The Tinder Swindler και η έλλειψη συμπόνιας για τα θύματά του

Από τους δημιουργούς της μεγάλης επιτυχημένης σειράς «Don't F*ck With Cats» και «The Imposter», το "The Tinder Swindler" αφηγείται την παράξενη ιστορία του Shimon Hayut (γνωστός και ως Simon Leviev), ενός Ισραηλινού απατεώνα που υποδυόταν τον γιο ενός εμπόρου διαμαντιών για να δελεάσει ανυποψίαστες γυναίκες στο Tinder. Στην αρχή ο Leviev χρησιμοποιούσε τον τρόπο ζωής του δισεκατομμυριούχου κατά τη διάρκεια των αρχικών συναντήσεων με τα υποψήφια θύματά του - ιδιωτικά τζετ, δείπνα σε πολυτελή εστιατόρια, ακριβά ρούχα γνωστών σχεδιαστών - και μετά «πουλώντας τους έρωτα» για να τις βάλει στη διαδικασία της σχέσης, ο Leviev ξεκινούσε το δεύτερο μέρος της απάτης του: ισχυριζόταν ότι κινδύνευε, έστελνε βίντεο με τον «σωματοφύλακά» του να αιμορραγεί και έλεγε στην κοπέλα του ότι έπρεπε να χρησιμοποιήσει μια πιστωτική κάρτα στο όνομα ενός άλλου ανθρώπου για να μην μπορούν οι εχθροί του να τον παρακολουθήσουν. Στη συνέχεια εξαφανιζόταν, χρησιμοποιώντας τα πρόσφατα αποκτηθέντα χρήματά του για να αποπλανήσει τον επόμενο στόχο του και να αφήσει την πρώην κοπέλα του άφραγκη. Όταν τελικά ο Leviev συνελήφθη και καταδικάστηκε το 2019, καταδικάστηκε σε μόνό 15 μήνες φυλάκιση — και αφέθηκε ελεύθερος μετά από πέντε μήνες λόγω καλής συμπεριφοράς.

H Kimberley Bond γράφει ότι το "Tinder Swindler" εστιάζει σε τρία από τα θύματα του Leviev και τις οδυνηρές ιστορίες τους, αλλά το δίωρο ντοκιμαντέρ δεν έχει προκαλέσει απαραιτήτως συμπόνια για τις Cecilie Fjellhøy, Pernilla Sjoholm και Ayleen Charlotte, που αποφάσισαν με γενναιότητα να μοιραστούν τις εμπειρίες τους αφού ο Leviev τους έκλεψε $600,000. Καθώς το ντοκιμαντέρ έφτανε στην κορυφή των charts του Netflix, το μέλη του Twitter δεν ήταν καθόλου συμπονετικά προς αυτές τις γυναίκες. Η συντριπτική πλειοψηφία αισθανόταν ότι οι γυναίκες που κορόιδεψε ο Leviev ήταν «ηλίθιες» επειδή τον πίστεψαν.

«Οι γυναίκες που δίνουν σε άντρες που μόλις γνώρισαν χρήματα μάλλον δεν αγαπούν τόσο τα χρήματα, και εκεί είναι το πρόβλημα πιστεύω #tinderswindler», έγραψε ένας χρήστης. Ένας δεύτερος χρήστης συμφώνησε: «Τα κορίτσια που εξαπατήθηκαν στο Tinder Swindler είναι απλά πολύ ηλίθια.» Εν τω μεταξύ, ένας τρίτος πρόσθεσε: «παρακολούθησα το ντοκιμαντερ χτες το βράδυ και σοκαρίστηκα με το πόσες γυναίκες... άνω των 25 ετών... με πλήρως ανεπτυγμένο μετωπιαίο λοβό μπόρεσαν να εξαπατηθούν από όλο αυτό;" Για να καταλάβουμε γιατί το Twittersphere απορρίπτει με τόση ευκολία τα θύματα των ερωτικών απατών πρέπει να καταλάβουμε γιατί εξαπατώνται.

Οι ερωτικές απάτες γίνονται όλο και πιο συχνές. Πέρυσι, οι συνολικές αναφερόμενες χρηματικές απώλειες από ερωτικές απάτες εκτοξεύτηκαν στα 547 εκατομμύρια δολάρια, αύξηση σχεδόν 80% από το 2020 και έξι φορές μεγαλύτερη από ό,τι είχε αναφερθεί το 2017, λέει η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (Federal Trade Commission). Επισημαίνουν πως η πανδημία, καθώς και η αυξανόμενη χρήση διαδικτυακών ιστότοπων και εφαρμογών γνωριμιών, διευκολύνει τους απατεώνες να επινοούν περίτεχνες ιστορίες και να πείθουν τα θύματά τους να τους δίνουν χρήματα.

«Είμαστε φυσικά επιρρεπείς σε ερωτικές απάτες λόγω της επιθυμίας μας να ερωτευτούμε», λέει η θεραπεύτρια Marisa Peer. «Είμαστε πολύ επηρεασμένοι από την εικόνα που μας «πλασάρουν» τα μέσα ενημέρωσης ενός «ψηλού μελαχρινού ξένου» που έρχεται να μας συνεπάρει», εξηγεί. «Είμαστε προγραμματισμένοι να πιστεύουμε ότι θα βρούμε το άλλο μας μισό και θα ζήσουμε ευτυχισμένοι για πάντα. Βάσει λογικής, γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, αλλά όταν βρισκόμαστε σε μια μάχη μεταξύ συναισθημάτων και λογικής, η λογική πλευρά του εγκεφάλου μας συχνά δεν κερδίζει. Στην αγάπη, παίρνουμε συναισθηματικές αποφάσεις, και όχι λογικές.»

Και αυτό είναι κάτι που το ντοκιμαντέρ θέλει να τονίσει από την αρχή. Όταν η Fjellhøy μας λέει πώς ερωτεύτηκε στην αρχή της ταινίας, μιλάει με μια μάλλον ιδεαλιστική αντίληψη για τον ρομαντισμό, εξηγώντας πώς, ως παιδί, οι ταινίες της Disney έδωσαν τον τόνο για το πώς πίστευε ότι θα ήταν η αγάπη στην ενηλικίωση. Η μαρτυρία της συνδυάζεται με σκηνές από την Πεντάμορφη και το Τέρας, καθώς η Fjellhøy, χαμογελαστή και με ορθάνοιχτα μάτια, λέει: «Απλώς σου μένει αυτή η αίσθηση ενός πρίγκιπα που έρχεται να σε σώσει.»

Τα σχόλια της Fjellhøy σίγουρα φαίνονται αφελή - ειδικά όταν παρουσιάζονται με το υπονοούμενο ότι οι γυναίκες είναι αθώες κοπέλες που πρέπει να σωθούν - αλλά αυτή η «ανάγκη», που συνήθως παρουσιάζεται ως αποκλειστικά γυναικείο χαρακτηριστικό, μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να νιώσουν συμπόνια για τα θύματα ερωτικής απάτης σε σύγκριση με άλλα είδη οικονομικής απάτης.

Όμως, ενώ οι άνθρωποι σπεύδουν να κρίνουν και να απορρίψουν την κάπως εξιδανικευμένη άποψη της Fjellhøy για τον ρομαντισμό, είναι φοβερά σύνηθες, ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών. Το φαινόμενο έχει περιγραφεί ως «Σύνδρομο Γοητευτικού Πρίγκιπα» (Prince Charming syndrome). Εν τω μεταξύ, περίπου το ένα τρίτο των γυναικών στις ΗΠΑ που βρίσκονται σε σχέση, εξαρτώνται οικονομικά από τον σύντροφό τους, σύμφωνα με το YouGov. Η Peer λέει ότι ακόμα κι αν γνωρίζουμε ότι μια ιστορία που μας λέει ο σύντροφός μας δεν φαίνεται να είναι αληθινή, η κοινωνικοποίηση της «συντροφικότητας» συχνά μας ενθαρρύνει να παραβλέψουμε πιο δύσπιστες λεπτομέρειες που ένα αντικειμενικό άτομο θα αναγνώριζε.

«Ακόμα κι αν δεν το πιστεύουμε, οι γυναίκες έχουν την κοινωνικά περασμένη πεποίθηση ότι πρέπει να βρουν την «αδελφή ψυχή» τους», λέει η Peer. «Αν μας παρουσιάζουν κάτι σαν, «Αυτός ο γιος δισεκατομμυριούχου με αγαπά και μόνο εγώ μπορώ να σώσω τη ζωή του χρησιμοποιώντας την πιστωτική μου κάρτα», μπορεί να γνωρίζουμε ότι δεν είναι αληθινό, αλλά αυτό το συναίσθημα μας τυφλώνει· παίρνουμε μια συναισθηματική απόφαση βάσει αυτής της αφήγησης. Οι απατεώνες αντιλαμβάνονται πολύ καλά αυτό το συναισθηματικό στοιχείο όσον αφορά τον ρομαντισμό. Μπορούν να χειριστούν την επιθυμία του θύματός τους να είναι σε μια ευτυχισμένη σχέση και λένε πράγματα όπως: «Είμαστε φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλον, εσύ είσαι η μοναδική για μένα». Σταματάμε να ακούμε τη λογική στο κεφάλι μας και τείνουμε να ενεργούμε με την καρδιά και τα συναισθήματά μας.»

Η γενική έλλειψη συμπόνιας για τα θύματα αυτού του είδους απάτης, σε σύγκριση με τα θύματα άλλων εγκλημάτων, πηγάζει επίσης από την αδυναμία μας να δούμε τα εγκλήματα του Leviev από συναισθηματική σκοπιά. «Όταν παρακολουθούμε το "The Tinder Swindler", έχουμε μια απόσταση από τα γεγονότα που συμβαίνουν», λέει η Peer. «Χρησιμοποιούμε τη λογική πλευρά του εγκεφάλου επειδή δεν είμαστε συναισθηματικά συνδεδεμένοι με την ιστορία. Υπάρχει η πεποίθηση ότι αυτές οι γυναίκες φταίνε για το τι τους συνέβη επειδή αναζητούσαν αυτόν τον τρόπο ζωής και θα έπρεπε να είχαν δει τα προειδοποιητικά σημάδια. Καθώς δεν είμαστε σε αυτή τη συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση, μπορούμε να δούμε προειδοποιητικά σημάδια και μπορούμε να δούμε τις 'κόκκινες σημαίες' του Leviev. Η έλλειψη συμπόνιας μας είναι συνδεδεμένη με τον λογικό μας εγκέφαλο: πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να το είχαν διαχειριστεί καλύτερα.»

Η περιφρονητική στάση απέναντι στα θύματα του Leviev μπορεί να οφείλεται εν μέρει στον εσωτερικευμένο μισογυνισμό - μια υπόθεση ότι μόνο γυναίκες θα μπορούσαν να υποκύψουν σε μια τέτοια απάτη, και ότι οι γυναίκες είναι ευάλωτες σε απάτες αυτού του είδους. Οι πιο επικριτικοί χρήστες του Twitter συχνά αναφέρονται στις γυναίκες ως «κορίτσια», υπονοώντας την υποτιθέμενη αφέλειά τους και την έλλειψη εμπειρίας. «Το ντοκιμαντέρ παρουσίασε αυτή την ιδέα ότι εκείνος είχε χρήματα και δύναμη και αυτές οι γυναίκες «έφαγαν» το παραμύθι», λέει η Peer. «Έχουν θεωρηθεί ως ποροικοθύρες, όταν στην πραγματικότητα τις γυναίκες αυτές δεν τις προσέλκυε απαραίτητα ο τρόπος ζωής του δισεκατομμυριούχου, αλλά η επιθυμία να βοηθήσουν κάποιον που έλεγε ότι κινδυνεύει.»

Πράγματι, καθώς η Fjellhøy λέει την ιστορία του πως ερωτεύτηκε, η σκηνή αυτή συνδυάζεται με μια σκηνή από την ταινία "Gentlemen Prefer Blondes" στην οποία η Marilyn Monroe λέει: «Δεν ξέρεις ότι όταν ένας άντρας είναι πλούσιος είναι το ίδιο όπως όταν ένα κορίτσι είναι όμορφο; Μπορεί να μην παντρευτεί μια κοπέλα μόνο και μόνο επειδή είναι όμορφη, αλλά θεέ μου, δεν βοηθάει και αυτό;» Ακόμη και ο πιο λογικός θεατής ενθαρρύνεται υποσυνείδητα να δει την Fjellhøy ως κάποιον που αναζητούσε οικονομική ασφάλεια — ίσως ακόμη που να είχε τυφλωθεί από αυτό.

Είναι μια σεξιστική πλάνη να υποθέσει κανείς ότι μόνο γυναίκες μπορούν να πέσουν θύματα απατεώνων. «Έχουμε μια απίστευτα διαστρεβλωμένη άποψη όσον αφορά τις ρομαντικές απάτες και το φύλο», εξηγεί ο Tim Holmes, λέκτορας ποινικής δικαιοσύνης στο Πανεπιστήμιο Bangor. «Είναι το ίδιο όταν πρόκειται για ηλικιωμένους και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχει η ιδέα ότι μερικοί άνθρωποι, όπως οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι, είναι πιο αφελείς από άλλους όταν πρόκειται για ερωτικές απάτες. Αλλά τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί για ερωτικές απάτες δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει.»

Είναι αφελές οι άνθρωποι να πιστεύουν ότι δεν θα έπεφταν θύματα μιας ρομαντικής απάτης, ιδιαίτερα καθώς οι απατεώνες γίνονται όλο και πιο εξελιγμένοι στις μεθόδους τους. Η Peer επισημαίνει ότι ο Leviev έκανε τη φανταστική του ζωή να φαίνεται πιστευτή με τεκμηρίωση και ηχογραφήσεις, ενώ οι εγκληματικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν πιο προηγμένες τεχνικές και λογισμικά για να κάνουν πιο πιστευτά τα προσεκτικά κατασκευασμένα σχέδια απάτης τους. «Οι άνθρωποι εξαπατώνται σε κάθε ηλικία και σε κάθε επίπεδο ζωής», λέει. «Αυτές οι γυναίκες κρίνονται πολύ αυστηρά επειδή «απορροφήθηκαν» από κάτι που έμοιαζε να είναι αληθινό. Αν δούμε άλλους απατεώνες όπως ο Frank Abagnale του "Catch Me If You Can", ο οποίος έκλεψε εκατομμύρια δολάρια από εξαπατώντας πολλές βιομηχανίες, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι και αυτές έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα». Αλλά είναι αλλιώς όταν βρίσκεσαι μέσα σε αυτό, και σε «ρουφάει.»

Δεν είναι όμως όλοι οι θεατές του "The Tinder Swindler" σκληροί με τα θύματα του Leviev. Αφού οι Fjellhøy, Sjoholm και Charlotte δημιούργησαν ένα GoFundMe για να προσπαθήσουν να μαζέψουν τα χρήματα από τα οποία είχαν εξαπατηθεί, αρκετοί θαυμαστές έσπευσαν να δωρίσουν, υποσχόμενοι πάνω από $68,000 σε μόλις τρεις ημέρες. (Μέχρι σήμερα, το ταμείο έχει συγκεντρώσει $220,000.) Παραδόξως, είναι αυτή η ίδια ανθρώπινη επιθυμία να θέλει κανείς να κάνει το σωστό και να βοηθήσει άλλους που επιτρέπει στους απατεώνες να βασίζονται σε ερωτικές απάτες ως ένα γρήγορο μέσο για να μαζέψουν χρήματα.

«Όλοι όσοι αναζητούν αγάπη και ρομαντισμό, ακόμα και όταν τα συναισθήματα αυτά είναι αυθεντικά, διατρέχουν τον κίνδυνο απάτης κάποια στιγμή», λέει ο Χολμς. «Είμαστε όλοι αφελείς όταν μπαίνουμε σε σχέσεις και η συναισθηματικά φορτισμένη αυτή κατάσταση προκαλεί μια αλλαγή στο σώμα μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι κάθε είδος απάτης είναι κατάχρηση εμπιστοσύνης που χρησιμοποιούν όλοι. Είμαστε καλοί άνθρωποι που θέλουν να δουν το καλό στους άλλους, και έτσι τείνουν να πιστεύουν τι τους λένε οι άλλοι.»

«Όσον αφορά τον απατεώνα του Tinder, παρουσίασε περίτεχνα τον τρόπο ζωής του για να αναπτύξει μια βαθιά αίσθηση εμπιστοσύνης σε αυτές τις γυναίκες και τις εκμεταλλεύτηκε στο μέγιστο που μπορούσε.»

*Με στοιχεία από Refinery29