Τείχη και γέφυρες: Η ευθύνη της εθνικής ηγεσίας απέναντι στην Τουρκία

Λίγες μόνο εβδομάδες μετά την υπογραφή του εξωφρενικά παράνομου συμφώνου περί χάραξης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ του καθεστώτος Σαράζ της Λιβύης και της Τουρκίας, τα όσα πρωτοφανή συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στα χερσαία και στα θαλάσσια σύνορα της χώρας μοιάζουν να αποτελούν την χαριστική βολή στις ήδη ταραγμένες ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το γυαλί μεταξύ των δυο πλευρών μοιάζει να έχει ραγίσει και η ρητορική ενός μάλλον ξεχασμένου διμερούς εθνικιστικού μίσους κυριαρχεί για τα καλά στον δημόσιο διάλογο και στις δυο πλευρές του Αιγαίου.

Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η Τουρκία έχει ξεπεράσει τα όρια -κι όχι μόνο απέναντι στην Ελλάδα. Συνολικά, το σύστημα εξουσίας Ερντογάν μοιάζει να βρίσκεται αντιμέτωπο με μια σειρά υπαρξιακών προκλήσεων, πολλές εκ των οποίων γεννήθηκαν από την αμετροέπεια του ίδιου του σημερινού ηγέτη της Τουρκίας. Από μια μουσουλμανική χώρα πρότυπο μετριοπάθειας και οικονομικής προόδου, η Τουρκία επιλέγει τον ολισθηρό δρόμο μιας ιδιότυπης διεθνούς απομόνωσης, με το κόστος να είναι μεγάλο κυρίως για τους ίδιους τους πολίτες της. Η Τουρκία μπορεί να καμαρώνει μεν ότι είναι πλέον «πολύ μεγάλη» για να αγνοηθεί από τις μεγάλες δυνάμεις αλλά παράλληλα καθίσταται και «πολύ μεγάλη και πολύ σύνθετη» για να ενσωματωθεί στον δυτικό κόσμο -κάτι που έμοιαζε για δεκαετίες να αποτελεί το μεγάλο στοίχημα των πλέον παραγωγικών τάξεων της.

Απέναντι σε μια κεντρικά οργανωμένη προσπάθεια αποσταθεροποίησης της χώρας, η αντίδραση της Ελλάδας ήταν σε γενικές γραμμές αυτή που οι περιστάσεις απαίτησαν. Το μήνυμα «ως εδώ» εστάλη με επιτυχία στην Άγκυρα και μάλλον αιφνιδίασε την τουρκική ηγεσία, η οποία τρέφει σοβαρές αυταπάτες για το τι σημαίνει να εκβιάζεις ένα σύγχρονο κράτος με την διπλωματική και στρατιωτική ισχύ της Ελλάδας. Η Ελλάδα δεν είναι ούτε Συρία, ούτε Λιβύη. Παρά τις δυσκολίες της τελευταίας δεκαετίας, η Ελλάδα παραμένει μια ιδιαίτερα υπολογίσιμη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο με ιδιαίτερα θετικές προοπτικές ως προς την περαιτέρω αναβάθμιση του γεωπολιτικού της ρόλου.

Παράλληλα, η δυναμική αντίδραση της Αθήνας απέναντι σε μια τόσο χοντροκομμένη έκφανση της τουρκικής προκλητικότητας μοιάζει να έχει ενισχύσει σημαντικά και την αποδοχή της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο εσωτερικό της χώρας. Όλες οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η κοινή γνώμη συσπειρώθηκε απέναντι σε μια εξωτερική απειλή αλλά κι ότι είχε ανάγκη να δει την Ελλάδα να υψώνει ανάστημα μετά από μια παρατεταμένη περίοδο σιωπηρής εθνικής ταπείνωσης κατά τη διάρκεια των Μνημονίων. Μιας και κατά τους προηγούμενες μήνες το Μεταναστευτικό ήταν το μεγαλύτερο «δημοσκοπικό» πρόβλημα για την σημερινή κυβέρνηση, τα κέρδη για τη Νέα Δημοκρατία φαίνεται ότι είναι αρκετά.

Εκεί όμως που σταματούν οι αναλύσεις των δημοσκόπων, ξεκινά η ευθύνη της εθνικής ηγεσίας. Η θερμή στήριξη της κοινής γνώμης σε μια πολιτική επιλογή δεν την καθιστά αναγκαία σωστή. Η σύγχρονη Ιστορία μας είναι γεμάτη με στιγμές που οδηγηθήκαμε στην καταστροφή με υψηλό εθνικό φρόνημα και απόλυτη πίστη για το φρόνιμο των επιλογών μας. Από την Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τους πολύ πιο πρόσφατους χορούς της…εθνικής ανεξαρτησίας στην πλατεία Συντάγματος το βράδυ του μοιραίου δημοψηφίσματος του 2015.

Ναι, σήμερα οι σχέσεις μας με την Τουρκία είναι πραγματικά σε πολύ οριακό σημείο. Αλλά δεν μπορούμε να αλλάξουμε την γεωγραφική θέση μας, θα συνορεύουμε για πάντα με την Τουρκία. Ναι, ορθώς φυλάσσουμε με τόση αποφασιστικότητα τα χερσαία σύνορα μας και καμιά φορά τα τείχη είναι πράγματι αναγκαία. Αλλά δεν είναι δυνατό να παραμείνουμε για πάντα σε μια τόσο υψηλή επιφυλακή, όλα τα τείχη κάποια στιγμή πέφτουν. Ναι, η Τουρκία εργαλειοποιεί τους αιτούντες ασύλου που βρίσκονται στο έδαφος της και επιθυμούν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη. Αλλά πάλι με την Τουρκία θα χρειαστεί κάποια στιγμή να κάνουμε κάποια συμφωνία για την μετανάστευση, είτε διακρατικά είτε συνολικά ως Ευρωπαϊκή Ένωση. Ναι, οι έκτακτες περιστάσεις μπορεί και να απαιτήσουν ακραίες λύσεις. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί ο ελληνικός λαός στο ότι οι αιτούντες ασύλου είναι εξ ορισμού «εισβολείς» και «πιόνια του Ερντογάν» ή στο ότι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι προαιρετικός. Ναι, μπορεί πράγματι να υπήρχε μια κάποιου τύπου άρρητη κοινωνική ανάγκη για μια επίδειξη πυγμής απέναντι στο θρασύ σύστημα εξουσίας Ερντογάν. Αλλά η διατήρηση ενός αέναου πολεμικού κλίματος με την Τουρκία θα είναι απόλυτα καταστροφική για την εθνική οικονομία αλλά και για την ίδια την κοινωνική συνοχή, στον βαθμό που ο νοσηρός εθνικισμός θα αντικαταστήσει τον υγιή πατριωτισμό σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου. Κάπως έτσι εξάλλου την πάτησε στο εσωτερικό της χώρας του ο Ταγίπ Ερντογάν.

Συνοψίζοντας, χρέος της εκάστοτε εθνικής ηγεσίας είναι να αποφεύγει την παγίδα της «δημοτικότητας» ως προς την χάραξη και την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Όποιες και αν είναι οι ιδιαίτερες περιστάσεις, η Ελλάδα οφείλει πάντοτε να επιδιώκει την βελτίωση των σχέσεων της με την Τουρκία. Η ομαλοποίηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα αποτελεί πάντοτε την καλύτερη επιλογή σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη. Δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια μιας ψευτοδιεθνιστικής αφέλειας αλλά ούτε και μιας εθνοκεντρικά υπερήφανης τύφλωσης. Για να μην γίνουν ξανά τα τείχη αιματοβαμμένα χαρακώματα, θα πρέπει παράλληλα να σχεδιάσουμε και τις νέες γέφυρες -κόντρα στο φλογερό συγκρουσιακό ταπεραμέντο του πλήθους.