Στις ΗΠΑ το δικαίωμα στην άμβλωση ήταν και παραμένει εύθραυστο. Η θρησκεία μαζί με την ιδέα που έχουν οι Αμερικανοί για τη λήψη των αποφάσεων ―η, ας πούμε, «τυραννία της πλειοψηφίας»― οδηγούν στη διαρκή αμφισβήτηση ελευθεριών και δικαιωμάτων.
Ο θρησκευτικός συντηρητισμός και φανατισμός είναι μια όψη της αμερικανικής πραγματικότητας που χαρακτηρίζει μερικές πολιτείες περισσότερο από άλλες. Ο Νότος, ορισμένες χριστιανικές εκκλησίες και αιρέσεις, τα αγροτικά στρώματα είναι πιο προσηλωμένα στον κανόνα της πλειοψηφίας, πιο επίμονα στον τοπικισμό τους, πιο δύσπιστα έναντι των νομοθετών, πιο κλειστά στο σύστημα των παραδοσιακών αξιών. Κυρίως, έχουν μια αντίληψη για τη δημοκρατία που μοιάζει με την εκκλησία του δήμου: σαν να πρέπει για το καθετί να αποφασίζουμε όλοι μαζί με ανάταση του χεριού. Όποια απόφαση δεν λαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο δεν γίνεται επαρκώς σεβαστή· και πάντοτε υπάρχουν οι δημαγωγοί που προσπαθούν να την ανατρέψουν προσβάλλοντας τη νομιμότητά της. Ο κανόνας της πλειοψηφίας, θα συμφωνήσουμε όλοι, μπορεί να φτάσει σε εξωφρενικές αποφάσεις και πράξεις: αν η πλειοψηφία πεισθεί για κάποια αναγκαιότητα ―κλασικό παράδειγμα: για την εξόντωση των Εβραίων― το πιθανότερο είναι ότι θα αρχίσουν οι σχετικές επιχειρήσεις.
Τι συμβαίνει λοιπόν στις ΗΠΑ όπου κάθε τόσο ένα κεκτημένο δικαίωμα φαίνεται μη κεκτημένο; Το πρώτο που παρατηρούμε είναι η απόρριψη της ιδέας της ηγεσίας, του κύρους των ανθρώπων που έχουν στη διάθεσή τους περισσότερες πληροφορίες από τους πολίτες και ευρύτερο ορίζοντα λήψης αποφάσεων: οι περισσότεροι Αμερικανοί, ιδιαίτερα τα στρώματα που προανέφερα, δεν βλέπουν με καλό μάτι ούτε τους διανοούμενους, ούτε τις ελίτ γενικότερα ― σύμφωνα με την πολιτική τους κουλτούρα, οι ηγεσίες δεν δικαιούνται να τους αναγκάσουν να κάνουν κάτι που δεν θέλουν. Μια τέτοια ιδέα εξελίσσεται εύκολα σε παραλογισμό: δεν θέλω να στέλνω τα παιδιά μου στο σχολείο, δεν θέλω να οδηγώ με ταχύτητα μικρότερη από 100 χιλιόμετρα την ώρα, δεν θέλω κάνω ανακύκλωση· θέλω να παντρευτώ εφτά γυναίκες ― «δεν θα μου πεις εσύ» και τα λοιπά. Μια υπολογίσιμη μερίδα Αμερικανών (δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αποτελεί πλειοψηφία) δεν θέλει το «κράτος» στα πόδια του ―ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την προσωπική του ζωή― αλλά ταυτοχρόνως πιστεύει ότι οι αποφάσεις που αφορούν την κοινότητα πρέπει να λαμβάνονται κατά πλειοψηφία.
Εδώ έχουμε δύο παραλογισμούς και μια σειρά από υπεραπλουστεύσεις. Ο πρώτος παραλογισμός είναι ο ορισμός της προσωπικής ζωής μέσα από ένα πρίσμα κλειστού κόσμου που ταυτίζεται συνήθως με την πατριαρχική οικογένεια: ο pater familias βλέπει τα μέλη της οικογένειάς του σαν προεκτάσεις του εαυτού του απορρίπτοντας την ιδέα ότι έχουν δικαιώματα τα οποία το «κράτος» οφείλει να προστατεύει. Ο δεύτερος παραλογισμός είναι ότι για δικαιώματα και ελευθερίες που αφορούν την προσωπική σφαίρα πρέπει, παρ' όλ' αυτά, να παίρνουμε αποφάσεις όλοι μαζί. Παραδείγματα των παραλογισμών ―καθώς και της πατριαρχίας που τους τροφοδοτεί― είναι το δικαίωμα του γάμου των ομοφυλοφίλων και το δικαίωμα στην άμβλωση.
Γιατί το δικαίωμα των ομοφυλοφίλων να παντρεύονται πέρασε αναίμακτα με ομοσπονδιακό νόμο; Διότι δεν αφορά τις γυναίκες «μας» και τα παιδιά «μας»: αφορά μια μειοψηφία, μια κοινότητα με την οποία αν δεν θέλουμε δοσοληψίες μπορούμε να μην έχουμε δοσοληψίες. Έτσι σκέφτονται, ή αυτή την ψευδαίσθηση τρέφουν, οι θρησκόληπτοι Αμερικανοί ―και ίσως, υποσυνείδητα, να θεωρούν τον γάμο των ομοφυλοφίλων σαν απόδειξη της ανωτερότητας του ετεροφυλόφιλου μοντέλου. Welcome to the club! Γάμος για όλους, οικογένεια για όλους, ακόμα και φιλοδοξία μονογαμίας για όλους. Και εν πάση περιπτώσει, όποιος γκέι δεν θέλει να παντρευτεί ας μην παντρευτεί και get off my back.
Όμως το ζήτημα της άμβλωσης, ήδη από το 1973, όταν η άμβλωση αποποινικοποιήθηκε με ομοσπονδιακή απόφαση, φέρνει στην επιφάνεια τις δύο θεμελιώδεις ιδιότητες του αμερικανικού συστήματος: την αψηφισιά της κεντρικής κυβέρνησης (στην πραγματικότητα, του ίδιου του φεντεραλισμού) και την αφοσίωση στον κανόνα της πλειοψηφίας. Αίφνης, πρέπει να αποφασίσουμε όλοι για ένα ζήτημα που φαίνεται προσωπικό· πιο προσωπικό από το όριο της ταχύτητας ή την ανακύκλωση. Το δικαίωμα στην άμβλωση προσβάλλει τις χριστιανικές πεποιθήσεις ―μεταξύ άλλων, το ότι δεν έχουμε δικαίωμα να αφαιρέσουμε μια ζωή: περιέργως, οι περισσότεροι άνθρωποι που θεωρούν την άμβλωση «αφαίρεση ζωής» (περιφρονώντας την επιστήμη) είναι υπέρ της θανατικής ποινής. Σπεύδω να προσθέσω: το έμβρυο είναι «αθώο», ο θανατοποινίτης ένοχος. Μάλιστα. Αλλά, μια αιτία της αμφισβήτησης του δικαιώματος στην άμβλωση είναι, εκτός του ότι μας βλέπει το μάτι του θεού, ο συσχετισμός του με το ανεξέλεγκτο σεξ. Άρα, όπου το σεξ μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί από την αναπαραγωγή πρέπει να τοποθετήσουμε κανόνες και, σε πολλές περιπτώσεις, κανόνες που αντιβαίνουν στην ευημερία του συνόλου. Εννοώ ότι τα ανεπιθύμητα παιδιά, τα παιδιά που γεννιούνται από βιασμό ή αιμομειξία, καθώς κι εκείνα που πάσχουν από σοβαρές αναπηρίες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν δυστυχισμένα και να κάνουν δυστυχισμένους κι άλλους ανθρώπους. Όπως κάθε δόγμα, η ιδεολογία που ονομάστηκε, ύπουλα, “pro-life'', περιέχει το στοιχείο της ανθρώπινης δοκιμασίας, του βασανισμού.
Δεν υπάρχει οικονομικό κίνητρο σ' αυτή την ιδεολογία. Την άμβλωση στις ΗΠΑ σπανίως αναλαμβάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες ή το σύστημα Υγείας. Το κίνητρο είναι η άσκηση και η επίδειξη της πατριαρχικής εξουσίας η οποία υπονομεύει τη δημοκρατία (αφαιρώντας ανθρώπινα δικαιώματα), την παιδεία (καταδικάζοντας εφήβους να γίνουν γονείς ή, έστω, να περάσουν από εμπειρίες ενηλίκων: τοκετούς, υιοθεσίες), τη δημογραφική ισορροπία (φτωχές και αμαθείς κοινωνικές ομάδες αναπαράγονται με λιγότερη περίσκεψη) και την ίδια τη νομιμότητα εφόσον οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες δημιουργούν μια σειρά από προβληματικές ανθρώπινες σχέσεις. Η ελευθεριακή αντίληψη των πιο ακραίων Ρεπουμπλικανών αίρεται σε ό,τι αφορά το γυναικείο σώμα και τις σεξουαλικές σχέσεις των γυναικών. Και όπως συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις, συναινούν οι ίδιες οι γυναίκες.
Το πολιτικό πρόβλημα, δηλαδή η επέκταση του κανόνα της πλειοψηφίας σε ζητήματα όπου αυτός ο κανόνας είναι περιττός και επιβλαβής, δεν παρακάμπτεται με προσωπικές λύσεις («πάω στη γειτονική πολιτεία να κάνω έκτρωση»). Δεν είναι πρόβλημα βολέματος και ξεβολέματος· δεν είναι καν ζήτημα χρημάτων ― ο καθένας (σχεδόν) μπορεί να βρει πεντακόσια δολάρια αν είναι απαραίτητο. Η αμφισβήτηση του δικαιώματος εκτυλίσσεται σε κλίμα εκφοβισμού και ενοχοποίησης, συνδέει το σεξ με τρομερά διλήμματα και τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες με ανευθυνότητα, με απαράδεκτη ελευθεριότητα. Δηλαδή, σαν να μην έφταναν όλες οι δυσκολίες που συναντούν οι άνθρωποι στις σχέσεις τους, οι θρησκόληπτοι Ρεπουμπλικανοί κραδαίνουν την απειλή της κόλασης. Το να εξετάζουμε τα δικαιώματα με μέτρο την πλειοψηφία και το εισιτήριο στον παράδεισο είναι οπισθοδρόμηση· αλλά, σήμερα οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν μπορούν να τη δουν· δεν τους ενδιαφέρει καν: είναι μεθυσμένοι από την πλήρη απασχόληση, από την κατανάλωση και τον ρυθμό της ανάπτυξης. Οι ΗΠΑ διαψεύδουν τους μαρξιστές: τα αμερικανικά προβλήματα δεν είναι οικονομικά· και τα κοινωνικά προβλήματα δεν οφείλονται απαραιτήτως στον καπιταλισμό.
21°
