Μην εμπιστεύεσαι κανέναν: Η «Μικρή Τυμπανίστρια» του Τζον Λε Καρέ είναι πιο επίκαιρη από ποτέ

Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου πριν από σχεδόν 30 χρόνια, που σφράγισε με τρόπο εμβληματικό μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας, ήταν ένα γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο. Λέγεται ωστόσο ότι δύο κατηγορίες ανθρώπων όχι μόνο δεν πανηγύρισαν αλλά αντιθέτως «τα έβαψαν μαύρα»: οι κομμουνιστές ηγέτες του Συμφώνου της Βαρσοβίας και οι συγγραφείς κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων. Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν το βούτυρο στο ψωμί των τελευταίων οπότε υπήρχε διάχυτη η ανησυχία για το τι θα γινόταν από δω και μπρος. Από πού θα αντλούσαν τη θεματολογία τους αφού ο εχθρός είχε πάψει να απειλεί και το Τείχος που χώριζε τους δύο κόσμους ήταν πια παρελθόν;

Ο Τζον Λε Καρέ είναι αυτός που είχε συνδέσει το όνομά του με εκείνη τη σκοτεινή εποχή και τον «Κατάσκοπο Που Γύρισε από το Κρύο» (1963). Η «Ρώσικη Εστία» ήταν το τελευταίο του βιβλίο με θέμα τον Ψυχρό Πόλεμο και δημοσιεύτηκε λίγους μήνες πριν την πτώση του Τείχους, τον Μάρτιο του 1989. Στις αρχές του '90 ήταν φανερό ότι το παιχνίδι των κατασκόπων δεν είχε πια κανένα νόημα αφού κανείς δεν είχε ανάγκη τους μυστικούς πράκτορες και τις υπηρεσίες τους.

Όλα άλλαξαν με την 11η Σεπτεμβρίου αφού από τότε και μετά εμφανίστηκε μια νέα πηγή έμπνευσης: η ισλαμική τρομοκρατία. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, τουλάχιστον όσον αφορά την τηλεόραση και τον κινηματογράφο –το είδαμε σε δημοφιλείς σειρές και ταινίες όπως το Homeland (2014), το Munich (2005) ή το Body of Lies (2008)−, οι ιστορίες και η πλοκή τους περιστρέφονται γύρω από το κεντρικό μοτίβο της σύγκρουσης ανάμεσα σε Δυτικούς πράκτορες και τον καινούργιο «εχθρό», αυτόν που ερχόταν πάνοπλος και απειλητικός από τις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Η νέα σειρά του BBC «Η Μικρή Τυμπανίστρια» βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Τζον Λε Καρέ και έχει επίκεντρό της την αιώνια διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, χωρίς όμως να κάνει καμία αναφορά στις εντάσεις του 21ου αιώνα. Αντιθέτως παραμένει προσηλωμένη στην ατμόσφαιρα και τις αγωνίες του παλιού κατασκοπευτικού δράματος, τότε που σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής −στο βιβλίο η ιστορία τοποθετείται το 1979− η στενή και προσωπική επαφή με τον εχθρό ήταν ο μοναδικός τρόπος συλλογής πληροφοριών με αποτέλεσμα η σημερινή κυβερνο-κατασκοπεία και ο ψηφιακός πόλεμος με τα wiki leaks του Έντουαρντ Σνόουντεν και του Τζούλιαν Ασάνζ να μοιάζουν να απέχουν έτη φωτός από τότε.

Η «Μικρή Τυμπανίστρια» αρχίζει με μια έκρηξη. Το σπίτι μιας εβραϊκής οικογένειας στη Δυτική Γερμανία τινάζεται στον αέρα από μια βόμβα-βαλίτσα. Την αφήνει στην εξώπορτα του σπιτιού μια νεαρή γυναίκα από τη Δύση, μια κατάξανθη Σουηδέζα που είχε στρατολογηθεί από μια ένοπλη παλαιστινιακή ομάδα. 

Οι Ισραηλινοί, υπό την καθοδήγηση του Μάρτιν Κρουτς (τον υποδύεται ο Μάικλ Σάνον που τον είδαμε στην «Μορφή του Νερού»), αποφασίζουν να κάνουν το ίδιο. Σε ένα ελληνικό νησί, τη Νάξο (αν και τα γυρίσματα έγιναν στην Κινέττα), μια νεαρή αγγλίδα ηθοποιός, αριστερών πεποιθήσεων, η Τσάρλι Ρος, κάνει διακοπές με τον υπόλοιπο θίασο.

Όταν ανυποψίαστη πιάνεται στον ιστό της αινιγματικής γοητείας του πράκτορα της Μοσάντ, Γκάντι Μπέκερ, όλα θα ακολουθήσουν τον δρόμο τους με την ίδια να πρωταγωνιστεί σε ένα περίπλοκο και σκοτεινό παιχνίδι κατασκοπείας αφού στρατολογείται από τους Ισραηλινούς για να διεισδύσει ως διπλός πράκτορας στην παλαιστινιακή ομάδα που ευθυνόταν για τις βόμβες στη Γερμανία.

Ο νοτιο-Κορεάτης σκηνοθέτης Παρκ Τσαν-Γουκ («Old Boy», «The Handmaiden») ξετυλίγει αργά το κουβάρι της ιστορίας με την Φλόρενς Πιού (Τσάρλι) που τη γνωρίσαμε στην ταινία Lady Macbeth και τον Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ (Big Little Lies) στους κεντρικούς ρόλους. Ο Παρκ Τσαν -Γουκ λέει ότι διάβασε τη Μικρή Τυμπανίστρια όταν ήταν 18 χρονών και το θεώρησε ένα από τα καλύτερα βιβλία του Τζον Λε Καρέ: «Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κορεατική Χερσόνησο πράγμα που με βοήθησε να κατανοήσω και την ισλραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη. Ένιωθα ότι μπορούσα να τη διαχειριστώ και να τη μεταφέρω πειστικά στην οθόνη. Ο καθοριστικός παράγοντας πάντως για να αναλάβω το εγχείρημα ήταν το γεγονός ότι η ιστορία του Λε Καρέ έχει μια πολύ ισορροπημένη προσέγγιση στην ακανθώδη αυτή διαμάχη, χωρίς να ηρωοποιεί τους ισραηλινούς πράκτορες ή να δαιμονοποιεί τους παλαιστίνιους κομάντος».

Και πράγματι, η αφήγηση της ιστορίας υπογραμμίζει διαρκώς την κυκλική κίνηση του μίσους και της βίας, με έναν υπόκωφο, υπαινικτικό σχεδόν ψυθιριστό τρόπο, όπου πολύ συχνά το ερώτημα «ποιος είναι ποιος» βρίσκεται στην καρδιά αυτής της σπαρακτικής ιστορίας προδοσίας και πίστης, ενώ τα όρια αυτού του διπλού παιχνιδιού παραμένουν απροσδιόριστα και ρευστά.

Σημαντική η συμβολή και των σκηνογράφων: όλοι οι άνθρωποι της παραγωγής που ανασύστησαν τα ταραγμένα εκείνα χρόνια με εκπληκτική ακρίβεια έκαναν ουσιαστικά τα σκηνικά έναν ακόμη χαρακτήρα-κλειδί της σειράς, μια σκοτεινή και κάπως νοσταλγική φωτογραφία Polaroid όπου ανάμεσα σε καπνούς από τσιγάρα, τεράστιους γιακάδες, παντελόνια καμπάνα και μουσικές ντίσκο, μοιάζει να αναδύεται η απεγνωσμένη ελπίδα πολλών, νέων, κυρίως ανθρώπων της δεκαετίας του '70 ότι αυτός ο παλιός κόσμος θα έπρεπε επιτέλους να αλλάξει. 

Και φυσικά υπάρχει η Ελλάδα, το καλοκαίρι στο νησί και ένα υπέροχο νυχτερινό πλάνο στον Παρθενώνα όπου ανθίζει ο έρωτας της Τσάρλι για τον Μπέκερ. Πλην όμως όλα αυτά είναι παραπλανητικά, αφού δεν πρόκειται για ένα ακόμη ρομαντικό μελόδραμα με «λίγο κρασί, λίγη θάλασσα» και τα λοιπά, αλλά για ένα σκληρό παιχνίδι κατασκόπων με την ένταση να αναπτύσσεται σταδιακά μέχρι που σύντομα όλα ανατρέπονται μέσα σε μια θύελλα αμφιβολιών, προδοσίας και εκκωφαντικής κατάρρευσης.

Αν και η νέα αυτή σειρά του BBC είναι μια ιστορία λουσμένη στο φως και τη θαλπωρή των παλιών ταινιών για τον Ψυχρό πόλεμο, τότε που ο εχθρός ήταν συγκεκριμένος και δεδομένος ως ένα βαθμό, τότε που η σύγκρουση διεξαγόταν με κανόνες και βεβαιότητες, δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η σημερινή κατάσταση −αν και αρκετά διαφορετική− παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με εκείνη την εποχή φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να ισχυριστούν, αναφέροντας τις δολοφονίες των Ρώσων πρώην διπλών πρακτόρων Αλεξάντερ Λιτβένκο και Σεργκέι Σκρίπαλ, ότι ο Ψυχρός Πόλεμος ποτέ δεν ήταν θερμότερος από ό,τι είναι σήμερα.

Όπως και να έχει, φαίνεται ότι η «Μικρή Τυμπανίστρια» του Τζον Λε Καρέ ποτέ δεν ήταν πιο επίκαιρη από ό,τι στις μέρες μας.

Info: «The Little Drummer Girl», BBC One, 2018, τηλεοπτική σειρά έξι επεισοδίων