Το να μην ψηφίζεις δεν κάνει κακό σε κανέναν παρά μόνο σε σένα.
Για αρχή να πω πως το να μην ψηφίζεις στις εκλογές μου φαίνεται εντελώς ανόητο με όρους ατομικού συμφέροντος. Οι εκλογές δεν είναι μια δημοσκόπηση ή ένας διαγωνισμός που μετράει συμπάθεια και αγάπη. Οι εκλογές έχουν πάντα ένα πολύ συγκεκριμένο και εντελώς πρακτικό αποτέλεσμα: την ανάδειξη ηγεσιών. Είναι ένα αποτέλεσμα που αναπόφευκτα θα έχει επιρροή (μπορεί μικρή, μπορεί και μεγάλη) στη ζωή σου ή στη ζωή ανθρώπων για τους οποίους ισχυρίζεσαι ότι νοιάζεσαι. Το να απέχεις συνειδητά από τη διαμόρφωση αυτού του αποτελέσματος μπορεί να σημαίνει: α) ότι δεν νοιάζεσαι για τη ζωή σου, β) εκτός από το ότι δεν νοιάζεσαι για τη ζωή σου, δεν νοιάζεσαι και για κανέναν άλλο ή γ) δεν καταλαβαίνεις ότι οι μεγάλες αλλαγές είναι ένα άθροισμα μικρών και ότι είτε θέλεις να μαζέψεις 10 είτε θέλεις να μαζέψεις 1.000.000 ξεκινάς πάντα από το 1.
Μπορεί, ας πούμε, να μην αντέχεις ούτε τον Μητσοτάκη ούτε τον Τσίπρα, μπορεί να τους απεχθάνεσαι και τους δύο, αλλά σε έναν μήνα ένας από αυτούς τους δύο θα είναι πρωθυπουργός και μαζί με την κυβέρνηση και τους βουλευτές του θα παίρνει αποφάσεις που θα καθορίσουν ένα κομμάτι του μέλλοντος του δικού σου, των παιδιών σου, των φίλων σου και των συγγενών σου. Μπορεί να μην καίγεσαι ούτε για το μεγαλύτερο κράτος που θέλει ο Τσίπρας, ούτε για το μικρότερο που θέλει ο Μητσοτάκης, αλλά αυτή θα είναι μια απόφαση που θα σε επηρεάσει με πολλούς τρόπους που αποκλείεται να σε αφήνουν αδιάφορο. Δεν μπορεί, ας πούμε, να μη σε νοιάζει πόσους φόρους πληρώνεις από τη στιγμή που, ακόμα κι αν είσαι άνεργος, πληρώνεις φόρους κάθε φορά που αγοράζεις κάτι. Δεν μπορεί να μη σε ενδιαφέρουν οι υπηρεσίες του δημοσίου αφού, είτε το θέλεις είτε όχι, έρχεσαι συνεχώς σε επαφή με αυτές. Δεν μπορεί, λοιπόν, να μη σε νοιάζει το προς τα πού θα κινηθεί η χώρα που ζεις ή σκέφτεσαι κάποια στιγμή να επιστρέψεις.
Και το να απέχεις από τη διαδικασία λήψης μιας απόφασης που σε νοιάζει δεν κάνει κακό σε κανέναν παρά μόνο σε σένα. Μπορεί το κακό να είναι μικρό, αλλά και πάλι, μισή ώρα μιας Κυριακής για να σου δοθεί η ευκαιρία να το αποφύγεις μου φαίνεται αρκετά καλό αντάλλαγμα.
Όμως όλα τα παραπάνω έχουν να κάνουν με αυτούς που δεν ψηφίζουν. Οι υπόλοιποι γιατί νοιαζόμαστε για το αν αυτοί θα κάνουν αυτό που τους συμφέρει; Η συμμετοχή μπορεί να ωφελεί πάντα αυτόν που συμμετέχει (και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να του κάνει κακό), δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο ότι κάνει καλό στους υπόλοιπους. Κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, η αποχή των συνανθρώπων που επιλέγουν να μην ψηφίσουν μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για εμάς τους υπόλοιπους. Και όχι μόνο επειδή όσο λιγότεροι αποφασίζουμε τόσο πιο κοντά στο συμφέρον μας θα είναι η απόφαση.
Εξηγώ:
Η μία κατηγορία (μάλλον η μεγαλύτερη) ανθρώπων που δεν ψηφίζουν είναι άνθρωποι που δεν ασχολούνται καθόλου με την πολιτική και ούτε και τους ενδιαφέρει. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα για το τι εκπροσωπεί το κάθε κόμμα, ποια είναι τα ζητήματα στα οποία συγκρούεται με άλλα κόμματα, ποιοι είναι οι υποψήφιοι βουλευτές, τι έκαναν στο παρελθόν κ.ο.κ. Μπορεί να ξέρουν πολλά για πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα, αλλά τίποτα στα ενδιαφέροντα ή στην αντίληψη που έχουν για τον κόσμο δεν συνηγορεί στο ότι η επιλογή τους στην κάλπη θα ήταν κάτι περισσότερο από ένα παιχνίδι ρουλέτας. Το να τους ζητάμε να ψηφίσουν μπορεί να είναι το αντίστοιχο του να ζητάμε από έναν βίγκαν να μας προτείνει ένα καλό σουβλατζίδικο.
Η άλλη κατηγορία ανθρώπων που απέχουν (μάλλον η μικρότερη) αποτελείται από τους συμπολίτες που παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά έχουν τσιμπήσει στα παραμύθια που συμπυκνώνονται στο εξυπνοφανές αλλά εφηβικού βάθους τσιτάτο σύμφωνα με το οποίο «αν οι εκλογές άλλαζαν τα πράγματα, θα ήταν παράνομες». Όσοι επαναλαμβάνουν αυτή την ανοησία ίσως να μην καταλαβαίνουν ότι η αλλαγή για την οποία μιλούν είναι του πολιτεύματος, γιατί κατά τα άλλα οι εκλογές μπορούν να αλλάξουν σχεδόν τα πάντα. Ευτυχώς αυτό συνήθως αποφεύγεται και μετά από τις εκλογές δεν αλλάζουν όλα κι έτσι οι κοινωνίες δεν τινάζονται κάθε τέσσερα χρόνια στον αέρα. Αλλά αλλάζουν πολλά και σημαντικά και νομίζω σε ανθρώπους που υπέστησαν τη «γενναία διαπραγμάτευση» και τις καταστροφικές συνέπειές της δεν χρειάζεται να εξηγήσω τη δύναμη των εκλογών. Αν κάποιος δεν μπορεί να αντιληφθεί αυτή τη δύναμη ή αν η μόνη αλλαγή που θα τον συγκινούσε είναι αυτή του πολιτεύματος, τότε ίσως είμαστε καλύτερα όσο αυτός ο κάποιος δεν ψηφίζει.
Όπως καταλαβαίνετε, τίποτα δεν λέει ότι η αποχή των ανθρώπων που δεν θέλουν να ψηφίσουν κάνει το αποτέλεσμα των εκλογικών αναμετρήσεων χειρότερο για εμάς που ψηφίζουμε και πολύ πιθανόν να είμαστε καλύτερα χωρίς την ψήφο τους. Και ίσως τελικά η αποχή τους να ήταν ένα δώρο για τη δημοκρατία αν δεν υπήρχε ένα μεγάλο και απειλητικό «αλλά» που κάνει το δώρο κατάρα.
Δυστυχώς η αποχή από τις αποφάσεις δεν σημαίνει μόνο αδιαφορία. Πολύ περισσότερο σημαίνει ανευθυνότητα. Οι άνθρωποι που απέχουν δεν αισθάνονται συνυπεύθυνοι για όλα όσα συμβαίνουν γύρω τους (γι’ αυτά φταίνε αυτοί που ψηφίζουν αυτούς που ψηφίζουν), με αποτέλεσμα να γίνονται όλο και πιο απρόθυμοι να τα αλλάξουν (ας τα αλλάξουν τα πρόβατα οι ψηφοφόροι). Και η ανευθυνότητα είναι ιδιαιτέρως βολική. Και ως βολική, εξαπλώνεται. Στο κάτω κάτω, είναι όντως πολύ πιο ευχάριστο να βρίζεις τις επιλογές αυτών που ψηφίζουν παρά να πάρεις την ευθύνη να κάνεις κι εσύ τις δικές σου. Είναι πιο βολικό να είσαι στην κερκίδα παρά να παίζεις. Κι όσο η ανευθυνότητα εξαπλώνεται, τόσο αποδυναμώνεται η δημοκρατία, το πολίτευμα που έχει το μειονέκτημα να χρειάζεται υπεύθυνους πολίτες για να λειτουργήσει. Όσο οι άνθρωποι υποκύπτουν στη γοητεία της ανευθυνότητας και αρνούνται να συμμετάσχουν στις αποφάσεις, τόσο πιο απρόθυμοι θα γίνονται να τις τηρήσουν. Και δημοκρατία με τους ανθρωπους απρόθυμους να τηρήσουν τις αποφάσεις της, δημοκρατία με ανεύθυνους πολίτες που αρνούνται να λάβουν μέρος στις αποφάσεις, δεν λειτουργεί.
Υ.Γ. 1. Προφανώς όλα τα παραπάνω δεν έχουν σχέση με την ανοησία της Κουμουνδούρου, σύμφωνα με την οποία, η αποχή έβλαψε τους υποψηφίους της. Το άρθρο έχει να κάνει με την πολιτική και την κοινωνία και όχι με την ψυχιατρική ή την κοινή απάτη.
Υ.Γ. 2. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η (καθόλου καινούργια, αλλά σίγουρα αντιδημοφιλής) συζήτηση για την πιθανότητα η φιλελεύθερη «αποποινικοποίηση» της άρνησης συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία τελικά να βλάπτει τη δημοκρατία (και τις ελευθερίες που αυτή συνεπάγεται) πολύ περισσότερο από την υποχρεωτική συμμετοχή στις διαδικασίες.
12°
