Νεκρές γυναίκες: Να μιλάμε. Η σιωπή κάνει κακό

Τα τελευταία χρόνια ζούμε στη χώρα μας ακραίες δολοφονίες γυναικών, στυγνές γυναικοκτονίες. Μόνο για το 2021, 21 γυναίκες βρήκαν άγριο θάνατο στα χέρια των συντρόφων ή των συζύγων τους. 39 παρόμοιοι φόνοι έγιναν κατά τη διετία 2019-2020. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2019, στην εκδήλωση με θέμα «Έμφυλη Βία και Κοινωνικο - πολιτικές Πρακτικές», 50 γυναίκες στην ΕΕ χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα από ενδοοικογενειακή βία. Μία στις δύο δολοφονίες γυναικών παγκοσμίως γίνεται από τους συζύγους ή συντρόφους τους. Μία στις τρεις γυναίκες και κορίτσια παγκοσμίως βιώνουν σωματική ή σεξουαλική βία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Σε αρκετές χώρες, κατά την περίοδο της πανδημίας και κυρίως στη φάση των περιοριστικών μέτρων, πενταπλασιάστηκαν οι κλήσεις στις γραμμές υποστήριξης θυμάτων.

Κάτι συμβαίνει εδώ, κάτι καθόλου μυστικό αλλά παράξενο. Παράξενο αν λάβουμε υπόψη ότι η Ευρώπη και κυρίως η ΕΕ θεωρείται ο καλύτερος τόπος να ζεις, να δουλεύεις και να κάνεις οικογένεια. Το βιοτικό επίπεδο είναι υψηλό, η εκπαίδευση γενικώς καλής ποιότητας, οι ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών πλήρως κατοχυρωμένα, η σεξουαλική ελευθερία δεδομένη. Αλλά αυτά δεν αρκούν για να προστατεύσουν τις γυναίκες. Τι τρέχει; Η κοινωνία μας μπορεί να «καταναλώνει» τους φόνους γυναικών στα ΜΜΕ και να συγκλονίζεται, αλλά ποτέ δεν μιλά σοβαρά και οργανωμένα γι’ αυτούς. Το σχολείο δείχνει να μην έχει πάρει χαμπάρι τίποτα. Υπάρχει λόγος σοβαρός. 

Η Ελένη Τοπαλούδη βιάζεται από δύο νεαρούς άντρες, τους οποίους όμως γνωρίζει και έχει βγει να διασκεδάσει. Κατά τη διάρκεια του βιασμού, την χτυπούν, την τραυματίζουν σοβαρά και, αντί να την αφήσουν έστω σε ένα νοσοκομείο, την πετούν ζωντανή στη θάλασσα με την ελπίδα να πνιγεί και να παρασυρθεί στα ανοικτά από το ρεύμα. Φυσάει όμως νοτιάς και οι διασώστες την βρίσκουν στα ρηχά. Η άτυχη Ελένη πνίγηκε τραυματισμένη. Φρικτό. Τι μίσος πρέπει να νιώθεις για τη γυναίκα για να το κάνεις;

Ο σύζυγος πνίγει την εικοσάχρονη Καρολάιν Κράουτς ενώ αυτή κοιμάται και συνέχεια τοποθετεί το μωράκι τους στην αγκαλιά της σκηνοθετώντας ένα δήθεν φόνο από ληστές που εισέβαλαν στο σπίτι τους. Μετά παίζει θέατρο σε πανελλήνια τηλεοπτική μετάδοση. Είχαν, λένε, οικογενειακά προβλήματα. Είναι πολύ ζόρικο να πνίξεις τον δικό σου άνθρωπο ενώ κοιμάται.

Η 26χρονη Γαρυφαλλιά βρίσκει τραγικό θάνατο από τον βίαιο σύντροφό της κατά τη διάρκεια διακοπών στη Φολέγανδρο. Για ασήμαντη αφορμή τη δέρνει, την σέρνει πάνω στα βράχια και μετά την πετά ζωντανή από το γκρεμό στη θάλασσα. Νύχτα. Όταν συλλαμβάνεται λέει ότι «χάλασε η φάση». Έτσι απλά. Μετά θυμάται ότι του μιλούσε άσχημα, τον μείωνε και θόλωσε. Είναι πολύ ζόρικο να πετάξεις άνθρωπο και μάλιστα τη σύντροφό σου από γκρεμό στη θάλασσα.

Πρόσφατα, ένας προβληματικός άντρας στη Ρόδο παίρνει μια καραμπίνα στήνει καρτέρι και δολοφονεί κανονικά την φίλη του, τη Δώρα, γιατί διέκοψε τη σχέση τους. Μετά πάει στο σπίτι του και με το ίδιο όπλο βάζει τέλος στη ζωή του. Δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτήν, έγραψε. Μπορούσε όμως να τη σκοτώσει. Μετά μάθαμε ότι είχε παρελθόν, αλλά κυκλοφορούσε ελεύθερος και αβοήθητος…

Τι κοινό έχουν αυτές οι 4 φρικτές ιστορίες; Την ευκολία που οι δολοφόνοι κάνουν ένα ειδεχθές έγκλημα, σκοτώνοντας έναν δικό τους άνθρωπο, μια γυναίκα, τη γυναίκα «τους». To «εύκολο μίσος» για τη γυναίκα που είναι όμως αρκετό για να τους «εμπνεύσει» να κάνουν ένα δύσκολο έγκλημα. Ένα έγκλημα που τους στιγματίζει για πάντα, που ουσιαστικά τελειώνει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τη ζωή τους. Και είναι εύκολο το μίσος γιατί σε καμία περίπτωση οι άντρες δεν έχουν βιώσει κάτι ιδιαίτερα τραυματικό από τη σχέση τους με τη γυναίκα που δολοφονούν. Κάνουν το έγκλημα εύκολα. Και αυτό τρομάζει.

Η γυναικοκτονία είναι προαποφασισμένη, έστω και αν φαίνεται ως κακιά στιγμή. Δεν υπάρχει καμιά κακιά στιγμή. Υπάρχει απόφαση που απλώς περιμένει τη συγκυρία για να γίνει πράξη. Οι συνθήκες που γίνονται οι φόνοι, το ίδιο το περιβάλλον δεν προμηνύει ένα τέτοιο έγκλημα. Δεν έχουν κάτι σοβαρό να μοιράσουν, δεν σκοτώνουν κατά λάθος. Σκοτώνουν τελετουργικά, βάζουν τα γυαλιά στον πιο ευφάνταστο σεναριογράφο ταινίας τρόμου. Και όμως είναι απλοί άνθρωποι που μέχρι τότε κάνουν φαινομενικά τουλάχιστον μια φυσιολογική ζωή, ενώ μέσα τους ο θάνατος υφαίνει το αιματοβαμμένο δίχτυ του. Η δημοσιότητα που θα πάρει ο φόνος μοιάζει να τους έλκει με άγνωστη ισχυρή δύναμη.

Το έγκλημα είναι διαρκές και συχνά αόρατο επειδή ένας μεγάλος αριθμός περιστατικών κακοποίησης δεν καταγγέλλεται. Ο πρόεδρος Μακρόν αποκάλεσε την ενδοοικογενειακή βία ντροπή της Γαλλίας. Η ντροπή όμως είναι συλλογική. Η βία γενικώς και ειδικώς η βία κατά των γυναικών αποτελεί το σημαντικότερο δείγμα παρακμής, την οποία καμιά οικονομική ανάπτυξη ή πρόοδος της επιστήμης δεν μπορεί να καλύψει. Και όμως η κουλτούρα της βίας που εδώ και χρόνια έχει εγκατασταθεί στις σύγχρονες κοινωνίες είναι η μήτρα όλων των επιθέσεων που βιώνουν ευάλωτες κατηγορίες πολιτών, με πρώτες τις γυναίκες.

Η βία στη σύγχρονη δυτική κοινωνία συχνά πυκνά αποθεώνεται αντί να καταδικάζεται. Να θυμηθούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των video games με τα οποία παίζουν όλα τα παιδιά έχουν θέμα την ακραία βία. Η πολιτική βία είναι από πολλούς δικαιολογημένη. Παράλληλα, η έμφυλη βία ως συνέπεια της ανισότητας των σχέσεων εξουσίας ανδρών - γυναικών καλπάζει αντί να υποχωρεί. Και δυστυχώς πολλαπλασιάζεται στους νέους. Τα τελευταία χρόνια στη νεανική κουλτούρα έχει υποχωρήσει αισθητά ο φεμινισμός ενώ αντιθέτως βρίσκει έδαφος η τοξική αρρενωπότητα. Κυκλοφορούν τηλεοπτικά σκουπίδια με μεγάλη ακροαματικότητα που ξεχειλίζουν από σεξισμό και υποβαθμίζουν άμεσα και εσκεμμένα το γυναικείο φύλο. Η πολιτεία αδιαφορεί. Σημαντικό ρόλο παίζει και η διεθνώς δημοφιλής στους νέους μουσική τραπ που συχνά αποπνέει αφόρητη «ματσίλα» και μισογυνισμό. Και το σχολείο μέχρι χτες απόφευγε να μιλάει γι αυτά. Έλυνε μόνο εξισώσεις. Μετά μανίας.

Η βία κατά των γυναικών είναι στίγμα για όλο το σύγχρονο δυτικό κόσμο. Ειδικά η ενδοοικογενειακή βία είναι ανεξάρτητη από το μορφωτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο του ατόμου, συνεπώς μπορείς να τη συναντήσεις παντού. Η γυναίκα που υφίσταται τη βία παγιδεύεται σε μια σχέση ως ο αδύναμος κρίκος, φοβάται και υπομένει, περιμένει να αλλάξει ο σύντροφός της, δεν τολμά να κάνει αυτή το πρώτο βήμα και να φύγει. Συχνά υπάρχουν οικονομικές εξαρτήσεις, κοινωνικοί παράγοντες, παιδιά, όλα αυτά που συνθέτουν μεγάλες αγωνίες και φόβους για ένα αύριο έξω από τη τραυματική και κακοποιητική σχέση που βιώνουν και υπομένουν. Τα στόματα δεν ανοίγουν εύκολα. Και δεν ζούμε στη δεκαετία του ‘50.

Το σχολείο μέχρι χτες δεν μιλούσε γι’ αυτά τα πράγματα. Μόλις σήμερα δείχνει διάθεση να ανοίξει οργανωμένα το δύσκολο κεφάλαιο της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και μπράβο στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και στη Νίκη Κεραμέως που το έβαλε στον θεματικό άξονα «Ζω καλύτερα» στα πλαίσια των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Δεν είναι απλά θέμα παρουσίας ψυχολόγου στα σχολεία που προφανώς και είναι απαραίτητη. Είναι θέμα νεανικής κουλτούρας, πάνω στις σχέσεις των δύο φύλων για τις οποίες οι έφηβοι/ες έχουν μεσάνυχτα. Γι’ αυτό όταν ο δάσκαλος ανοίξει συζήτηση στην τάξη με αφορμή κάποιο τυχαίο περιστατικό θα ανακαλύψει δεκάδες μικρά και μεγάλα προβλήματα που πετάγονται από παντού. Τα παιδιά θέλουν να μιλήσουν, αλλά δεν ξέρουν πού και πώς. Θέλουν να πουν τα όσα βιώνουν στο σπίτι, στις σχέσεις τους. Τα κορίτσια θέλουν να μάθουν γιατί τα αγόρια τούς φέρονται κάποιες φορές βίαια. Αλλά και τα αγόρια θέλουν να μάθουν πώς πρέπει να προσεγγίζουν το άλλο φύλο. Ο φόβος και η άγνοια είναι οι χειρότεροι εχθροί τους.

Να μιλάμε. Η σιωπή σ’ αυτά τα πράγματα κάνει κακό. Να μιλάμε για όλα αυτά στα παιδιά μας, να μιλάμε στ’ αγόρια και τα κορίτσια μας, στους μαθητές, στους φοιτητές μας. Να μιλάμε δυνατά. Για τις σχέσεις των ανθρώπων, για τη συμπόρευση, τη συντροφικότητα, την κοινή ζωή, την ατομική ευθύνη, αλλά και το δικαίωμα του καθενός και καθεμιάς μας να ορίζει τη ζωή, τις επιθυμίες και τις αποφάσεις του. Φαίνεται ότι όλα αυτά τα αυτονόητα του σύγχρονου, ελεύθερου και ανεξίθρησκου κόσμου δεν είναι δεδομένα για όλους. Και είναι καθήκον όλων μας να ανοίξουμε τη συζήτηση με κάθε τρόπο, να σπάσουμε το απόστημα, με οδηγό πάντοτε την επιστήμη και τη λογική. Αναζητούνται επιχειρήματα για έναν ειρηνικό κόσμο. Όχι βίαιο, όχι δολοφονικό. Υπάρχει μια αρχή που πρέπει να γίνει συνείδηση σε κάθε νέο άνθρωπο που ξεκινάει την ενήλικη ζωή του. Κανείς δεν είναι κανενός παρά μόνο του εαυτού του.