Η «Σκοτεινή δεκαετία 1964-1974» από τον Αλέξη Παπαχελά

Όταν το 2021 διάβασα το βιβλίο «Ένα σκοτεινό δωμάτιο, 1967-1974» (Μεταίχμιο) του Αλέξη Παπαχελά, θυμάμαι ένιωσα παράξενα συναισθήματα. Ένιωσα ντροπή. Στενοχωρήθηκα και θύμωσα ταυτόχρονα. Δεν σ’ το κάνουν αυτό τα πολιτικά ή τα ιστορικά βιβλία. Όμως αυτό ήταν ιδιαίτερο. Ήταν ένα ζωντανό και πολύ πραγματικό θρίλερ, ήταν η πιο ταραγμένη και σκοτεινή περίοδος της σύγχρονης ιστορίας μας, από τη Χούντα το ’67 ως την τραγωδία της Κύπρου το ’74.

Εκείνες τις μέρες συναντηθήκαμε και μου διηγήθηκε απίστευτες ιστορίες από τις επαφές του με τους μοιραίους πρωταγωνιστές, μου μίλησε για την πολύχρονη ερευνητική δουλειά που κρυβόταν από πίσω. Όπως έγραφα τότε «… ο Παπαχελάς, επί 30 χρόνια, με πάθος, επιμονή, προσήλωση, ταξίδευε σε διάφορες πόλεις και χώρες του κόσμου, συναντούσε ανθρώπους που δεν ήθελαν να τον συναντήσουν και μιλούσε με ανθρώπους που δεν ήθελαν να μιλήσουν, τους έπειθε, τους “ξεκλείδωνε” και κατέγραφε υπομονετικά όσα του αποκάλυπταν για θέματα δικά μας, ελληνικά, εθνικά, τραυματικά…».

Το βιβλίο αυτό ήταν το sequel ενός επίσης συγκλονιστικού βιβλίου του ιδίου που είχε προηγηθεί, με τίτλο «Ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας - Ο αμερικανικός παράγων, 1947-1967». Είχε πρωτοκυκλοφορήσει το 1997 από τις εκδόσεις της Εστίας και αφορούσε τη σοβαρή έρευνα που είχε ξεκινήσει ο γνωστός δημοσιογράφος ήδη από τον Ιανουάριο του 1994. Μελετώντας τα μέχρι τότε απόρρητα αρχεία της CIA, του State Department, του Συμβουλίου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου και παίρνοντας συνεντεύξεις από Αμερικανούς αξιωματούχους, τέως πράκτορες και Έλληνες πρωταγωνιστές της περιόδου, ο Παπαχελάς προσπαθούσε να ρίξει φως στην αμερικανική πολιτική έναντι της Ελλάδας από το 1947, αλλά και να καταδείξει σε ποιον βαθμό υπήρξε εμπλοκή των ΗΠΑ και των μυστικών τους υπηρεσιών στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Το βιβλίο μάλιστα έκανε 22 επανεκδόσεις, με την τελευταία, του 2021, να περιλαμβάνει και κάποιες μοναδικές συνεντεύξεις-μαρτυρίες που πήρε αργότερα, όπως του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου, της συζύγου του δικτάτορα, Δέσποινας Παπαδοπούλου, του Νικόλαου Μακαρέζου, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του πρώην πράκτορα της CIA Τζων Φατσέα και άλλων. «H ιστορία της Κύπρου ήταν κάτι που με ενδιέφερε πάρα πολύ», μου έλεγε σ’ εκείνη τη συνέντευξη. «Ουσιαστικά, άρχισα να το ψάχνω από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, αρχές της δεκαετίας ’90. Είχα σκεφτεί ότι πρώτα θα έγραφα για την περίοδο της Χούντας, όπου είχα μαζέψει πολύ υλικό και είχα γνωρίσει αρκετούς ανθρώπους οι οποίοι ζούσαν και τα ήξεραν από πρώτο χέρι. Η ιδέα ήταν μετά από δυο τρία χρόνια να έβγαινε και το δεύτερο βιβλίο (το «Σκοτεινό δωμάτιο»), απλώς αυτό έγινε μετά από 15 χρόνια».

Ακριβώς τα ίδια συναισθήματα ένιωσα και τώρα, καθώς έβλεπα σε avant premiere το πρώτο επεισόδιο μιας νέας σειράς ντοκιμαντέρ με τίτλο «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», που θα ξεκινήσει να προβάλλεται από τη Δευτέρα 14 Οκτωβρίου και κάθε Δευτέρα στις 21:00 στον ΣΚΑΪ. Πρόκειται για έξι ωριαία επεισόδια που κυριολεκτικά «ζωντανεύουν» αυτά τα δυο βιβλία, αφού το σενάριο, που έγραψε ο ίδιος, είναι εμπνευσμένο από τον «Βιασμό της Ελληνικής Δημοκρατίας» και το «Σκοτεινό δωμάτιο».

Συνωμοσίες, μυστικές επιχειρήσεις, δολοπλοκίες, ένοχα μυστικά, νέα στοιχεία και σπάνια ντοκουμέντα, απ’ όλα έχει η «Σκοτεινή δεκαετία». Παρακολουθώντας τη σειρά, θα μάθουμε πολλά και θα συνειδητοποιήσουμε ακόμα περισσότερα, καθώς οι μοιραίοι πρωταγωνιστές σπάνε για πρώτη φορά τη σιωπή τους, αποκαλύπτοντας τα όσα συνέβαιναν πίσω από τις κλειστές πόρτες. Ποια ήταν η σχέση της CIA και των ΗΠΑ με τη Χούντα και τους δικτάτορες και πώς μπήκε η Ελλάδα στην περιπέτεια της δικτατορίας; Τι κρυβόταν πίσω από την αποστασία του 1965 και για ποιον ανέλαβε ο Παπαδόπουλος να καταστρώσει το πραξικόπημα μαζί με τον Παττακό και τον Μακαρέζο; Ποιος ήταν ο περιώνυμος πράκτορας Γαστ Αβρακώτος και τι μηνύματα έδινε στον Παπαδόπουλο για το αν έπρεπε να εκτελεστεί ο Ανδρέας Παπανδρέου;

Σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα από συνομιλίες στον Λευκό Οίκο και από το μοιραίο ελληνικό πολεμικό συμβούλιο της 20ής Ιουλίου έρχονται στο φως. Ήθελε ο Ιωαννίδης τη δολοφονία του αρχιεπισκόπου Μακαρίου; Πόσο κοντά έφτασε η Ελλάδα στην ανταλλαγή του Καστελλόριζου με την Κύπρο; Πώς αντέδρασε η Τουρκία και οι Αμερικανοί όταν ανακαλύφθηκαν πετρέλαια για πρώτη φορά στο Αιγαίο; Ποιο αόρατο χέρι έδωσε εντολή να σταματήσει η αποστολή υποβρυχίων και αεροσκαφών στην Κύπρο την ημέρα της τουρκικής απόβασης και γιατί σίγησαν τα ελληνικά όπλα κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής; Πώς έπεσε ο Ιωαννίδης και γύρισε ο Καραμανλής; Ποιος ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που μίλησε στον αόρατο δικτάτορα τη μέρα που εγκατέλειψε την εξουσία και τι του είπε;

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα κρίσιμα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις από τους ανθρώπους που με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους άλλαξαν την Ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου.

Είναι πολύ διαφορετικό το να διαβάζεις την Ιστορία από το να τη βλέπεις και να την ακούς. Η αλήθεια της εικόνας είναι συχνά επώδυνη και αυτό το πολύ πραγματικό ελληνικό και κυπριακό θρίλερ, που έρχεται στη μικρή οθόνη χάρη στον Παπαχελά, λέει πολλές αλήθειες. Αυτοί οι άνθρωποι που κινηματογραφούνται και προβάλλονται ζωντανά, με τη φωνή, τις κινήσεις, τη γλώσσα του σώματός τους, αποκαλύπτουν, ο καθένας με τον τρόπο του, τον ρόλο τους στην Ιστορία. Βλέποντάς τους, οι συλλογικές μας εμμονές θα συγκρουστούν με ντοκουμέντα και μαρτυρίες, βεβαιότητες δεκαετιών θα κλονιστούν μην αντέχοντας στη δύναμη των εικόνων. Η «Σκοτεινή δεκαετία» είναι μια σειρά που οφείλουμε να παρακολουθήσουμε. Ελπίζω μόνο ότι, έπειτα από 50 χρόνια Μεταπολίτευσης, είμαστε πια αρκετά ώριμοι για να δούμε τα λάθη μας, να τα καταλάβουμε και να υποσχεθούμε ότι δεν θα τα επαναλάβουμε ποτέ. 

Info
Σκοτεινή δεκαετία 1964 – 1974, με τον Αλέξη Παπαχελά. Σειρά ντοκιμαντέρ στον ΣΚΑΪ
Από Δευτέρα 14 Οκτωβρίου στις 21:00 και κάθε Δευτέρα την ίδια ώρα
Σκηνοθεσία: Στέφανος Μπερτάκης, Αρχισυντάκτης: Σάκης Ιωαννίδης, Επιστημονικός Σύμβουλος: Τάσος Σακελλαρόπουλος