Δεν είναι ανάγκη να προβλέψουμε τι θα ισχύσει το 2021. Αρκεί να φτάσουμε στο καλοκαίρι για να δούμε πόσο θα έχουν αλλάξει όλα γύρω μας.
«Κοιτάζω στο καθρεφτάκι: πάντα το ίδιο αυτοκίνητο, που δεν μπορεί να με προσπεράσει. Πλάι στον οδηγό κάθεται μια γυναίκα. Γιατί δεν της διηγείται κάτι αστείο; Γιατί δεν ακουμπάει την παλάμη του στο γόνατό της; Απεναντίας, αναθεματίζει τον αυτοκινητιστή μπροστά του που δεν τρέχει γρήγορα, και η γυναίκα δεν σκέφτεται κι εκείνη να αγγίξει τον οδηγό με το χέρι, σοφάρει νοερά μαζί του και με αναθεματίζει κι αυτή»... Ένα απόσπασμα από τη «Βραδύτητα» του Κούντερα. Αφορμή περισυλλογής για έναν κόσμο που πάτησε απότομα, φρένο, την ώρα που έδειχνε να απολαμβάνει αγχωτικά τον ίλιγγο της ταχύτητας.
Η λογική λέει πως, αργά ή γρήγορα, κάποιο επιστημονικό εργαστήριο θα ανακοινώσει το εμβόλιο για τον κορωνοϊό. Κάτι που θα εξαλείψει ή τουλάχιστον θα περιορίσει τη διάρκεια της πανδημίας. Ο χρόνος της θυσίας όμως, που θα δαπανήσει η ανθρωπότητα για να αντιμετωπίσει τον φόβο της, θα είναι καταλυτικός για την νέα ηθική που θα εμπεδωθεί στις κοινωνίες.
Δεν είναι ανάγκη να προβλέψουμε τι θα ισχύσει το 2021. Αρκεί να φτάσουμε στο καλοκαίρι για να δούμε πόσο θα έχουν αλλάξει όλα γύρω μας. Με τα εκατομμύρια των ανέργων να εγκλωβίζονται στην εξάρτησή τους από το κράτος, με τις οικονομίες σε ύφεση, με τον γενναίο ψηφιακό κόσμο να υποκαθιστά πλέον την «αναλογική» μας πραγματικότητα. Και με την ανασφάλεια να κυριαρχεί παντού.
Έχουμε έναν υβριδικό «πόλεμο» και ζούμε μια μεγάλη αντίφαση. Στη φυσική μας υπόσταση, βρισκόμαστε σε τροχιά εξαναγκαστικής βραδύτητας, κλεισμένοι στα σπίτια μας. Από την άλλη, έχουμε επιδοθεί, σε φρενήρεις ρυθμούς δημιουργίας ενός ψηφιακού κόσμου που επενδύει τη λειτουργική του επιτυχία στην απόσταση.
Δεν αποκλείεται, ως τώρα, να δαπανήσαμε πολλή ταχύτητα σε άσκοπα πράγματα. Και άλλη τόση βραδύτητα, σε σημαντικά. Ίσως, ένας καλύτερος συνδυασμός των δύο αρετών του χρόνου, στον άλλο κόσμο που έρχεται, διορθώσει τα λάθη μας. Ας είμαστε πολύ πιο αργοί στις μετακινήσεις μας, στις καταναλωτικές μας συνήθειες, στις φλύαρες ρητορείες μας, στις εργασιακές μας επιδόσεις, στις ανταγωνιστικές μας προσπάθειες. Ας γίνουμε πιο γρήγοροι στον εκσυγχρονισμό των θεσμών, στην επικαιροποίηση του πολιτεύματος, στην πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, στις ψηφιακές μας συναλλαγές, στους νέους κώδικες ασφάλειας και ποιότητας της ζωής μας.
Ο κορωνοϊός είναι μόνο η αρχή για ένα μέλλον αβέβαιο, αν συνεχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε με παλιούς όρους. Στην Ιταλία, φάνηκε το τεράστιο κενό ηγεσίας που μετέτρεψε σε φρίκη την πανδημία. Στη Μ. Βρετανία, στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες με κυβερνήσεις λαϊκιστών συμβαίνει το ίδιο. Από δω και πέρα, έχουμε ανάγκη από ικανές εξουσίες και ώριμες κοινωνίες που θα πειθαρχούν σε βασικές αρχές της δημοκρατίας. Το ψέμα του λαϊκισμού, η «πελατειακή» χαλάρωση και η ανευθυνότητα του πολίτη δεν μπορούν πια να είναι αποδεκτά μελλοντικά, μπροστά στον κίνδυνο κάθε δημόσιας απειλής.
Ο άλλος κόσμος που ανατέλλει χρειάζεται πανίσχυρες δημοκρατίες και έναν ιδιότυπο «φιλελεύθερο κρατισμό» που θα αποκαταστήσει τις κατεστραμμένες οικονομίες και θα δώσει νέο όραμα και ελπίδα στους φοβισμένους και, μέχρι πρόσφατα, αλαζονικούς πολίτες.
Έρχονται άλλου τύπου κοινωνίες, με την ατομική ευθύνη, αναγκαστικά, να ισορροπεί μεταξύ φυσικής βραδύτητας και πολιτικής ταχύτητας στις ζωές μας.
Ένα ψυχοφθόρο παιχνίδι με τον χρόνο θα παίξουμε. Είναι η μόνη λύση για να μη φτάσουμε στον ολοκληρωτισμό, ως εφιαλτική διέξοδο φυσικής επιβίωσης της ανθρωπότητας…
