Ανδρέας Σταυρόπουλος: Η Ελλάδα μπορεί να κάνει άλμα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Δεν προχωρά η τεχνολογία με τρόπο γραμμικό. Υπάρχουν περίοδοι επιτάχυνσης - περίοδοι όπου τα πάντα ανατρέπονται. Βρισκόμαστε ξανά σε μια τέτοια στιγμή: η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τα πάντα, μα το πεδίο παραμένει ανοιχτό, πλούσιο σε ευκαιρίες. Ο Ανδρέας Σταυρόπουλος, ένας από τους πρωτοπόρους Έλληνες Venture Capitalists με πολυετή εμπειρία στις ΗΠΑ, μιλά στην Athens Voice για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της νέας εποχής κι εξηγεί γιατί η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να γίνει παράγοντας, όχι ουραγός.

Ανδρέας Σταυρόπουλος: Ζούμε σε φάση τεχνολογικού οργασμού

Στο Πάλο Άλτο, στην καρδιά της Σίλικον Βάλεϊ είναι νωρίς το πρωί – στην Αθήνα έχουμε μπει στο απόγευμα. Στην άλλη πλευρά της οθόνης βρίσκεται ένας Έλληνας με γνώση των τεχνολογικών εξελίξεων όσο λίγοι – αυτός είναι κι ο λόγος που είναι μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής της ελληνικής κυβέρνησης για την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Τον ρωτάω ποιον τίτλο να χρησιμοποιήσω για την κουβέντα μας: «Εταίρος της Threshold Ventures» λέει κι αμέσως μπαίνει στον πυρήνα της συζήτησης, εξηγώντας ότι στην τεχνολογία υπάρχουν στιγμές όταν πολλά καινούργια πράγματα ξεσπούν ταυτόχρονα. Υπάρχουν «φάσεις τεχνολογικού και επιχειρηματικού οργασμού». «Το ζούμε ξανά τώρα με την τεχνητή νοημοσύνη. Η πιο πρόσφατη ανάλογη φάση που θυμάμαι ήταν το 1997–2002, η εποχή της καθολικής πρόσβασης στο διαδίκτυο. Δεν μπορούμε να φανταστούμε πια πώς ήταν η ζωή πριν από το ίντερνετ», σημειώνει, κάνοντας μία μίνι αναδρομή στο παρελθόν – το πώς ήταν η ζωή πριν από το Διαδίκτυο, την οποία πλέον αδυνατούμε να φανταστούμε.

Σήμερα, υπογραμμίζει, βρισκόμαστε σε μια νέα ανατροπή: η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει όχι μόνο τα εργαλεία, αλλά και το πλαίσιο μέσα στο οποίο σκεφτόμαστε. «Πάντα στην αρχή μιας νέας τεχνολογίας προσπαθούμε να μεταφέρουμε τα γνωστά - πώς θα κάνουμε κάτι που ξέραμε πιο φτηνό, πιο γρήγορο, πιο εύχρηστο. Αλλά μετά, εμφανίζονται πράγματα που δεν μπορούσες καν να φανταστείς. Έτσι έγινε και με το ίντερνετ: στην αρχή ήταν σαν μία εγκυκλοπαίδεια, μετά γέννησε τα social media, όλο το νέο οικοσύστημα πληροφορίας».

Η ΑΙ, τονίζει, βρίσκεται ακόμα σε φάση «ξεσπάσματος». Δεν μπορείς να προβλέψεις τώρα πώς θα είναι η ζωή σε δέκα χρόνια. «Η ταχύτητα είναι εκθετική. Δεν έχουμε ακόμη καταλάβει πόσο έχει αλλάξει η καθημερινότητα, όπως δεν μπορούσαμε να φανταστούμε τη ζωή πριν το smartphone».

Ο ίδιος βλέπει ιστορικά μοτίβα. Ναι, κάθε τεχνολογικό κύμα προκαλεί ανατροπές, αλλά πάντα ακολουθεί φάση εξισορρόπησης. «Στην τεχνητή νοημοσύνη, η παραγωγή κώδικα είναι πιο γρήγορη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορείς να τον τεστάρεις και να τον φτιάξεις με την ίδια ταχύτητα. Είμαστε ακόμα στην αρχή - στην περίοδο των πειραματισμών».

Στο ερώτημα αν αυτό το χάος της μετάβασης είναι ευκαιρία για την Ελλάδα, η απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι. «Όταν έρχεται ένα νέο κύμα, χώρες που είχαν μείνει πίσω, έχουν την ευκαιρία να υπερπηδήσουν στάδια. Όπως έγινε με την κινητή τηλεφωνία, όπου η Ευρώπη προσπέρασε τις ΗΠΑ. Η Ελλάδα μπορεί να πάει κατευθείαν στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, χωρίς να περάσει από ενδιάμεσα, ξεπερασμένα στάδια».

«Η Ελλάδα μπορεί να πιστέψει και να χτυπήσει πρωτιές σε καινοτομίες που έχουν σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη», αναφέρει, επισημαίνοντας ότι η απόφαση να ενταχθεί η χώρα στην πρώτη φουρνιά του σχετικού ευρωπαϊκού προγράμματος για τα AI Factories ήταν μια κρίσιμη κίνηση. «Τον Νοέμβριο κατέβηκε η πρόταση, τον Δεκέμβριο ήρθε η έγκριση».

Η φιλοδοξία του εγχειρήματος είναι διπλή: επιτάχυνση εταιρειών που δουλεύουν με AI και στοχευμένη εξειδίκευση. «Η Ελλάδα δεν μπορεί να τα κάνει όλα. Πρέπει να βρούμε τους τομείς που έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Και η υγεία είναι ένας απ’ αυτούς. Υπάρχει ήδη ψηφιοποίηση, μεγάλα έργα σε πληθυσμιακό επίπεδο, τεστ για καρδιοπάθειες που φτάνουν με SMS - αυτά δεν γίνονται πουθενά αλλού με τέτοιο εύρος».

Στο πεδίο της ψηφιακής υγείας, η Ελλάδα, ακριβώς επειδή υστερούσε, έχει τώρα την ευκαιρία να «πηδήξει» απευθείας στο επόμενο επίπεδο. «Δεν είχαμε ως τώρα ψηφιακό φάκελο ασθενούς, ούτε καλή διασύνδεση μεταξύ μονάδων υγείας. Πηγαίνεις από γιατρό σε γιατρό με στικάκια ή CD. Εδώ, στις ΗΠΑ, αυτό μου φαίνεται αδιανόητο». Αυτό το κενό, όμως, μπορεί να μετατραπεί σε πλεονέκτημα. «Όταν ξεκινάς τώρα, δεν κουβαλάς τα λάθη του παρελθόντος. Μπορείς να σχεδιάσεις από την αρχή, με βάση τις νέες δυνατότητες. Αν το κάνεις σωστά, πας κατευθείαν σε AI-ready συστήματα. Στην Ελλάδα μπορεί να γίνει αυτό και ήδη γίνονται βήματα».

Η τεχνητή νοημοσύνη, εξηγεί, απαιτεί καλά δομημένες βάσεις δεδομένων. Και η υγεία είναι από τους χώρους όπου η αξιοποίηση τέτοιων δεδομένων μπορεί να φέρει ραγδαία πρόοδο: στην πρόληψη, στη διάγνωση, στην εξατομικευμένη θεραπεία. «Η Ελλάδα μπορεί να επενδύσει ακριβώς εκεί. Να φτιάξει τις βάσεις δεδομένων με τρόπο που να αξιοποιούνται άμεσα από την τεχνητή νοημοσύνη».

Ένας δεύτερος τομέας, λέει, είναι η κλιματική προσαρμογή. «Έχεις φωτιές, πλημμύρες, medicanes, τεράστια ποικιλία μικροκλιμάτων σε μικρό εμβαδό. Είναι ιδανικό πεδίο για πειραματισμό και εκπαίδευση αλγορίθμων». Κι ο τρίτος, η πολιτική προστασία, σε συνδυασμό με γεωργία και πρωτογενή παραγωγή. «Μπορείς να δοκιμάσεις λύσεις που αλλού θα απαιτούσαν μεγαλύτερους πόρους και χρόνο».

Γιατί η Ελλάδα μπορεί να γίνει κόμβος για την ΑΙ

Είναι και το ανθρώπινο δυναμικό. «Έχουμε πολύ καλούς ακαδημαϊκούς - όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στη διασπορά. Αν δεις τα στοιχεία, οι Έλληνες εμφανίζονται πολύ ψηλά. Είμαστε, λένε τα στοιχεία, η δεύτερη ή τρίτη χώρα παγκοσμίως με ελληνικά ονόματα στη λίστα συγγραφέων δημοσιεύσεων για AI».

Η πρόταση της Επιτροπής Τεχνητής Νοημοσύνης, την οποία συγκρότησε η κυβέρνηση, ήταν σαφής: να μετατραπεί η Ελλάδα σε προορισμό καινοτομίας. «Όχι μόνο τουρισμού. Innovation destination. Έχουμε καλή ποιότητα ζωής, σχετικά χαμηλό κόστος, καλά πανεπιστήμια και υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Ανθρώπινο ταλέντο υπάρχει. Και η φορολόγηση των υπεραξιών -που είναι κρίσιμη για όσους δουλεύουν σε startup με μετοχές- είναι συγκριτικά χαμηλή».

Αρκεί να υπάρχει ένα αφήγημα: «Ένας εθνικός στόχος. Δεν γίνεται αυτό να είναι αποτέλεσμα μόνο της αγοράς ή των συμπτώσεων. Θέλει πολιτική βούληση, σχέδιο και επιμονή. Να αποφασίσουμε ότι αυτό είναι το επόμενο μεγάλο μας στοίχημα».

Η αναγκαιότητα των οικοσυστημάτων

Η ευρωπαϊκή προσέγγιση διαφέρει από το μοντέλο ΗΠΑ ή Κίνας. «Δεν μπορείς να περιμένεις η καινοτομία να έρχεται συνέχεια από κρατικά προγράμματα. Πρέπει να βρίσκεις μεγάλα markets, να προσφέρεις αξία, να είσαι αυτάρκης». Συνεπώς, αν κάτι λείπει, δεν είναι το ταλέντο, αλλά τα ισχυρά οικοσυστήματα: «Η Ελλάδα έχει κάποια, αλλά δεν είναι αρκετά στιβαρά. Χρειάζονται υποστήριξη για να πάρουν μπρος, για να αρχίσουν να “βγάζουν φρούτα” μόνα τους. Όχι με κρατικές επιδοτήσεις για πάντα - αλλά όσο χρειάζεται για να αυτονομηθούν». Και προσθέτει: «Δεν γίνεται να μάθουμε όλοι να εξαρτόμαστε από προγράμματα και κρατική χρηματοδότηση. Σκοπός είναι να βρούμε αγορές όπου μπορούμε να προσφέρουμε πραγματική αξία και να σταθούμε μόνοι μας».

Αυτό που λείπει περισσότερο είναι η επιχειρηματική εμπειρία. «Δεν έχουμε αρκετά στελέχη με επιχειρηματική τριβή. Για να αποκτήσεις τέτοια εμπειρία, πρέπει να την έχεις ζήσει και στην Ελλάδα δεν υπήρχαν μέχρι τώρα πολλές εταιρείες που να την προσφέρουν».

Αυτό, πάντως, δεν σημαίνει απαραίτητα επιστροφή όλων των Ελλήνων της διασποράς. «Η ιδέα δεν είναι να επιστρέψουν όλοι οι Έλληνες του εξωτερικού. Δεν είναι ρεαλιστικό. Αλλά μπορούν να σκεφτούν την Ελλάδα ως κόμβο: να προσλάβουν από εδώ, να κάνουν κοινά projects, να εκπαιδεύσουν κόσμο. Να επενδύσουν χρόνο και εμπειρία».

Οικονομία της συμμετοχής: Η δύναμη του παραδείγματος

Το πιο κρίσιμο, όμως, είναι το παράδειγμα. «Όταν βλέπεις κάποιον που ήξερες απ’ το πανεπιστήμιο να μπαίνει σε μια εταιρεία, να παίρνει μετοχές και να αλλάζει τη ζωή του με ένα liquidity event, αυτό δημιουργεί κίνητρο. Το παράδειγμα κάνει τη διαφορά».

Το ονομάζει «οικονομία της συμμετοχής». Όχι μόνο για τους ιδρυτές, αλλά για όλους όσους δουλεύουν σε μια startup. «Οι μεγάλες εταιρείες, όπως η Google και η Meta, το έχουν αυτό: δίνουν μετοχές, εμπνέουν, εκπαιδεύουν. Ο άλλος βλέπει ότι μπορεί να δημιουργήσει πλούτο με το μυαλό του και να τον μοιραστεί». Και κάπως έτσι, δημιουργείται το οικοσύστημα. «Ένας κύκλος: ξεκινάς σε μια μεγάλη εταιρεία, αποκτάς εμπειρία, φεύγεις για κάτι δικό σου, παίρνεις μαζί ανθρώπους που εμπιστεύεσαι, ξαναρχίζεις».

Χρειάζεται μεγαλύτερη συμμετοχικότητα. «Αυτό που βλέπεις στη Σίλικον Βάλεϊ: ο ένας βλέπει τον άλλον να πετυχαίνει και λέει “γιατί όχι κι εγώ;”. Αυτό λείπει στην Ελλάδα. Χρειάζεται να χτίσουμε ένα οικοσύστημα που δημιουργεί πλούτο και τον μοιράζεται. Όχι μόνο στους founders, αλλά και στους εργαζομένους».

Το ερώτημα είναι αν κάτι τέτοιο μπορεί να κρατήσει. Αν θα αντέξει στον χρόνο. «Όταν ένα σύστημα λειτουργεί καλά, κανείς δεν έχει συμφέρον να το πάρει πίσω - ούτε πολιτικά. Ακόμα κι αν αλλάξει η κυβέρνηση ή η κοσμοθεώρηση. Όταν ένα μέτρο κάνει τη ζωή των πολιτών ευκολότερη, κανείς δεν θα θέλει να το καταργήσει».

Ο ίδιος βλέπει την Ελλάδα να έχει ανέβει επίπεδο. «Η χώρα είναι πια συνδιαμορφωτής σε ευρωπαϊκά και διεθνή φόρα για την τεχνητή νοημοσύνη». Προειδοποιεί, όμως, ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. «Οι γεωπολιτικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τα πάντα. Βλέπετε τι γίνεται στις ΗΠΑ. Όλα είναι πιθανά πια». Η αγορά, όμως, έχει τη δική της λογική. «Οι εταιρείες που φτιάχνουν νέα μοντέλα συνεχίζουν. Αν ένα νέο προϊόν έχει παγκόσμια εμβέλεια, θα προχωρήσει. Δεν θα περιμένει πώς θα ξυπνήσει ο Τραμπ ή αν θα σταθεροποιηθεί η πολιτική. Όσα δουλεύουν χωρίς κρατική βοήθεια, είναι τα πιο ανθεκτικά».

Τον ρωτάω αν είναι αισιόδοξος. «Είμαι, γιατί βλέπω πώς μπορούν να πετύχουν οι Έλληνες παντού». Και δίνει μία εικόνα δηλωτική της αλλαγής της Ελλάδας: «Έβγαλα ΑΦΜ στην κόρη μου online, από τις ΗΠΑ - με βιντεοκλήση με υπάλληλο της ΑΑΔΕ. Στην Αμερική αυτό δεν υπάρχει». Τονίζοντας δε τη σημασία της «συμμετοχικής οικονομίας» (equity economy), επιμένει πως η Ελλάδα έχει όλα τα φόντα: τεχνικό και ανθρώπινο δυναμικό, πανεπιστήμια, διασπορά. «Το δύσκολο είναι να μεγαλώνουν όλα τα “πόδια” του τραπεζιού ταυτόχρονα. Αλλιώς, γέρνει. Αλλά τώρα είναι καλή εποχή να το προσπαθήσουμε».

«Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Έχει μυαλά, έχει ποιότητα ζωής, έχει τα πρώτα οικοσυστήματα. Αν πατήσουμε γκάζι, μπορούμε να τα καταφέρουμε», καταλήγει.