Shōgun: Επικό ταξίδι στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα

Αυτές τις μέρες στο διεθνές box office προελαύνει και παρελαύνει μια κορυφαία μεταφορά sci fi έπους στη μεγάλη οθόνη και η καλύτερη ίσως μετάφραση (μαζί με τον Batman του Christopher Nolan) ενός blockbuster σε υψηλή κινηματογραφική τέχνη. Ο κινηματογραφικός άθλος του Denis Villenueve στο δεύτερο μέρος του “Dune” είναι το πρώτο μεγάλο κινηματογραφικό hit της χρονιάς, είναι ένα γράμμα αγάπης στο μεγάλο σινεμά από έναν εντελώς εξωτικό τόπο, και ο τρόπος που χαλιναγωγεί όλες τις ιδιοτροπίες του έπους του Frank Herbert σε κάνει να ορκίζεσαι ξανά και ξανά στο μεγαλείο της μεγάλης οθόνης, η οποία φαντάζει ως μονόδρομος για τη μεταφορά οποιουδήποτε σύμπαντος και κόσμου επικού βεληνεκούς.

Shοgun: Η πετυχημένη τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος του James Clavell

Πράγματι δεν είναι πολλές οι τηλεοπτικές σειρές εκεί έξω που να μπορούν να αναμετρηθούν στα ίσα με τις εκτάσεις ενός επικού μυθιστορήματος και να βγουν νικητές χωρίς οι τελευταίες να τις καταπιούν. Τα πιο πετυχημένα case studies (“Dune”, “The Lord of the Rings”, “The Hunger Games”, “Jurassic Park”) έρχονται από τον κινηματογράφο ενώ σχετικές προσπάθειες στη μικρή οθόνη (“The Rings of Power”, “House of Dragons”) εμφανίζουν αργά η γρήγορα προβλήματα – προβλήματα που ακόμα και η κορυφαία ίσως στο είδος της σειρά “Game of Thrones” δεν κατάφερε να γλιτώσει στην τελευταία της σεζόν. Και όμως υπάρχει ένα λογοτεχνικό έπος και μία σειρά που καταφέρνουν να ξεχωρίσουν – όχι μία αλλά δύο φορές.

Το “Shōgun”, το ογκώδες ιστορικό μυθιστόρημα του James Clavell από το 1975, με θέμα τα παιχνίδια εξουσίας στη φεουδαρχική Ιαπωνία του 17ου αιώνα, έγινε παρά τις πάνω από χίλιες σελίδες του, το μισό εκατομμύριο των λέξεων του, το χαοτικό δέντρο χαρακτήρων και το «ξενόφερτο» θέμα του ένα από τα πλέον αξιόλογα best sellers της δεκαετίας του 1980, πουλώντας πάνω από 15 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Στα ελληνικά κυκλοφορεί (και αυτό όπως και το “Dune”) από τις εκδόσεις Anubis, σε μετάφραση Θανάση Βέμπου κι ένα απλό ξεφύλλισμα κάνει αμέσως κάτι παραπάνω σαφή (όπως και στο Dune) τη δυσκολία της μεταφοράς του σε οποιαδήποτε οθόνη, πόσο μάλλον στη μικρή. Αυτή η δυσκολία δεν φαίνεται να πτόησε το δίδυμο των Eric Bercovici και Jerry London που το 1980 έγραψαν και σκηνοθέτησαν αντίστοιχα τη μίνι σειρά πέντε επεισοδίων “Shōgun” με πρωταγωνιστή τον σπουδαίο Toshiro Mifune. Αυτό το πρώτο τηλεοπτικό “Shogun” έγινε μεγάλη τηλεοπτική επιτυχία για το NBC αλλά και για την αμερικανική τηλεόραση γενικότερα, καθώς ήταν από τα πρώτα τηλεοπτικά προγράμματα που τόλμησε, έστω και στο τερέν της μυθοπλασίας, να επενδύσει στην αποτύπωση μιας μη αμερικανικής παράδοσης και δη της ιαπωνικής, με όλες τις διαφορές της σε «τολμηρά» (ιδίως και για την εποχή εκείνη) θέματα όπως η βία και το σεξ.

Το γάντι της διπλής αυτής πρόκλησης ενός επικού μυθιστορήματος και μιας εμβληματικής τηλεοπτικής μεταφοράς φαίνεται ότι σήκωσαν απροβλημάτιστοι οι Rachel Kondo και Justin Marks, δημιουργοί του νέου τηλεοπτικού “Shōgun” επιχειρώντας το δικό τους take για λογαριασμό της σύμπραξης FX – Hulu – και το αποτέλεσμα τους δικαιώνει και με το παραπάνω.

Μεταφέροντας τον κόσμο του “Shōgun” απευθείας από το βιβλίο και αποφεύγοντας τις σειρήνες οποιασδήποτε σύγκρισης με το προηγούμενο ομώνυμο τηλεοπτικό κατόρθωμα των 80s οι δημιουργοί της νέας μίνι σειράς του FX καταφέρνουν να δώσουν φρέσκια ζωή σε χαρακτήρες και μέρη που φαντάζουν καταδικασμένα στη φυλακή εικονογραφήσεων περασμένων αιώνων. Στην Ιαπωνία του 1600 συνυπάρχουν ευγενείς και στρατιώτες, πειρατές και έμποροι, ιερείς, ληστές και, εξερευνητές, στρατηγοί και πολιτικοί. Καθολικοί και Προτεστάντες βρίσκονται σε πόλεμο για τον νέο κόσμο, Ιάπωνες φεουδάρχες βρίσκονται σε πόλεμο για τον δικό τους. Πλοία και κανόνια, μουσκέτα και κατάνα, τα κάστρα της Οσάκα και του Edo, o ρόλος του Shogun, του ανώτατου Ιάπωνα κυβερνήτη – φεουδάρχη ορφανός.

H περιπέτεια του Άγγλου ναυτικού James Blackthorn (Cosmo Jarvis) ο οποίος ξεβράζεται με το πλήρωμά του σε μια ιαπωνική ακτή, αναζητώντας τη χώρα που οι Πορτογάλοι καθολικοί θέλουν να κάνουν ορμητήριο των συμφερόντων τους, και σύντομα εμπλέκεται σε μια πολύπλοκη σκακιέρα τοπικής όσο και παγκόσμιας πολιτικής, συνδέοντας την έκβαση της περιπέτειάς του με την προσπάθεια του Ιάπωνα σοφού άρχοντα Yoshi Toranaga (Hiroyuki Sanada) να διαφύγει από τους πολιτικούς εχθρούς του και να ενώσει τη φεουδαρχική Ιαπωνία σε ένα επωφελές για όλους status ειρήνης και ευημερίας. Αρωγός του, μεταφράστρια και «ξεναγός» στη γλώσσα, στα ήθη και τα έθιμα της Ιαπωνίας η Toda Mariko (Anna Sawai), κυρία της αυλής του Toranaga και πρόσωπο-κλειδί στον τριαδικό αυτό σχηματισμό που θα προσπαθήσει να επιβληθεί με παιχνίδια εξουσίας στα ιαπωνικά φέουδα, με κάθε ένα από τα μέρη της να προσπαθεί παράλληλα να βρει την άκρη στον δικό του λαβύρινθο.

Σε αυτή τη δαιδαλώδη πλοκή ισορροπεί θεαματικά η σειρά των Kondo και Marks καταφέρνοντας να ξεκλειδώσει χωρίς προβλήματα για τον θεατή την πόρτα που οδηγεί σε αυτόν τον νέο, παλιό κόσμο, δίνοντας παράλληλα ένα βάθος στις ιστορίες των χαρακτήρων καθόλου δεδομένο για μια σειρά περιορισμένων επεισοδίων που καταπιάνεται με ένα “doorstep” μυθιστόρημα. Η προτεραιότητα που δίνεται στην ιαπωνική γλώσσα και στους Ιάπωνες πρωταγωνιστές βοηθάει φυσικά όσο τίποτα στην αυθεντικότητα της σειράς, μας θυμίζει πόσο μεγάλη σημασία έχει η απεικόνιση ενός κόσμου στην πρωτότυπη γλώσσα του και καταφέρνει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και τον όποιο κίνδυνο αποπροσανατολισμού από τα Αγγλικά που έχουν επιλεγεί ως συμβατικό υποκατάστατο για τα Πορτογαλικά που μιλούσαν οι ναυτικοί και έμποροι της εποχής στην Ιαπωνία. Η επιλογή του Hiroyuki Sanada είναι ιδανική για το αναπόφευκτο ματσάρισμα με την iconic αίγλη του Mifune και επικουρείται αξιοπρεπέστατα από το υπόλοιπο cast, με το όλο εγχείρημα να ευνοείται από μια παραγωγή συνεπέστατη στη χώρα και στην εποχή που αποτυπώνει αλλά και στη σημειολογία της. Ενώ παράλληλα όλες οι σκηνοθετικές και δραματουργικές επιλογές γίνονται με έναν αξιοσημείωτο σεβασμό στην ιαπωνική κουλτούρα, κάτι επίσης αυτονόητο αλλά καθόλου δεδομένο στη σύγχρονη γρήγορη τηλεόραση.

Αν και ίσως δεν βρουν όλοι οι θεατές επαρκή τεκμηρίωση στις αποθεωτικές βαθμολογίες του νέου, τηλεοπτικού “Shōgun” (καιρό είχαμε να δούμε πάνω από 9 στο IMDb) το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μεγάλη, επική τηλεόραση, που τιμάει την ιστορία της αλλά δεν προδίδει καθόλου και τις αξιώσεις της εποχής της. Με μια προσέγγιση που θα αδικούσαμε αν την κατατάσσαμε απλώς στην κατηγορία του remake το “Shōgun” μας πάει ένα επικό ταξίδι στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα και κρατάει πλούσια δώρα για τους ταξιδιώτες του – αρκεί να έχουν τη διάθεση να τα δεχθούν.

To “Shōgun” είναι διαθέσιμο στο Disney+