Μην Πεις Λέξη: Βία και Προδοσία στη Βόρεια Ιρλανδία - Το βιβλίο του Patrick Raden Keefe έγινε τηλεοπτική σειρά.
«Ποιος θα πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνος για αυτό το κοινό βίωμα, αυτήν την κοινή ιστορία της βίας; Αυτή ήταν μια ερώτηση που κυνηγούσε ολόκληρη τη Βόρεια Ιρλανδία». Οι δυο αυτές γραμμές θα μπορούσαν να είναι μια ιδανική λεζάντα για το σπουδαίο έργο του Patrick Raden Keefe για τις ταραχές στη Βόρεια Ιρλανδία που ξεκίνησαν από τα τέλη των 60s με την αναζωπύρωση της δράσης του IRA και την εκτροπή του στα μονοπάτια της τρομοκρατίας διαρκώντας περίπου 30 χρόνια και βυθίζοντας το ιρλανδικό έθνος στην αιματηρή περιπέτεια που θα σφράγιζε με τον πλέον οδυνηρό τρόπο την εθνική τους πληγή. Say Nothing.
Το “Say Nothing: Α True Story of Murder and Memory in Northern Ireland” (το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τον τίτλο «Μην Πεις Λέξη: Βία και Προδοσία στη Βόρεια Ιρλανδία» σε μετάφραση Κωστή Πανσέληνου) είναι, κατά κοινή ομολογία, ένα από τα πιο συναρπαστικά και ολοκληρωμένα δείγματα του σύγχρονου λογοτεχνικού non fiction, στο οποίο συνήθως διαπρέπουν «σεσημασμένοι» γραφιάδες και δημοσιογράφοι με κλίση στην έρευνα και προθυμία να την κάνουν σωστά. Γραφιάδες δηλαδή όπως ο Patrick Raden Keefe. Η πολυεπίπεδη αφήγηση του Keefe και ο τρόπος που συνδυάζει το βίωμα, το ντοκουμέντο, την ιστοριογραφία, τη λογοτεχνία, το δημοσιογραφικό σχόλιο και την φιλοσοφική ιστορική διάσταση θα έπρεπε να διδάσκονται σε τάξεις γραφής, πέρα από την επικράτεια της αγγλικής γλώσσας. Είναι ένα βιβλίο που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου, σε κάθε σελίδα βλέπεις τις εικόνες της βίας, του τρόμου, των ολέθριων πτυχών της εθνικής ύπαρξης να χορεύουν μπροστά σου αλλά παράλληλα δύσκολα θα μπορούσες να τις φανταστείς να χωράνε στη μικρή οθόνη στον τοίχο του σαλονιού σου, σε μια μυθοπλαστική σειρά, ιδίως σε αυτήν την τρελλή εποχή του streaming. Ή μήπως όχι;
Say Nothing: Η τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου του Patricj Raden Keefe για τη δράση του IRA και τις ταραχές στη Βόρεια Ιρλανδία
Ο Patrick Raden Keefe θα είχε μάλλον αντίστοιχες αμφιβολίες καθώς έχει δηλώσει ότι είχε αποφασίσει να μην αφήσει το βιβλίο -το οποίο γρήγορα και επάξια έλαβε την παγκόσμια αναγνώριση που του αντιστοιχούσε- να πέσει στα χέρια του Χόλιγουντ θεωρώντας ότι δύσκολα θα βρισκόταν παραγωγός και studio που θα κατάφερνε να αποδώσει την καταγραφή διατηρώντας τις περίπλοκες ισορροπίες της έγχαρτης αφήγησης για τις οποίες είχε ο ίδιος τόσο κοπιάσει. Κανένα πρόβλημα για τον Josh Zetumer και την ομάδα παραγωγής των επιτυχιών του FX που σήκωσαν το γάντι της πρόκλησης και κατάφεραν να μεταγλωττίσουν ένα σπουδαίο σύγχρονο έργο μνήμης και ιστορικής κριτικής σε μια από τις καλύτερες τηλεοπτικές σειρές της χρονιάς που ετοιμάζεται να δώσει τη θέση της στην επόμενη.
Η μίνι σειρά επεισοδίων, διαθέσιμη στο Disney+, ξεκινάει στη γεωγραφική καρδιά του IRA, στο δυτικό Μπέλφαστ από μια ιστορία απαγωγής από στελέχη του IRA μιας υποτιθέμενης πληροφοριοδότριας των Βρετανών, της Jean McConville (Juddith Roddy), χήρας με 10 παιδιά. Η McConville απάγεται τον Δεκέμβριο του 1972 μπροστά στα παιδιά της τα οποία δεν πρόκειται να την ξαναδούν ζωντανή, ακούσιοι πρωταγωνιστές σε ένα από τα πολλά δράματα των Εξαφανισμένων που απάχθηκαν και εκτελέστηκαν από τον IRA κατά τη διάρκεια των Ταραχών.
Είκοσι εννέα χρόνια μετά, στο Δουβλίνο, με την ειρήνη να αναπνέει, έστω και τεχνητά μερικές φορές, με έναν τρόπο που τα πυρηνικά μέλη του IRA θεωρούν προδοσία, τα μικρόφωνα ανοίγουν από έναν ιδιωτικό Ιρλανδό ερευνητή που φιλοδοξεί να καταγράψει την ιστορία του ταραγμένου Μπέλφαστ και του IRA σε ένα project προφορικής ιστορίας. Συνεντεύξεις με κεντρικούς πρωταγωνιστές των Ταραχών και των χτυπημάτων του IRA, μεταξύ των οποίων η μία εκ των διάσημων αδελφών Price, Dolours Price (Lola Petticrew/Maxine Peake) και το πρωτοπαλίκαρο της οργάνωσης Brendan Hughes (Anthony Boyle / Tom Vaughan Lawlor) εγγράφουν στις κασέτες του “Belfast Project” όλες τις μελανές σελίδες ενός αγώνα που στην ύστερη εκδοχή του εκφυλίστηκε σε εθνικιστική, τυφλή τρομοκρατία με την πίκρα και την οργή για τον τρόπο που η ηγεσία του IRA φέρεται να έσωσε το τομάρι της καθίζοντας τον εαυτό της στα κοινοβουλευτικά έδρανα μέσα από το κόμμα του σοσιαλδημοκρατικό πλην υπερκαθολικό κόμμα του Σιν Φέιν. Όλα τα δάχτυλα δείχνουν τον Jerry Adams (Josh Finan), ως ηγέτη και ηθικό αυτουργό όλων των εγκλημάτων του IRA, αλλά ο μετέπειτα βουλευτής και πρόεδρος του Σιν Φέιν τόσο στη σειρά όσο και στην πραγματική ζωή αρνείται τα πάντα. Κάθε επεισόδιο του “Say Nothing” τελειώνει με το ίδιο πάντα disclaimer σε μαύρο φόντο: “Gerry Adams has always denied being a member of the IRA or participating in any IRA-related violence.” Δεν βρέθηκαν ποτέ αδιάσειστες κι επίσημες αποδείξεις για την ανάμιξή του. Όπως άλλωστε δεν βρέθηκαν ποτέ αδιάσειστες, επίσημες αποδείξεις ότι η αδικοχαμένη Jean McConville.
Οι προσωπικές, διαφορετικές οπτικές γωνίες με την υποκειμενική τους αφήγηση μπλέκονται έτσι με τα ιστορικά στοιχεία και την ερευνητική δουλειά του Keefe σε μια σειρά που δεν μπορείς να αφήσεις από τα μάτια σου – όπως ακριβώς και το βιβλίο. Γρήγορη και στακάτη στην αρχή παίζοντας ιδιοφυώς στα όρια μιας «ανάλαφρης» ποπ σειράς εποχής χωρίς ωστόσο να ξεχνάει στιγμή το χρέος των μηνυμάτων που κουβαλάει εξελίσσεται σε ένα βαθιά ρεαλιστικό δράμα στο δεύτερο μισό της όσο οι πρωταγωνιστές έρχονται αντιμέτεωποι με το ίδιο τους το παρελθόν. Απαγωγές, φόνοι, αίμα, βία, προδοσία, φυλακή, βασανιστήρια, απεργίες πείνας και εκτελέσεις, μέσα από τη σύγκρουση την εκμετάλλευση των νεανικών και επαναστατικών ψευδαισθήσεων από τις πολιτικές ατζέντες αλλά και τη σύγκρουση αυτών των ψευδαισθήσεων με την γνώση που έρχεται πολύ αργότερα για όσους επιβιώνουν και ενηλικιώνονται σκληρά. Όπως συμφωνούν η Dolours Price και ο Brendan Hughes μπροστά από το μικρόφωνο του “A Belfast Project: An Oral History”: «Όλα αυτά έγιναν για το τίποτα. Για το απόλυτο τίποτα. Και κάποιος πρέπει να έχει τα αρχίδια να το πει».
Η σειρά τελειώνει με το σχήμα του κύκλου και την εκταφή της σωρού της δολοφονημένης Jeane McConville παρουσία των παιδιών της που έδωσαν τον αγώνα της δικαιοσύνης μαζί με τις υπόλοιπες οικογένειες των Εξαφανισμένων. Τρεις Εξαφανισμένοι αγνοούνται ακόμα. O Jerry Adams ουδέποτε παραδέχθηκε οποιαδήποτε επίσημη σχέση του με τον IRA και τις βιαοπραγίες του και παρέμεινε στην προεδρία του Σιν Φέιν μέχρι και το 2018. Η ιστορία κάνει κύκλους, χωρίς να παίρνουμε από αυτήν όσα έχει να μας δώσει. Όποτε η δικαιοσύνη πάει να σηκώσει κεφάλι βρίσκονται πάντα τρόποι να την κρατήσουν σκυμμένη. Η ιστορία κάνει κύκλους και η ελπίδα λιγοστεύει. Αλλά μέχρι να τελειώσει, υπάρχει ακόμα, προσβλέποντας σε μια πλεκτή ομοιοκαταληξία με την ιστορία που θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους και τον καθένα και την καθεμιά αντιμέτωπους με τις ευθύνες τους, στη μόνη οδό για την επούλωση των συλλογικών τραυμάτων σε όλον τον κόσμο.
Παρά το επιτελείο μεγάλων αστέρων και πολλών Όσκαρ, κάνει «χαμηλές πτήσεις» στη λίστα με τις σειρές της χρονιάς, αρκούμενο σε μια άσκηση χρυσής μετριότητας
11°
