Ένα άρθρο-τοποθέτηση του καθηγητή Παναγιώτη Πετράκη για τα ΑΕΙ, την αναδιοργάνωση της διοίκησης
και το πανεπιστημιακό άσυλο από τη Χούντα μέχρι σήμερα
Ποτέ δεν κατόρθωσα να μιλήσω δημόσια για την περίοδο εκείνης της ζωής μας που γέμισε τα πανιά της νιότης μας με απίστευτη αισιοδοξία ότι θα φτιάξουμε έναν κόσμο πολύ καλύτερο από ό,τι παραλαμβάναμε. Όλα αυτά τα χρόνια όμως που βλέπω κάθε χρόνο τις καταστροφές στους χώρους του Πανεπιστημίου, που βρίσκομαι σχεδόν εδώ και 40 χρόνια, θλίβομαι και αναλογίζομαι τις ευθύνες και τις ενοχές μου.
Το Πανεπιστημιακό άσυλο ήταν μία ιδέα που μας γέμιζε δύναμη να αντιμετωπίζουμε την βία και την άρνηση του ανθρώπου που αντιπροσώπευε η χούντα. Και τα καταφέραμε! Δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη δύναμη ενέργειας και αισιοδοξίας από αυτήν που πήραμε, στην ηλικία που ήμασταν, όταν έπεσε το προδοτικό καθεστώς. Και είχαμε συμβάλει, άλλος λίγο, άλλος πολύ, γι’ αυτό. Αυτόν τον θρίαμβο αναζητούν όλοι οι νέοι μέχρι σήμερα όταν επικαλούνται εκείνη την περίοδο.
Μετά ήρθε η αποχουντοποίηση των ΑΕΙ. Ύστερα το Σύνταγμα του 1975 να μας ανταμείψει για τον αγώνα μας με την μεγάλη αναγνώριση: Το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ. Όπως μάλιστα φτιάχτηκαν οι νόμοι παιδείας μετά το 1981 υπήρχαν ακόμα γενναιότερες προβλέψεις συμμετοχής του ρωμαλέου φοιτητικού και νεολεϊστικού κινήματος στη διοίκηση των ιδρυμάτων.
Όμως με την πάροδο του χρόνου υπήρξε μία σιωπηλή, σταδιακή μετάλλαξη. Δυνάμεις ορμώμενες είτε από ιδεολογικά είτε από πολιτικά είτε από συμφεροντολογικά σημεία είτε από δυνάμεις αδράνειας, συνεπικουρούμενες από την αδράνεια και ρευστότητα της φοιτητικής εκπροσώπησης, οδήγησαν στην αλλοίωση του πνεύματος του αυτοδιοίκητου. Η φοιτητική εκπροσώπηση σταδιακά διατήρησε το ενδιαφέρον της στο βαθμό μόνο που την έφερνε σε βραχυχρόνια επαφή με την απλή καθημερινότητα (μαθήματα, μεταπτυχιακά κ.τ.λ.). Σταδιακά επήλθε μία σταδιακή μετάλλαξη που παρέδωσε τις διοικήσεις των ΑΕΙ στους καθηγητές ακόμη και αν οι ίδιοι δεν το επεδίωκαν. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει έτσι πουθενά στον ανεπτυγμένο κόσμο γιατί απλούστατα δημιουργεί «συγκρούσεις ενδιαφερόντων».
Εάν κάποιος μας έλεγε το 1973 ότι αυτή ήταν η προοπτική στην μεταχουντική διοίκηση των ΑΕΙ, δεν θα τον παίρναμε στο κυνήγι. Απλώς θα βάζαμε τα γέλια μαζί του. Όμως αυτό έγινε. Θέλετε η έλλειψη διορατικότητας από όλους, θέλετε η δύναμη της συντήρησης, οδηγηθήκαμε να δημιουργήσουμε μία διοικητική παράδοξη μετάλλαξη. Οι πολιτικές και ιδεολογικές αρχές μας (απελευθέρωση της κοινωνικής κινητικότητας, όφελος της κοινωνίας των πολλών και το μέλλον της ζωής μας) που επέβαλαν τις αλλαγές του 1975 μπήκαν στο περιθώριο.
Ο νόμος Διαμαντοπούλου προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αλλάζοντας την διοίκηση των ΑΕΙ αλλά ατύχησε όταν ζήτησε από λαμπρούς μεν επιστήμονες που δεν είχαν όμως υπομονή, επιμονή αλλά είχαν και πάρα πολλές άλλες ασχολίες, να διοικήσουν και να αναλάβουν το έργο της αναδιοργάνωσης της διοίκησης. Έτσι απέτυχε. Παράλληλα λόγω ευρωπαϊκών επιλογών (2015), που έχουν και υπερσυνταγματική αρχή, τα ΑΕΙ μετατράπηκαν ουσιαστικά σε ΔΕΚΟ της δεκαετίας του 1980 ενώ δεν συνέβη το ίδιο στις άλλες χώρες της Ευρώπης.
Η Διοίκηση των Πανεπιστημίων όμως στην Ελλάδα θα πρέπει να αποδοθεί εκεί που ανήκει: στην Ελληνική Κοινωνία, στους θεσμούς της και στους συντελεστές της: Βουλή (Ανεξάρτητες Αρχές), Καθηγητές, ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, Διοικητικούς, Φοιτητές, Περιφέρεια, Επιμελητήρια κ.τ.λ. Αυτό το νέο Πανεπιστήμιο μπορεί να έχει αυτονομία, δημιουργικότητα, πλούτο, θεσμούς: αξιολόγηση, μοντέρνα διοίκηση, διεθνή ανταγωνιστικότητα και έλεγχο αστυνόμευση. Ό,τι άλλο και αν κάνουμε σήμερα δεν μπορεί παρά να έχει μεταβατικό χαρακτήρα προς αυτήν την κατεύθυνση.
Αφού άνοιξε αυτή η συζήτηση, της αναδιοργάνωσης της διοίκησης των ΑΕΙ, ας την τελειώσουμε. Πλουσιότεροι σε γνώσεις και εμπειρίες χωρίς λάθη αυτή τη φορά για τους νέους μας του 21ου αιώνα.
9°
