Συνέντευξη με τον υφυπουργό Εργασία και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνο Τσακλόγλου, για το νέο σύστημα του ασφαλιστικού «κουμπαρά» και τις νέες επικουρικές συντάξεις
Είναι ένα θέμα το οποίο αναμένεται να απασχολήσει στο άμεσο μέλλον τους πολίτες της χώρας μας. Από πότε υπολογίζετε ότι θα αρχίσει να εφαρμόζεται ο λεγόμενος ασφαλιστικός «κουμπαράς» της επικουρικής ασφάλισης;
Ο ασφαλιστικός «κουμπαράς» αποτελεί μια ουσιαστική μεταρρύθμιση που θα τεθεί σε λειτουργία από την πρώτη μέρα του 2022 και θα αφορά, υποχρεωτικά, όλους τους νέους εργαζόμενους που θα μπουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από τότε. Ωστόσο, επειδή επιθυμούμε να αντλήσουν τα οφέλη αυτής της μεταρρύθμισης όσο το δυνατόν περισσότεροι νέοι, θα μπορούν προαιρετικά να συμμετέχουν και όσοι είναι κάτω των 35 ετών και είτε είναι ασφαλισμένοι στο υφιστάμενο σύστημα, είτε δεν έχουν υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης βάσει των ισχυουσών διατάξεων.
Πιστεύετε ότι υπάρχουν περιθώρια στη χώρα μας να αναπτυχθεί ένας ορθολογικός, ρεαλιστικός δημόσιος διάλογος για το θέμα της μεταρρύθμισης της επικουρικής ασφάλισης, ή η χώρα είναι καταδικασμένη να βυθίζεται εξαιτίας παρωχημένων αλλά βαθιά εμπεδωμένων συνδικαλιστικών και άλλων συμπεριφορών;
Οι ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις είναι αλήθεια ότι ιστορικά τείνουν να προκαλούν μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις, με κορυφαίο παράδειγμα εκείνο της πρότασης ασφαλιστικής μεταρρύθμισης του Τάσου Γιαννίτση. Το αποτέλεσμα της έλλειψης μεταρρυθμίσεων ήταν η σταδιακή διόγκωση των ελλειμάτων του ασφαλιστικού συστήματος και, συνακόλουθα, των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού που μας οδήγησε στην μεγάλη κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Θέλω να πιστεύω ότι πάντα υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν περιθώρια για ρεαλιστικό δημόσιο διάλογο, βασισμένο σε επιστημονικά τεκμήρια, γύρω από τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Άλλωστε, δεν υπάρχει κανείς a priori λόγος για να θεωρούμε ότι ο ορθολογικός και ρεαλιστικός δημόσιος διάλογος είναι αποκλειστικό προνόμιο κάποιων κοινωνιών της εσπερίας. Σε τελική ανάλυση, ένα από τα κυριότερα διδάγματα της κρίσης ήταν ότι «λεφτόδεντρα» και εύκολες λύσεις απλώς δεν υπάρχουν και αυτό θέλω να πιστεύω ότι έχει γίνει αντιληπτό από την κοινωνία.
Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε διεξοδικά ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους θεωρείτε ότι το σύστημα της επικουρικής ασφάλισης χρήζει άμεσης μεταρρύθμισης;
Υπάρχουν τέσσερις, κυρίως, λόγοι που καθιστούν αυτή τη μεταρρύθμιση επιτακτική. Πρώτον, αυτή τη στιγμή όλο το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας είναι «διανεμητικό», δηλαδή, θεωρητικά, οι εισφορές των τωρινών εργαζομένων πληρώνουν τις συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων. Αυτά τα συστήματα δουλεύουν καλά όταν οι εργαζόμενοι είναι πολλοί και οι συνταξιούχοι είναι λίγοι, αλλά αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες όταν αρχίζει να μειώνεται δραστικά ο λόγος ασφαλισμένων προς συνταξιούχους – όπως συμβαίνει στη χώρα μας. Η εισαγωγή ενός κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα μειώσει την υπερβολική έκθεση του συστήματος σε αυτόν τον «δημογραφικό κίνδυνο». Με άλλα λόγια, με την εισαγωγή της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης δεν βάζουμε όλα τα αυγά μας σε ένα καλάθι. Δεύτερον, το μερίδιο των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων στο ΑΕΠ στη χώρα μας είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ και το ασφαλιστικό μας σύστημα δεν βοηθά καθόλου την αναπτυξιακή διαδικασία. Μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων που θα δημιουργηθούν με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα κατευθυνθούν στη χρηματοδότηση επενδύσεων στην Ελληνική οικονομία, η οποία με τη σειρά της θα συμβάλλει στην αύξηση του ΑΕΠ, στην άνοδο της παραγωγικότητας, στη δημιουργία περισσοτέρων θέσεων εργασίας και στην παροχή υψηλότερων μισθών. Τρίτον, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι παρότι οι αποδόσεις των κεφαλαιοποιητικών συστημάτων παρουσιάζουν βραχυχρόνιες διακυμάνσεις, μακροχρονίως συνήθως είναι πολύ υψηλότερες από αυτές των διανεμητικών συστημάτων όπως αυτό της σημερινής επικουρικής ασφάλισης. Επομένως, οι συντάξεις της νέας επικουρικής θα είναι υψηλότερες από αυτές του υφιστάμενου συστήματος. Τέταρτον, η προτεινόμενη μεταρρύθμιση και η δημιουργία ατομικών «κουμπαράδων» αναμένεται να δημιουργήσει ισχυρά αντικίνητρα για συμμετοχή στην άτυπη ανασφάλιστη αγορά εργασίας και μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων εργαζομένων στο ασφαλιστικό σύστημα
Η πρότασή σας για το νέο σύστημα της επικουρικής έχει εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες και με ποια αποτελέσματα;
Σε μεγάλο βαθμό, η «επικουρική ασφάλιση» έτσι όπως εφαρμόστηκε στη χώρα μας είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Τι θέλω να πω με αυτό: Όταν η δημογραφική γήρανση έγινε αντιληπτή, όλες σχεδόν οι αναπτυγμένες χώρες προχώρησαν στην ενίσχυση της επαγγελματικής κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης, ώστε να μειωθεί η έκθεση των ασφαλισμένων στο «δημογραφικό κίνδυνο». Αντίθετα, στη χώρα μας δημιουργήθηκαν ταμεία επικουρικών συντάξεων διανεμητικού τύπου τα οποία λειτουργούσαν με τους ίδιους ακριβώς κανόνες όπως και τα ταμεία κύριων συντάξεων και, μάλιστα, με ακόμα υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης από αυτά των ταμείων κύριας σύνταξης. Με άλλα λόγια, ενώ βλέπαμε ότι το καράβι πήγαινε στα βράχια, εμείς όχι μόνο δεν στρίψαμε, αλλά επιταχύναμε με κίνδυνο να τσακιστούμε μία ώρα αρχύτερα. Σήμερα, τα ταμεία κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης παίζουν ένα διαρκώς αυξανόμενο ρόλο στα ασφαλιστικά συστήματα των αναπτυγμένων και, σταδιακά, όλο και περισσότερων αναπτυσσομένων χωρών.
Με δεδομένη την πολυπλοκότητα της ασφαλιστικής νομοθεσίας, πώς θα μπορεί στην πράξη ένας νέος εργαζόμενος ο οποίος μετά την 1η Ιανουαρίου του 2022 θα ενταχθεί στο νέο σύστημα να παρακολουθεί τι γίνεται με τις εισφορές του;
Το νέο θεσμικό πλαίσιο της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής θα είναι όσο το δυνατόν πιο «έξυπνο» και απλό, αξιοποιώντας τα καινοτόμα εργαλεία που μας προσφέρει η τεχνολογία. Δεν ζητάμε από τους νέους ασφαλισμένους να αποκτήσουν ξαφνικά εξειδικευμένες επενδυτικές γνώσεις. Αυτοί απλώς θα μπορούν να επιλέγουν την τοποθέτηση των εισφορών τους ανάλογα με ένα μικρό αριθμό προφίλ «επενδυτικού ρίσκου» στο δημόσιο ταμείο που θα δημιουργηθεί γι’ αυτό το σκοπό. Σε κάθε περίπτωση, θα ήθελα να διαβεβαιώσω ότι η διαχείριση των εισφορών θα γίνεται από πιστοποιημένους επαγγελματίες με κατάλληλη γνώση και εμπειρία. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι το νέο σύστημα θα παρέχει στους ασφαλισμένους τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια. Εκτός από τις τακτικές αναλυτικές ενημερωτικές δηλώσεις που θα λαμβάνουν για την πορεία του «κουμπαρά» τους, οι ασφαλισμένοι θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να ενημερώνονται για το ύψος των εισφορών και τις αποδόσεις των επενδύσεών τους από το κινητό ή το tablet τους, όπως περίπου συμβαίνει σήμερα με τις υπηρεσίες e-banking των τραπεζικών τους λογαριασμών.
Υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε, έστω προσωρινά, σε μειώσεις στις υφιστάμενες επικουρικές συντάξεις εξ αιτίας του νέου συστήματος;
Κατηγορηματικά όχι. Το ύψος των υφιστάμενων επικουρικών συντάξεων, αλλά και των μελλοντικών δικαιούχων του υφιστάμενου συστήματος, θα μείνει στα επίπεδα που διαμορφώνονται ασχέτως της νέας επικουρικής. Οι επικουρικές συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων αλλά και όσων λάβουν επικουρική σύνταξη από το υφιστάμενο σύστημα, θα εξακολουθήσουν να υπολογίζονται με τους κανόνες που ισχύουν σήμερα.
Το νέο σύστημα της επικουρικής ασφάλισης θα είναι δημόσιο ή θα ιδιωτικοποιηθεί;
Στο πλαίσιο ενός ρεαλιστικού διαλόγου, καλό είναι να μη διαστρεβλώνεται από διαφόρους κύκλους η πραγματικότητα και να αποπροσανατολίζεται ο κόσμος με τσιτάτα περί «ιδιωτικοποίησης της κοινωνικής ασφάλισης» και ανεδαφικές κατηγορίες. Το έχω πει πολλές φορές και δεν θα κουραστώ να το λέω, πως το νέο σύστημα θα είναι δημόσιο και μάλιστα θα είναι τμήμα της κοινωνικής ασφάλισης.
Κύριε Τσακλόγλου, σε ποιο στάδιο βρίσκεται η επεξεργασία των νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες θα προβλέπουν τον χαρακτηρισμό του εργατικού ατυχήματος για μία ορισμένη κατηγορία θανάτων από επιπλοκές της νόσου COVID–19;
Αυτό που εξετάζεται είναι αν θα μπορούσε να θεωρηθεί εργατικό ατύχημα ο θάνατος από επιπλοκές της COVID-19 μελών του υγειονομικού προσωπικού ιατρικών μονάδων που έχουν άμεση σχέση με την πανδημία. Ο όρος «εργατικό ατύχημα» ορίζεται περιοριστικά και με αυστηρές προϋποθέσεις στην υφιστάμενη νομοθεσία. Μέλημά μας είναι να εξετάσουμε αν οι προϋποθέσεις αυτές συντρέχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση.
