OnAthens: «Το Φιλί» του Ηλία Παπαηλιάκη θα ενώσει τους Αθηναίους

Ένα φιλί από την Αθήνα, για μια πόλη γεμάτη συναισθήματα. Ένα φιλί που εκπέμπει ζωή και αισιοδοξία στους περαστικούς και κατοίκους της πρωτεύουσας με στόχο να τονίσει την αξία της ανθρώπινης επαφής, κυρίως στη συνθήκη απομόνωσης που βιώνουμε λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.

«Το Φιλί» ονομάζεται η τοιχογραφία που φιλοτέχνησε ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας καλλιτέχνης Ηλίας Παπαηλιάκης και που το Ίδρυμα Ωνάση «εκθέτει» στην πλατεία Αυδή στο Μεταξουργείο, απέναντι από τη Νέα Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ). Πρόκειται για το πρώτο από τη σειρά έργων «OnAthens» που «στολίζουν» την πόλη προβάλλοντας σε τοίχους δημιουργίες σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων σε μεγάλη κλίμακα, σε ανάθεση και παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση. 

Το έργο κοσμεί τον τοίχο της πολυκατοικίας στην οδό Γιατράκου, σε διάσταση 22 μέτρων, και στοχεύει να προσφέρει αισθητική απόλαυση στον πυκνό ιστό της πόλης, τραβώντας το βλέμμα μας πάνω του μόλις σταθούμε μπροστά του. Μια τρυφερή εικόνα εγγύτητας, ένα στιγμιότυπο οικείο σε όλους, οι φιγούρες δύο προσώπων προφίλ σε ένα φιλί.

Για τη νέα αυτή πρωτοβουλία, η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναφέρει: «Το Ίδρυμα Ωνάση προτείνει μια σειρά έργων για να ακουμπάμε και να ξεκουράζουμε το βλέμμα μας. Έργα παρηγορητικά που έρχονται ως παύση. Σε γειτονιές που έχουν ανάγκη από ανάσες. Έργα που δεν λειτουργούν μόνο διακοσμητικά, αλλά εγείρουν συναισθήματα και συζητήσεις, που έρχονται για να φωτίσουν κόγχες και σημεία τα οποία ίσως να μη προσέχαμε ποτέ. Έργα σύγχρονα που συντονίζονται με το παρόν. Άλλωστε, αυτό σημαίνει σύγχρονος πολιτισμός. Πολιτισμός συγχρονισμένος με τους καιρούς, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Αυτή την περίοδο, έχουμε ανάγκη από τρυφερότητα, από αισιοδοξία, από την άρρητη συνάντηση των ανθρώπων, με σημείο επαφής την ίδια την επαφή και το συναίσθημα. Ξεκινάμε με “Το φιλί” του Ηλία Παπαηλιάκη, ενός καλλιτέχνη με μεγάλη διαδρομή, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, έργα του οποίου ανήκουν και στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση. Και ξεκινάμε στην πλατεία Αυδή, μια πλατεία όπου όλοι μας έχουμε συναντηθεί για να δούμε φίλους, για να γελάσουμε, για να εξομολογηθούμε προσωπικές ιστορίες. Εκεί, στο κέντρο του Μεταξουργείου, σε μια περιοχή με ανθρώπους από όλα τα μέρη του κόσμου, μια περιοχή που ενώνει την αρχαία με την παλιά Αθήνα και τη σύγχρονη πολιτισμική Αθήνα, μια περιοχή που έχουν δοθεί πολλά φιλιά και σύντομα ελπίζουμε θα ξαναδοθούν.

Όλη η διαδικασία ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και η συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων υπήρξε υποδειγματική. Αυτό που μας συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν η θετική στάση των ενοίκων της ίδιας της πολυκατοικίας. Η συνάδελφός μας, Μαρία Βασαριώτου, υπεύθυνη παραγωγής για το έργο, ήταν παρούσα στις συνελεύσεις της πολυκατοικίας και έζησε αυτό που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως “αληθινή αθηναϊκή στιγμή”.

Περιμένουμε, λοιπόν, να δούμε όσους κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας, εκείνους που τους αρέσει να τριγυρίζουν και να πλανώνται στην πόλη, εκείνους που –όταν τελειώσει όλο αυτό– θα κανονίζουν για ένα ποτό στο Μεταξουργείο, να δίνουν ραντεβού μπροστά στο “Φιλί”. Όπως συμβαίνει και με το “Φιλί” του Ροντέν στο κτίριο της Στέγης. Ελπίζουμε πως κάποιοι θα φιληθούν εδώ για πρώτη φορά».

Κύριε Παπαηλιάκη, πώς προέκυψε η δημιουργία της τοιχογραφίας «Το Φιλί»;
Είναι ένα έργο για το οποίο συνεργαστήκαμε πολλοί άνθρωποι, κι ο καθένας είπε από μια κουβέντα. Αρχικά, ξεκίνησα να κάνω μια έκθεση στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, ο επιμελητής μου ανέθεσε να κάνω μια τοιχογραφία, προφανώς μέσα στην Πινακοθήκη. Εγώ τους είπα ότι προτιμώ να κάνω μια τοιχογραφία στον εξωτερικό χώρο. Στη συνέχεια οι άνθρωποι της Στέγης πρότειναν να κάνω μια τοιχογραφία στην πόλη, ότι θα τη στηρίξουν. Δεν είναι η δουλειά ενός, λοιπόν, αλλά πολλών. Κι επειδή ήταν μια καλή συνεργασία, έτσι προέκυψε αυτό το έργο. Είμαστε πολλοί που συνεργαστήκαμε για να το σκεφτούμε, να το υλοποιήσουμε και να το δούμε να λειτουργεί, είναι μια ευτυχής συνεργασία όσων βρεθήκαμε να θέλουμε την ίδια στιγμή το ίδιο πράγμα.

Τι σημαίνει για εσάς αυτό το έργο;
Όπως όλα τα πράγματα που έχουν μια σημασία, τα καταλαβαίνει κανείς πολύ αργότερα. Το «Φιλί» είναι μια ιδέα που προέκυψε στην πορεία, στην εξέλιξη της δουλειάς. Δεν πιστεύω ποτέ ότι είναι πολύ σημαντικό ένα έργο που δουλεύω εκείνη τη στιγμή – είναι πολύ σημαντικό για μένα, ναι, αλλά δεν ξέρω ποια θα είναι η σημασία του για τους ανθρώπους γύρω μου. Το συγκεκριμένο έχει να κάνει με το πώς ένας άνθρωπος πλησιάζει έναν άλλο άνθρωπο, με την ανάγκη μας να βρεθούμε σε σχέση και εγγύτητα με τους άλλους. Από εκεί και πέρα μπορεί να σημαίνει και πολλά ακόμα, θα το δούμε. Επειδή ωστόσο είναι η πρώτη φορά που κάνω ένα έργο σε τόσο μεγάλη κλίμακα, είμαι πολύ χαρούμενος που το δοκιμάζω με αυτό το θέμα.

Αποτυπώνοντας αυτή την ιδιαίτερη στιγμή μεταξύ δύο ανθρώπων, ποια είναι η θεματική που αναδεικνύετε με το «Φιλί»;
Θα σας πω τι πιστεύω, αν και δεν είμαι σίγουρος ότι ισχύει απολύτως – θα το δούμε πώς λειτουργεί, γιατί είναι ένα έργο σε δημόσια θέα. Αυτό που αναπαριστά, αυτή τη στιγμή, είναι απαγορευμένο. Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, αναδεικνύεται η ανάγκη μας να πλησιάσουμε τους άλλους, δηλαδή τον εαυτό μας μέσα από έναν άλλο άνθρωπο. Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι το θέμα του θέτει ζητήματα για την ανοιχτή κοινωνία, την ανεκτικότητα, την ελευθερία στην έκφραση της επιθυμίας, για μια σύγχρονη ζωή απαλλαγμένη από φοβίες που αφορούν στην επιθυμία.

Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι ανάγκες της πόλης που έρχεται να καλύψει το έργο σας και ποια η σημασία του στη σημερινή συγκυρία;
Πιστεύω ότι η Αθήνα αυτή τη στιγμή χρειάζεται ένα βλέμμα αισιόδοξο, ένα βλέμμα που να κοιτάζει το αύριο με όρεξη. Επίσης, επειδή ακριβώς είναι δημόσιο έργο, καλό είναι η θεματολογία του να αφορά όλους τους ανθρώπους που θα το βλέπουν. Η πόλη χρειάζεται χειρονομίες οι οποίες να απευθύνονται στο σύνολο των κατοίκων της. Μια τοιχογραφία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το να παρουσιάσεις έναν πίνακα σε μια γκαλερί ή σε έναν εκθεσιακό χώρο που ο επισκέπτης μπαίνει στον χώρο και κάνει μια κίνηση προς τα εσένα. Στον δημόσιο χώρο είσαι εσύ που κάνεις κίνηση προς τους ανθρώπους. Πρέπει, λοιπόν, να είσαι πολύ προσεκτικός γιατί απευθύνεσαι σε όλους, δεν επιλέγεις το κοινό σου στο δημόσιο χώρο. Νομίζω ότι ένα τέτοιο έργο σε κοινή θέα πρέπει να δίνει κουράγιο, αυτό χρειαζόμαστε, εγώ δηλαδή αυτό χρειάζομαι και γι’ αυτό το έκανα. Για να πάρω ο ίδιος κουράγιο, γιατί μένω και στη γειτονιά, αλλά και οι άνθρωποι γύρω μου. Να πάρω και να δώσω ελπίδα για το ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, να βγούμε από αυτή τη δύσκολη στιγμή.

To έργο σας συνολικά χαρακτηρίζεται από τη λιτότητα της γραμμής που ταυτόχρονα αποπνέει έντονα συναισθήματα. Πώς διαμορφώσατε αυτή την τεχνοτροπία;
Με αφάνταστα σκληρή δουλειά. Εξαντλητική ήταν η δουλειά και για το συγκεκριμένο έργο, στην αναζήτηση της ακρίβειας στη φόρμα, στο σχήμα, στο χρώμα, στη διάσταση. Είναι πολλή η κούραση, ο χρόνος και η ενέργεια που έχω αφιερώσει, και  χωρίς να γνωρίζω την τελική κατάληξη.

Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια;
Σίγουρα το έργο αυτό βάζει μια καινούργια προοπτική στη δουλειά μου, τα έργα μεγάλης κλίμακας, έχω αρχίσει να το βλέπω χωρίς να έχω αυτή τη στιγμή κάτι ανακοινώσιμο. Εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι σε συνεργασία με τη Στέγη ετοιμάζουμε ένα βιβλίο για τη δουλειά μου που θα καλύπτει τα έργα της τελευταίας περιόδου, κυρίως τα έργα με τη γραμμή, αλλά σίγουρα με ενδιαφέρουν η μεγάλη κλίμακα και ο δημόσιος χώρος. Κι αφού έκανα το πρώτο, έχω όρεξη να δω και τα επόμενα.