Αττίλας, 47 χρόνια: Μετρώντας επετείους και χαμένες ευκαιρίες
Εργαζόμαστε στην κατεύθυνση της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας ή διαιωνίζουμε μια διχοτόμηση που κάποια στιγμή θα εξελιχθεί σε μια ντε φάκτο (μη) λύση δύο ανεξάρτητων κρατών;
47η Επέτειος της Τουρκικής Εισβολής στην Κύπρο: Το «Χρυσοπράσινο φύλλο», οι χαμένες ευκαιρίες για λύση, η Ελλάδα και η Άγκυρα
Αν η Ιστορία γραφόταν με θραύσματα παιδικής μνήμης, η δική μου ιστορία για το Κυπριακό θα γραφόταν με τον πατέρα μου, έναν μετριοπαθή αστό, να μου λέει πως ως φοιτητής είχε διαδηλώσει για την Κύπρο. Θα γραφόταν με το «Χρυσοπράσινο φύλλο» του Μίκη Θεοδωράκη, τραγουδισμένο από πολλά χείλη, και φυσικά με τον Αττίλα, η εικόνα του οποίου στο παιδικό μου μυαλό δεν πρέπει να διέφερε από εκείνη των μεγαλύτερων: Για όλους εμάς εδώ ήταν αδιαμφισβήτητο πως είχαμε να κάνουμε με ορδές άγριων εισβολέων που είχαν έρθει από τα βάθη της Ασίας για να αφήσουν το βάρβαρο στίγμα τους στο νησί της Αφροδίτης.
Στις 20 Ιουλίου του 1974 ήμουν πέντε χρονών. Στα 47 χρόνια που πέρασαν από τότε έχουν αλλάξει πολλά. Κατ’ αρχάς, το «Χρυσοπράσινο φύλλο» δεν βγαίνει πλέον από τα χείλη κανενός και, όση σημασία μπορεί να έχει, ο πατέρας μου δεν ζει πια για να μου πει τι ήταν αυτό που τον έκανε να κατεβεί στον δρόμο, εκείνη τη μία και μοναδική φορά στη ζωή του, για να δεχθεί κάποια στιγμή το γκλοπ ενός αστυνομικού στη νεανική του πλάτη. Κυρίως όμως έχει διαγραφεί από το λεξιλόγιο του Κυπριακού, ή τουλάχιστον έχει ξεθωριάσει όσο ποτέ άλλοτε, μια λέξη που «κολλούσε» πάντα με το ζήτημα: η προδοσία.
Ναι, ο χρόνος έχει αποφορτίσει το εθνικό συναίσθημα − και ευτυχώς. Δεν το βλέπουμε μόνο εδώ, κάθε χρόνο, στην επέτειο της εισβολής που σήμερα κλείνει 47 χρόνια. Ούτε στο γεγονός πως σήμερα δεν υπάρχει ούτε μισός φοιτητής που θα διηγηθεί στο μέλλον στο παιδί του πως κάποτε διαδήλωσε με τη σχολή του για το Κυπριακό. Το βλέπουμε και εκεί, στον τόπο που εγγράφηκε στη συλλογική μας μνήμη ως «μαρτυρική μεγαλόνησος»: στις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον περασμένο μήνα στην Κύπρο, το Κυπριακό ήταν πολύ χαμηλά στην προεκλογική ατζέντα (αν και μάλλον θα ήταν πιο ειλικρινής κανείς εάν έλεγε πως ήταν ανύπαρκτο).
Τέλος πάντων, η ιστορία του Κυπριακού δεν είναι πια μια ιστορία προδοσίας, αλλά το πολύ μια ιστορία χαμένων ευκαιριών. Πράγμα ασφαλώς πολύ καλύτερο, όσες και αν είναι αυτές οι χαμένες ευκαιρίες, όσα σχέδια Ανάν και αν κατάπιε η Ιστορία, όσες συναντήσεις στο Κραν Μοντανά και αν πήγαν άπατες. Και η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια ευκαιρία που χάθηκε και, αν θέλει κανείς να συνεχίσει να είναι ειλικρινής, θα έλεγε πως οι Κύπριοι, ή μάλλον τα αδέλφια μας οι Κύπριοι, δεν θα αφήσουν καμία ευκαιρία στο μέλλον να πάει χαμένη: θα συνεχίσουν με την ίδια θέρμη να χάνουν ευκαιρίες για την επανένωση της νήσου.
Κι εμείς εδώ, οι Ελλαδίτες; Πώς βλέπουμε αυτό αγόγγυστο μπαράζ των χαμένων ευκαιριών από τα αδέλφια μας τους Κυπρίους; Αν τώρα, ως πατέρας εγώ πια, θα έπρεπε να εξηγήσω στους δύο ανήλικους γιους μου τι συμβαίνει με το Κυπριακό (και αφού υποθέσουμε πως είχαν όρεξη να ακούσουν), θα τους έλεγα πως σήμερα μπορεί να μη διαδηλώνουμε για την Κύπρο, αλλά είμαστε χωρισμένοι ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν πως πρέπει να βοηθήσουμε τα αδέλφια μας τους Κύπριους να σταματήσουν να χάνουν ευκαιρίες και εκείνους που πιστεύουν πως πρέπει να τους αφήσουμε να κάνουν ό,τι νομίζουν. Δική τους δεν είναι η ζωή; Αυτοί αποφασίζουν κι εμείς στηρίζουμε την απόφαση, όποια και αν είναι αυτή.
Με δεδομένη πια τη βεβαιότητα πως θα μου είχαν γυρίσει ήδη την πλάτη, θα έλεγα πως το Κυπριακό συμπυκνώνεται για την «παρεμβατική» σχολή σε ένα δίλημμα: Εργαζόμαστε στην κατεύθυνση της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας ή διαιωνίζουμε μια διχοτόμηση που κάποια στιγμή θα εξελιχθεί σε μια ντε φάκτο (μη) λύση δύο ανεξάρτητων κρατών; Η πρώτη επιλογή θα εξασφάλιζε μια ενιαία Κύπρο και την ειρηνική συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων. Μπορεί να ανέκυπταν άλλα προβλήματα στην πορεία, αλλά αυτά θα τα έλυνε η ζωή. Κι έπειτα, κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με το μεγάλο πρόβλημα της διχοτόμησης, με την ανοικτή πληγή του συρματοπλέγματος.
Οι Κύπριοι παραμένουν προσανατολισμένοι στη δεύτερη επιλογή − την επιλογή μιας αδράνειας που πάντως προφυλάσσει το πολιτικό τους σύστημα (ενδεχομένως και το δικό μας, στο μέτρο που θα εμπλεκόμασταν στη λύση) από το να επιστρέψει στο λεξιλόγιο του Κυπριακού η λέξη «προδοσία». Σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχει πολιτικός στην Κύπρο που θα μπορούσε να σηκώσει το βάρος της λύσης. Ακόμη πιο κυνικά, το χρυσοπράσινο φύλλο μπορεί να πορεύεται με τα ακόμη πιο χρυσά διαβατήρια, να επιβιώνει ως φορολογικός παράδεισος και ως πλυντήριο μαύρου χρήματος. Αλλά γιατί να μπλέξει τους άλλους μισούς, αυτόχθονες Τουρκοκύπριους και εποίκους από την Τουρκία, στις μπίζνες του; Χρυσοπράσινο φύλλο, ναι. Αλλά και χρυσοφόρα και χρυσοχέρα Αφροδίτη.
Η διαπίστωση δεν είναι για τα παιδικά αυτιά, αλλά μεταξύ μας οι ενήλικες μπορούμε να πούμε πως για να «διαβάσει» κανείς σήμερα το Κυπριακό θα πρέπει να «ακολουθήσει το χρήμα». Και πως όπως ο Τάσσος Παπαδόπουλος δεν πήρε κράτος για να παραδώσει κοινότητα, έτσι και οι πολιτικοί του επίγονοι δεν πήραν θησαυροφυλάκιο για να παραδώσουν ταμειακή μηχανή.
Στο μεταξύ, η Άγκυρα θα συνεχίσει πιθανότατα τις προκλήσεις («πρόκληση» είναι μια λέξη που κολλάει με κάθε τουρκική δραστηριότητα, θα έλεγα στα παιδιά μου), όπως αυτή του ανοίγματος του 3,5% της Αμμόχωστου που ανακοίνωσε ο Ερντογάν, και η Αθήνα θα συνεχίσει να λέει πως δεν θα αφήσει καμία από τις προκλήσεις «αναπάντητη». Αλλά τα παιδιά μας δεν θα έχουν θραύσματα μνήμης από το Κυπριακό και την εισβολή για να συνεχίσουν να μετράνε επετείους στην ενήλικη ζωή τους. Και είναι ένα ερώτημα εάν θα συνεχίσουν να μετράνε χαμένες ευκαιρίες.
4°
