Καλλιθέα: Βόλτα στη γειτονιά της Αθήνας που κρατάει χαρακτήρα

Ένα “outsider” προάστιο που είδε το σημαντικότερο πολιτιστικό κέντρο της χώρας να το μεταμορφώνει σε κοιτίδα του σύγχρονου πολιτισμού της πόλης με συνοπτικές διαδικασίες. Φαρδιές λεωφόροι τριών λωρίδων κυκλοφορίας και στενά δρομάκια που μετά βίας χωράνε ένα Ι.Χ. μεσαίου μεγέθους. Σπίτια χαμηλά, ανέγγιχτα από την επέλαση της αστυφιλικής ανοικοδόμησης, με τις εσωτερικές αυλές τους να ανασαίνουν ακόμα ως εκ θαύματος περικυκλωμένες από τις κλασσικές λαϊκές πολυκατοικίες του 1970 και του 1980.

Εγκαταλελειμμένα βενζινάδικα, στοιχειωμένα σχολεία και κινηματογράφοι παλαιάς κοπής, τραβάνε με την αύρα τους το βλέμμα του αστού εξερευνητή σε απρόσμενες γωνιές και στενά. Ο Οίκος Τυφλών στο Αμπέτειον Μέλαθρον στο νούμερο 210 της Λεωφόρου Θησέως –το πρώτο εκπαιδευτήριο για άτομα με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα που ιδρύθηκε το 1900 από τους εμπνευστές του Δημήτριο Βικέλα και Γεώργιο Δροσίνη- συνομιλεί στη δικιά του γλώσσα με τα πανέμορφα νεοκλασσικά της Καλλιθέας όπου η ομάδα του Paradox Project έχει επενδύσει χρόνια, ιδέες και επιδοτήσεις για να φτιάξει τα καλύτερα -ίσως- escape rooms της Ελλάδας.

Όλα τα μεγάλα, αντιπροσωπευτικά καταστήματα των διεθνών εμπορικών αλυσίδων σε παράταξη συνυπάρχουν αρμονικά με μικρομάγαζα ηλεκτρικών και υδραυλικών ειδών, πολυπολιτισμικά παντοπωλεία, και κουρεία ξεχασμένα στον χρόνο. Παραδοσιακές ταβέρνες και μαγειρεία κρατάνε γερά τα εδάφη τους απέναντι στα trends του μοντέρνου gourmet comfort food, αφήνοντας αυστηρά υπολογισμένο χώρο στις νέες γευστικές τάσεις για να τον εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πάρκα, πεζόδρομοι και πράσινο, σε ποσόστωση που ξαφνιάζει τον οποιοδήποτε μη ντόπιο Αθηναίο, και η όαση της κοίτης ενός αρχαίου ποταμού που τα πρωινά της Κυριακής μεταμορφώνεται σε παιδική χαρά για μικρούς και μεγάλους. Αυτή είναι η Καλλιθέα σε τίτλους, ένα πυκνοκατοικημένο αθηναϊκό προάστιο που ξέρει καλά πώς να κρατάει τον χαρακτήρα μιας καθαρόαιμης γειτονιάς και το καταφέρνει κόντρα στον χρόνο που περνάει και στις μόδες που έρχονται και παρέρχονται.

Η Καλλιθέα με μια ιστορία που η εκκίνησή της φέρεται να αγγίζει τον 4ο αιώνα π.Χ. είδε τους πρώτους οικισμούς της σύγχρονης ιστορίας να αναπτύσσονται από το 1870 και μετά και έκτοτε δεν σταμάτησε ποτέ να αποτελεί ζωντανό κομμάτι του αστικού με ιδιαίτερη σημασία σε όλες. Από τον πρώτο επίσημο εποικισμό της με την αστική τάξη του ύστερου 19ου αιώνα μέχρι το καταφύγιο που προσέφερε στις προσφυγικές ροές της Μικρασιατικής καταστροφής και από την αντιστασιακή μάχη της οδού Μπιζανίου μέχρι τον πόλο έλξης των εσωτερικών μεταναστών των πρώτων μεγάλων μεταπολεμικών κυμάτων αστυφιλίας και τα υψηλά σκορ στην αναζήτηση φοιτητικής κατοικίας από επιτυχόντες του Παντείου Πανεπιστημίου και του Χαροκόπειου, η Καλλιθέα κατέληξε να αντικατοπτρίζει την ιστορία της σε αυτό που εν τέλει είναι σήμερα: το αφτιασίδωτο προπύργιο του νότιου τομέα της πόλης, που ενώνει την -για πολλούς Αθηναίους- απάτητη παραθαλάσσια πλευρά της με το χαοτικό της κέντρο, συγχωνεύοντας στα όρια του δήμου της με άριστη οικονομία όλα τα ένδοξα ενθύμια της ιστορικής της διαδρομής και συμπυκνώνοντας τη γοητεία μιας αυθεντικής γειτονιάς που ξέρει να μετατρέπει τη λαϊκότητά της σε διαχρονικό και στιβαρό χαρακτήρα.

Με το που πάρεις την έξοδο της Λεωφόρου Συγγρού για Καλλιθέα και στρίψεις στην οδό Δοϊράνης διασχίζεις το πρώτο σύνορο με τον μεγάλο μικρόκοσμο της Καλλιθέας, με το κουβάρι της παράδοξης γοητείας της να ξεκινάει να ξετυλίγεται ανάμεσα σε ένα patchwork από κάθε λογής μικρά μαγαζάκια με καλώδια, λάμπες, είδη κιγκαλερίας και είδη σπιτιού που παραχωρεί σιγά σιγά τετράγωνα στα νεοφερμένα ήθη 3d wave cafes, όπως το Coffix, και μόδα των ξηροκαρπάδικων.

Κατηφορίζοντας προς την Χαροκόπου, με προορισμό την πλατεία Δαβάκη και το πολύχρωμο εύρος της συμβολής της Λεωφόρου Θησέως με τη Λεωφόρο Ελ. Βενιζέλου τα μαγαζιά μεγαλώνουν και ο κόσμος πυκνώνει. Η εμπορική αγορά της Καλλιθέας ετοιμάζεται για τη χριστουγεννιάτικη μάχη και όλες οι βιτρίνες ανεξαρτήτως μεγέθους και target group βάζουν τη δική τους πανοπλία από λαμπιόνια και πολύχρωμες γιρλάντες. Αυτή η μάχη της βιτρίνας μάλιστα έχει και κάποιους απροσδόκητους νικητές – όπως οι χριστουγεννιάτικες νότες του -γνωστού στους μύστες της γειτονιάς- συνοικιακού ζαχαροπλαστείου «Ζάχαρη» που εδώ και χρόνια χτίζει τον δικό του μύθο από στόμα σε στόμα, δημιουργώντας τις καλύτερες και πιο value for money γενέθλιες τούρτες ζαχαρόπαστας, για μικρούς και μεγάλους.

Μεταξύ των μεγάλων, σεσημασμένων πολυκαταστημάτων ρούχων και αθλητικών ειδών περιμένουν φιλόξενα τα απάγκια των κουρασμένων καταναλωτών, των «αργόσχολων» περαστικών και του απροσδιόριστου ελεύθερου χρόνου των φοιτητών και των μαθητών: το Italus, τo brunch place που εδραιώνει σταθερά την επιτυχία του τα τελευταία τρία χρόνια στην καρδιά της Καλλιθέας σερβίρει αθρόα ιταλικά cannoli, Italian burgers και εξαιρετικό καφέ σε ποτήρια από μπισκότο βάφλας, όπου τίποτα δεν πάει χαμένο.

Το διαχρονικό καλλιθεώτικο στέκι Momo ανοίγει την πανέμορφη αυλή του χειμώνα – καλοκαίρι φιλοξενώντας από τάβλι και χαλαρή κουβεντούλα μέχρι συναντήσεις ομάδων μελέτης, πάρτι γενεθλίων και ρομαντικά ραντεβού.

Η παραδοσιακή, υπόγεια ταβέρνα της «Ραμόνα» καλά καμουφλαρισμένη στο στενό της Μίνωος, στέκεται αλώβητη στη θέση της από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 σερβίροντας από όσπρια μέχρι κουνέλι σε τραπεζάκια αναπτυσσόμενα γύρω από ένα αυθεντικό τζουκ μποξ με 200 επιτυχίες του χρυσού ελαφρολαϊκού τραγουδιού που λειτουργεί ως το κέντρο βάρους της - μια πολύτιμη γείωση με την φιλοσοφία και την ιστορία της. Το ιστορικό μπουγατσοπωλείο Sante κερδίζει με τη θρυλική, ακαταμάχητη συνταγή του και τόνους μερέντας την παρτίδα εδώ και χρόνια από δυναμικούς ανταγωνιστές σφολιατοειδών, ενώ στην πλατεία του σταθμού ΗΣΑΠ της Καλλιθέας το coffee spot του Double Shot σερβίρει ποικιλίες από τον καλύτερο καφέ της γειτονιάς και τα πιο φρέσκα donuts που μπορείς να βρεις σε take away café.

Ακριβώς απέναντι το Αμοργιανό βγάζει βρέξει - χιονίσει τραπεζάκια έξω, κρατημένα από νωρίς για την παρεΐστικη ουζοκατάνυξη των γιορτινών ημερών και του Σαββατοκύριακου, δένοντας το μεζεδοπωλείο σε ένα ελκυστικό double bill με το ομώνυμο μπαρ στη μεσοτοιχία, που ανοίγει το βράδυ και κλείνει το πρωί, λειτουργώντας σχεδόν χωρίς ανταγωνισμό ως το απόλυτο after μπαράκι της γειτονιάς.

H βόλτα στην Καλλιθέα είναι όμως πάντα πολλά περισσότερα από τα αναμενόμενα και δεν σταματάει να σε εκπλήσσει. Πρόσφατα η γειτονιά πήρε μια σημαντική στροφή στον χώρο του βιβλίου, συντελώντας στην αποκέντρωση των σύγχρονων βιβλιοπωλείων στην περιφέρεια του στενού αθηναϊκού κέντρου. Κάπως έτσι σε ένα συνηθισμένο δρόμο της Καλλιθέας πίσω από τη Θησέως θα συναντήσεις ένα ζεστό ημι-υπόγειο, συνοικιακό βιβλιοπωλείο σε παστέλ αποχρώσεις και μεγάλη αγάπη -μεταξύ άλλων- στο παιδικό βιβλίο, όπως εύκολα διακρίνεται από τη βιτρίνα του. Ο Κύριλος και η Στέφη, ωθούμενοι από το μίγμα της θητείας και της αγάπης τους στον χώρο του βιβλίου θέλησαν να καταστήσουν προσιτό το σύγχρονο όραμα του ενημερωμένου και ανταγωνιστικού βιβλιοπωλείου και σε όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να τρέχουν κάθε μέρα στα κλασσικά βιβλιοφιλικά στέκια του κέντρου και να το μεταφράσουν σε συνοικιακούς όρους. Κάπως έτσι έφτιαξαν και άνοιξαν τον «Σελιδοδείκτη» στο νούμερο 59 της οδού Ανδρομάχης, αλληλεπιδρώντας καθημερινά με το αναγνωστικό κοινό της γειτονιάς τους και σχεδιάζοντας ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα εκδηλώσεων με άξονα το ακμάζον, ελληνικό παιδικό βιβλίο. Το πιο όμορφο όμως με τον «Σελιδοδείκτη» είναι η ενισχυμένη αίσθηση της δύναμης της κοινότητας που πρεσβεύει, αφού αν αναφέρεις στον Κύριλο στο ταμείο ότι αγαπάς το βιβλίο θα σε στείλει γραμμή στο μέρος που έχει βάλει φέτος για τα καλά την Καλλιθέα στον βιβλιοφιλικό χάρτη.

Είναι αλήθεια ότι το «Ζάτοπεκ» - το βιβλιοπωλείο-καφέ-μπαρ του Δημήτρη Ανανιάδη και της Εύης Γεροκώστα έχει δώσει νέο χρώμα στον πεζόδρομο της Παναγή Τσαλδάρη κερδίζοντας με άνεση το στοίχημα της ένταξης ενός “intellectual” χώρου στην καθημερινότητα μιας γειτονιάς. Με μια εντυπωσιακή συλλογή τίτλων και εκπροσωπούμενων εκδοτικών οίκων, άρτια αισθητική, μπόλικο μεράκι (ο Δημήτρης έφτιαξε μόνος του όλες τις κομψές βιβλιοθήκες που εντυπωσιάζουν με το συνδυασμό απλότητας και διακριτικής ομορφιάς) και τα καλύτερα cocktails που θα δοκιμάσεις σε έναν χώρο βιβλίου το «Ζάτοπεκ» καταφέρνει, με το να μην παραμελεί ούτε στο ελάχιστο τη λειτουργία του ως καφέ – μπαρ, να προσελκύσει και να φέρει κοντά στο βιβλίο παρέες που ίσως να μην είχαν φανταστεί ποτέ ότι μπορούν να πιουν ένα ωραίο ποτό κάτω από το σπίτι τους περιτριγυρισμένοι από τη μυρωδιά της σελίδας.

Βγαίνοντας από το «Ζάτοπεκ» η τεχνητή κοίτη του Ιλισού, που διαχωρίζει τυπικά αλλά όχι ουσιαστικά την Καλλιθέα από τα πρώτα σπίτια του Μοσχάτου, κατηφορίζει συστρεφόμενη μέσα από σπιτάκια και αυλές απροσδιόριστων εποχών, μικρά καφενεία, πατίνια, ποδήλατα και αμετανόητους runners οδεύοντας παράλληλα με τις κεντρικές αρτηρίες της Καλλιθέας προς την εκβολή της στο φαληρικό Δέλτα: εκεί που το τοπόσημο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος χαρίζει τη δική του διάσταση στην πλούσια σημειολογία της Καλλιθέας.

Στο κανάλι του ΚΠΙΣΝ έχει ξεκινήσει ο χριστουγεννιάτικος χορός της υδάτινης εγκατάστασης των σιντριβανιών, με τους κατακόρυφους πίδακες νερού να εκτελούν εμπνευσμένες χορογραφίες με υπόκρουση χριστουγεννιάτικα κάλαντα και το soundtrack των ταινιών Harry Potter. Κάπου εδώ η ιδέα της Καλλιθέας συναντάει το παρελθόν της καθώς η μυρωδιά του νερού της θυμίζει ότι τα πολύ παλιά τα χρόνια, όπως λένε οι αρχαιολόγοι, υπήρξε ένα σημαντικό αττικό ναυτιλιακό κέντρο. Ότι είχε ακτές, όπου αποβιβάστηκε ο Θησέας, μετά το ταξίδι του Μινώταυρου.

Η ιδέα της Καλλιθέας όμως δεν τελειώνει εδώ. Ένα προάστιο που το αγάπησαν πλούσιοι αστοί, πρόσφυγες και άνθρωποι που άφησαν τα χωριά τους για το όνειρο της φάμπρικας, μια γειτονιά που ξέρει να κρατάει τέτοιον χαρακτήρα κόντρα στους μοντέρνους καιρούς έχει πολλά ακόμα να πει. Σε κάθε βόλτα στην Καλλιθέα θα βρίσκεις μια νέα σελίδα με κάποια παλιά (ή λιγότερο παλιά) ιστορία που αξίζει να διαβάσεις.