές και κομμουνιστές, όπως γίνεται και στην ταινία: «Εμείς οι πλούσιοι συμμαχούμε μαζί σας, μ’ εσάς τους προλετάριους, ενάντια σ’ αυτούς» (εκείνους που διαφωνούσαν με την πρόεδρο). Την είπε ο προσωπάρχης της προέδρου απευθυνόμενος σ’ αυτούς.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
12°
