Η χρήση των ελληνικών γραμματοσειρών στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τα λειτουργικά και αισθητικά προβλήματα και η πρωτοβουλία επίλυσής τους
Τις τελευταίες δεκαετίες η απεικόνιση των ελληνικών γραμμάτων και γραμματοσειρών σε περιβάλλον ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει γνωρίσει σημαντική εξέλιξη. Ως ένα από τα αρχαιότερα συστήματα γραφής, τα ελληνικά όφειλαν και οφείλουν να έχουν απόλυτα ορθή πληκτρολόγηση, ωστόσο κάτι τέτοιο δε συμβαίνει παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Βασικοί κανόνες ορθογραφίας και γραμματικής παραβιάζονται καθημερινά, η προσαρμογή από το λατινικό στο ελληνικό αλφάβητο είναι ελλιπέστατη, ενώ συχνά το τελικό αποτέλεσμα είναι μια προβληματική και άκρως αλλοιωμένη εφαρμογή των ελληνικών γραμμάτων και κειμένων σε ψηφιακό περιβάλλον. Το πρόβλημα φαντάζει κυρίως αισθητικό αλλά οι επιπτώσεις είναι καθημερινές και ιδιαίτερα ουσιαστικές, αφού πέρα από τα πρακτικά προβλήματα και τη φθορά της ελληνικής γλώσσας στους υπολογιστές, μια ολόκληρη νέα γενιά εξοικειώνεται σε αυτή τη λάθος χρήση, με το διακύβευμα για το μέλλον να γίνεται σαφές. Μια ομάδα Ελλήνων ερευνητών ωστόσο, επαγγελματιών της γραφιστικής και σχεδιαστών ελληνικών γραμματοσειρών φαίνεται πως αποφάσισε να αντιδράσει ουσιαστικά σε αυτή τη συνεχιζόμενη κατάσταση.
Τα λάθη στη χρήση των ελληνικών σε περιβάλλον Η/Υ μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε σφάλματα εφαρμογών και εμφάνισης, σε ζητήματα κωδικοποίησης χαρακτήρων, καθώς και σε γενικότερα προβλήματα πληκτρολόγησης. Οι απαιτήσεις της ομάδας από τις εταιρείες λογισμικού είναι σαφείς και διακριτές:
1. Να δοθεί προτεραιότητα σε μια ολοκληρωμένη αναθεώρηση των ορισμών και των κανόνων ομαλοποίησης για τα ελληνικά στο πρότυπο Unicode, σε συνεργασία με ειδικούς στην ελληνική τυπογραφία
2. Να επανεξεταστεί και να καθιερωθεί ένα τυποποιημένο σύνολο χαρακτήρων για τα ελληνικά που θα εξασφαλίζει πλήρη υποστήριξη για όλους τους απαραίτητους χαρακτήρες, τα διακριτικά σημεία και τις τυπογραφικές συμβάσεις
3. Να συσταθεί μια ομάδα εργασίας ειδικών που θα αναπτύξει και θα προτείνει τυποποιημένα ελληνικά πληκτρολόγια για όλα τα μεγάλα λειτουργικά συστήματα και πλατφόρμες και τέλος
4. Να διατεθούν επαρκείς πόροι για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων
Καθώς τα μεμονωμένα παράπονα των χρηστών και των ειδικών αυξάνονταν συνεχώς, η πρωτοβουλία αποκτούσε πλέον έναν σαφή στόχο, τη συλλογική και όσο πιο επίσημη γίνεται αντιμετώπιση του ζητήματος. Στην πλατφόρμα κατάθεσης ψηφισμάτων www.openpetition.eu υπάρχει ένα ανοιχτό κάλεσμα προς υπογραφή του σχετικού αιτήματος, από όσους θίγονται άμεσα από το πρόβλημα ή ενδιαφέρονται γενικότερα για αυτό. Στο κάλεσμα αναφέρεται και η πρόσφατη παρουσίαση της ομάδας πίσω από την πρωτοβουλία, στο συνέδριο automatic «Automatic Type Design 3» στο Νανσύ της Γαλλίας, όπου και περιγράφεται ένα μεγάλο μέρος της διεξαχθείσας έρευνας.
Η κα Ναταλία Καντρέ, μέλος της ομάδας πρωτοβουλίας και σχεδιάστρια γραμματοσειρών, μίλησε στην Athens Voice για τις πρώτες επαφές και την ανάδειξη του ζητήματος, καθώς επίσης και για τα άμεσα και απώτερα σχέδια, ως προς το πολύ σοβαρό αυτό ζήτημα.
«Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε σπουδάσει και δουλεύουμε κυρίως ως γραφίστες, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Ο σχεδιαστής γραμματοσειρών σχεδιάζει όπως λέει η λέξη και κωδικοποιεί τα ελληνικά γράμματα, τα ελληνικά fonts. Υπάρχει και το κομμάτι της έρευνας, με το οποίο έχουν ασχοληθεί η κα Ειρήνη Βλάχου κι ο κος Γεράσιμος Λεωνίδας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στην Αγγλία. Η πρωτοβουλία για τα προβλήματα της ψηφιακής ελληνικής τυπογραφίας δημιουργήθηκε ύστερα από το Συνέδριο «Automatic Type Design» στη Γαλλία όπου και συμμετείχαμε. Ήταν ουσιαστικά το εφαλτήριο ώστε να καταθέσουμε μια συγκεκριμένη πρόταση και να ξεκινήσει ουσιαστικά η διαδικασία. Σε αυτή τη φάση θέλουμε να γνωστοποιήσουμε ευρέως το ζήτημα.
Όταν βλέπουμε ελληνικές γραμματοσειρές σε κάποιο λογισμικό τις θεωρούμε κάπως δεδομένες. Όταν όμως αυτά τα «δεδομένα» έχουν προβλήματα που περνάνε οριακά απαρατήρητα και τα συνηθίζουμε, τότε υπάρχει θέμα. Είναι κάτι που αφορά και άλλες γλώσσες και αλφάβητα, όπως κάποιες συγγενείς με τα λατινικά, τα ινδικά και τα αραβικά, γλώσσες όπου συνδέονται τα γράμματα, αλλά εμείς επικεντρωνόμαστε εδώ προφανώς. Τα προβλήματα αυτά υπήρχαν για πολλούς επαγγελματίες, εγώ εργάζομαι πχ οκτώ χρόνια στο χώρο των γραμματοσειρών και βλέπω πως κάποια πράγματα θα έπρεπε να γίνονται από τα ίδια τα συστήματα και όχι σαν μορφή «χακαρίσματος». Υπήρχαν οι συζητήσεις και η πληροφόρηση, αλλά όχι κάτι το οργανωμένο.
Καμιά φορά νομίζουμε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα αλλά δεν είναι αλήθεια. Είναι σημαντικό οπότε να τεθεί το θέμα υπό συζήτηση. Υπάρχει μεγάλη εξέλιξη στην απεικόνιση των ελληνικών τα τελευταία 20 χρόνια, ωστόσο η εμπλοκή των χρηστών και των ειδικών στις γραμματοσειρές δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Υπήρχαν φυσικά bug reports και αντίστοιχες προσπάθειες ενεργοποίησης και ενημέρωσης των φορέων, αλλά δεν έγινε ποτέ μια προσπάθεια με μεγάλη απήχηση. Κάτι εν μέρει λογικό, καθώς οι χρήστες των ελληνικών γραμμάτων σε υπολογιστές δε συγκρίνονται ποσοτικά με αυτούς πχ των αγγλικών.».
Από την παρουσίαση της ομάδας πρωτοβουλίας στο Atelier national de recherche typographique στο Νανσύ της Γαλλίας
Πως ακριβώς η συνεργασία μερικών ειδικών του χώρου θα οδηγήσει σε απτά αποτελέσματα; Και ποια είναι τα επόμενα βήματα μιας πρωτοβουλίας που δεν πρέπει να μείνει στα αζήτητα; Η κα Καντρέ θα πει χαρακτηριστικά:
«Συγκεντρωθήκαμε με την ευκαιρία του συνεδρίου και στη συνέχεια κάναμε ένα μικρό test σε ευρέως διαδεδομένες γραμματοσειρές. Κάπως έτσι κάναμε την αρχή και βρήκαμε κάποια θετική ανταπόκριση. Μαζέψαμε λοιπόν τις πρώτες υπογραφές. Δεν πρόκειται για κάτι εξειδικευμένο αλλά κάτι που μας αφορά και περνά απαρατήρητο, ειδικά σε νεότερες γενιές που περνάνε την πλειοψηφία του χρόνου τους σε ψηφιακό περιβάλλον. Δεν έχει να κάνει με συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες, αλλά σίγουρα γραφίστες και web designers θα επωφεληθούν άμεσα από τις βελτιώσεις. Όπως επίσης συγγραφείς, αλλά και εταιρείες που επιθυμούν ένα σύγχρονο και ευπαρουσίαστο website.
Επίσης είναι και θέμα συνοχής, καθώς κάποια πράγματα που μπορεί να «δουλεύουν» σε περιβάλλον Windows και να έχουν πρόβλημα σε Mac, ή και το αντίστροφο. Πχ μπορεί να χρειάζεται η συνεχής εναλλαγή του πληκτρολογίου από ελληνικά σε αγγλικά, απλά για να βάλουμε εισαγωγικά. Στα άμεσα σχέδια μας είναι η περαιτέρω γνωστοποίηση του προβλήματος, ενώ ο απώτερος στόχος είναι να απευθυνθούμε στην Apple, στη Microsoft, στο γενικότερο consortium. Είτε με προτάσεις για λύσεις είτε με κάποια μορφή πιο επίσημης «δήλωσης» του προβλήματος. Αυτή τη στιγμή απευθυνόμαστε σε διεθνή συνέδρια, ΜΜΕ και κάποιες σχετικές πλατφόρμες. Συνδεόμαστε με επαγγελματίες του χώρου, προγραμματιστές κ.α. Από το φθινόπωρο υπολογίζουμε να συγκεντρώσουμε όλο το υλικό ώστε να γίνει μια πιο ολοκληρωμένη πρόταση για το πως μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν ουσιαστικά.».
