Η Νέα Υόρκη του Σκορσέζε και της Λίμποβιτς στο Netflix

Υπάρχει στα αγγλικά μία λέξη που δεν αντιστοιχεί σε μία και μόνη λέξη στα ελληνικά. Πρόκειται για τη λέξη “wit” που θα τη μεταφράζαμε «πνεύμα», «ευφυΐα», «ευστροφία», «εξυπνάδα», όλα αυτά μαζί. Το wit χαρακτηρίζει στον απόλυτο βαθμό τον Όσκαρ Γουάιλντ, όσον αφορά στο μακρινό παρελθόν. Χαρακτηρίζει επίσης σίγουρα και τη Φραν Λίμποβιτς. Με μοναδικό όπλο λοιπόν αυτό το wit, η Λίμποβιτς και ο Σκορσέζε στοχάζονται πάνω στην έννοια της σύγχρονης πόλης.

Το wit, το πνεύμα της Λίμποβιτς, είναι ακριβώς το χαρακτηριστικό που γοητεύει τον Μάρτιν Σκορσέζε και στήνει για χάρη της ένα οδοιπορικό στο Μανχάταν, τον τόπο που εκείνος γεννήθηκε, τον τόπο που εκείνη μετακόμισε στα δεκαεννιά της από το γειτονικό Νιου Τζέρσεϊ.

Η Φραν έχει απίθανο χιούμορ, μάλιστα εκτός από συγγραφέας, θεωρείται και κωμικός. Το χιούμορ της είναι εξοντωτικό, η ίδια η κόλαση του σαρκασμού αλλά και του αυτοσαρκασμού την ίδια στιγμή. Έχει γράψει όλα κι όλα δύο βιβλία, ένα το 1977 κι ένα το 1981. Είχαν καινούργια της μικρά κείμενα και κείμενα που είχε δημοσιεύσει σε περιοδικά. Στη δεκαετία του 1990 κυκλοφόρησε κι ένα παιδικό βιβλίο ενώ επανεκδόθηκαν τα δύο βιβλία της σε έναν τόμο. Περίπου από τότε γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα αλλά στην πραγματικότητα, δεν το γράφει. Κάνει ομιλίες μπροστά σε κοινό, αρθρογραφεί, παίζει σε ταινίες, περπατάει στην πόλη και σκέφτεται πως όλα θα ήταν όμορφα στη Νέα Υόρκη, αν όλα δεν ήταν τόσο χάλια. Καπνίζει μανιωδώς, σιχαίνεται τον αθλητισμό (πλην του Μοχάμεντ Άλι), δεν χρησιμοποιεί κινητό, υπολογιστή και διαδίκτυο.

Το “Pretend It’s A City” το ντοκιμαντέρ επτά επεισοδίων του Netflix, δεν είναι η πρώτη συνεργασία του Μάρτιν με τη Φραν. Είχαν ξανασυνεργαστεί δέκα χρόνια νωρίτερα στο “Public Speaking”, ένα αντίστοιχο ντοκιμαντέρ, όπου η Φραν παρουσίαζε τις φιλοσοφικές της τοποθετήσεις. Το ίδιο περίπου συμβαίνει κι εδώ με άξονα τη Νέα Υόρκη: μια περιπλάνηση στους δρόμους της, στα βιβλιοπωλεία της, στη βιβλιοθήκη και σε μερικά από τα καφέ της. Ο Σκορσέζε σε κάνει να θέλεις να βρεθείς εκεί με την πρώτη ευκαιρία. Συζητά με τη Λίμποβιτς για το παρελθόν της πόλης, ανάμεσα στα άλλα και για την jazz του Mingus, το άθλιο -κατά τη Φραν- παρόν και το ανύπαρκτο -αν συνεχίσουν τα πράγματα έτσι- μέλλον. Η Φραν φτύνει λέξεις, κοροϊδεύει, γελοιοποιεί, αφηγείται ιστορίες κι ο Μάρτιν γελάει με την ψυχή του. Ανάμεσα στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, παρεμβάλλονται αποσπάσματα από παλαιότερες ομιλίες της Λίμποβιτς, συνεντεύξεις της στον Ντέιβιντ Λέτερμαν και αλλού και συνομιλίες με πρόσωπα που τη γνωρίζουν και την αγαπούν, όπως η συγγραφέας Τόνι Μόρισον και ο Σπάικ Λι.

Πόσους ανθρώπους που έχουν άποψη για τα πάντα αντέχεις γύρω σου;

Επί 3μισι ώρες που διαρκεί συνολικά το ντοκιμαντέρ, η Φραν γκρινιάζει ανελέητα. Κι αν η γκρίνια της δεν ήταν γεμάτη wit και αυτοσαρκασμό, δεν θα την ήθελες καθόλου για φίλη σου. Μπορεί να μην τη θέλεις ούτε τώρα, παρά το wit και τον αυτοσαρκασμό της. Πόσους ανθρώπους που έχουν άποψη για τα πάντα αντέχεις γύρω σου; Όμως εκείνη θα σου αντέστρεφε το ερώτημα: «Πώς αντέχεις να μην έχεις άποψη για τα πάντα που αφορούν την καθημερινότητά σου και την πόλη σου; Πώς αντέχεις να μοιάζεις με τουρίστα μέσα στην ίδια σου την πόλη»; Έναν τουρίστα που δεν αναρωτιέται για τίποτα, που δεν νοιάζεται για τους λόγους που είναι τα πράγματα όπως είναι επειδή απλώς πολύ σύντομα θα φύγει και θα γυρίσει στη δική του πόλη.

Εκείνο που το “Pretend It’s A City” σε μαθαίνει πάνω απ’ όλα, είναι να βλέπεις την πόλη σου σαν κομμάτι της ζωής σου. Η Φραν πιστεύει ότι η συμπεριφορές που αναπτύσσονται στην πόλη έχουν να κάνουν με την ποιότητα της ζωής σου, έχουν να κάνουν μ’ εσένα προσωπικά. Έτσι, δεν μπορεί να ανεχτεί τα αυτοκίνητα όταν δεν κόβουν ταχύτητα στις διαβάσεις, τους ποδηλάτες που οδηγούν με τους αγκώνες επειδή με το ένα χέρι στέλνουν sms και με το άλλο κρατάνε μια πίτσα, δεν μπορεί να ανεχτεί να καταστρέφονται σημαντικά κομμάτια της πόλης και να μην αποκαθίστανται ποτέ. Έτσι, απορεί μαζί σου που είσαι έτοιμος να ανεχτείς τα πάντα και μάλιστα χωρίς δεύτερη σκέψη.

Μπορεί να νιώθεις θλίψη για την κατάσταση της πόλης σου, όμως το ζήτημα είναι πώς αντιμετωπίζεις αυτή την κατάσταση. Η Φραν και ο Μάρτιν σε κάνουν να κατανοήσεις ότι ακόμη κι όταν δεν μπορείς να αντιδράσεις με πράξεις, μπορείς να ανοίξεις μια όσο το δυνατόν πιο μεγάλη συζήτηση για όσα βιώνεις κάθε μέρα. Ότι -τελικά- η πόλη σου έχει πιθανότητες να γίνει πραγματικά μια πόλη μόνο όταν εσύ θα έχεις γίνει πραγματικά ένας πολίτης.