Η επίδραση των social media στους ανήλικους και η θέσπιση ηλικιακού ορίου: Τι λένε ο Χαράλαμπος Τσέκερης και ο Αντώνης Ντακανάλης και ποια είναι η πρόταση της κυβέρνησης
Σε σύσκεψη –το πρωί της Τρίτης– στο Μέγαρο Μαξίμου, υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τέθηκε επί τάπητος η διαμόρφωση αυτής της εθνικής στρατηγικής – πληροφορίες αναφέρουν ότι στα σπάργανα βρίσκεται μία εφαρμογή γονεϊκού ελέγχου (Kids Wallet). Ο κ. Μητσοτάκης συζήτησε με τους συναρμόδιους υπουργούς, Δ. Παπαστεργίου, τη Σ. Ζαχαράκη, τον Κ. Πιερρακάκη, την Ει. Αγαπηδάκη και τον Δ. Βαρτζόπουλο την πρόταση για τη θέσπιση ηλικιακού ορίου στα 15 έτη όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Εν τω μεταξύ, αναμένεται και το πόρισμα της επιστημονικής επιτροπής υπό την καθηγήτρια Βασιλική Αρτινοπούλου, το οποίο περιλαμβάνει προτάσεις όπως η θέσπιση ηλικιακού ορίου 15 ετών για τη χρήση κοινωνικών δικτύων, ακολουθώντας το παράδειγμα της Αυστραλίας και της Γαλλίας.
Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, προεδρεύων της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, μίλησε στην Athens Voice για την πιθανή απαγόρευση χρήσης των social media από ανηλίκους, λέγοντας ότι μολονότι ο ίδιος είναι «κατά των απαγορεύσεων», υπογράμμισε την ανάγκη καλλιέργειας κριτικής σκέψης στους νέους, τους οποίους χαρακτήρισε «ψηφιακούς ιθαγενείς».
Συνέδεσε τη συζήτηση για τα κινητά με τη χρήση των social media, επισημαίνοντας τις επιπτώσεις τους: «Τα κινητά θεωρούνται από τα παιδιά ως προέκταση του εαυτού τους και αυτό δεν τα βοηθά να αναπτύξουν στοιχειώδεις ικανότητες κοινωνικής συναναστροφής». Έκανε λόγο για παγκόσμια φαινόμενα, όπως «η υποχώρηση της ενσυναίσθησης» και «η μείωση του εύρους προσοχής», τα οποία σχετίζονται άμεσα με την υπερβολική χρήση τεχνολογίας.
Αναφερόμενος στη γενικότερη επίδραση της τεχνολογίας στην ανθρώπινη συμπεριφορά, επεσήμανε: «Βλέπουμε περισσότερη αγένεια, λιγότερη αστική ευγένεια και αύξηση της κακοποιητικής συμπεριφοράς». Πρόσθεσε πως ακόμα και στα ελίτ κολέγια των ΗΠΑ, «τα παιδιά χάνουν την ικανότητα να διαβάσουν ολόκληρα βιβλία, εξαιτίας της μειωμένης προσοχής που προκαλεί η κρίση των κινητών».
Καταλήγοντας, έδωσε έμφαση στη σημασία του πλαισίου, σημειώνοντας ότι η πολιτική πρέπει να εξετάζει τη χρήση της τεχνολογίας ανάλογα με τις περιστάσεις: «Η τεχνολογία είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Το πλαίσιο είναι το μέγα ζητούμενο. Σε συγκεκριμένα πρέπει να περιορίζεται. Σε άλλα μπορεί να μην περιορίζεται τόσο πολύ ή να υπάρχει ελευθερία. Το πλαίσιο είναι αυτό που πρέπει να βλέπει και η πολιτική όταν παίρνει αποφάσεις».
Χαράλαμπος Τσέκερης
Έξι στους δέκα εφήβους είναι εθισμένοι τα social media
«Ο εθισμός στις οθόνες και στα social media είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας», τονίζει ο Αντώνης Ντακανάλης, καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Μπικόκα του Μιλάνου. Ο ίδιος επισημαίνει ότι το φαινόμενο αγγίζει ολοένα και περισσότερους νέους, επηρεάζοντας την ψυχική και σωματική υγεία τους. «Στη χώρα μας, έξι έφηβοι στους δέκα είναι εθισμένοι στο διαδίκτυο και τα social media», αναφέρει, «ενώ δύο στους δέκα παραμελούν τις σχολικές τους υποχρεώσεις και άλλες δραστηριότητες, εξαιτίας της εμμονικής ενασχόλησης με τις οθόνες».
«Το smartphone, το tablet και τα social media αιχμαλωτίζουν την προσοχή μας γιατί επιδρούν στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου», εξηγεί. «Η συνεχής ροή ερεθισμάτων, η συχνή εναλλαγή εικόνων και οι ειδοποιήσεις από likes προκαλούν την έκκριση ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που συνδέεται με την ευχαρίστηση». Όπως προσθέτει, «τα likes έχουν εξελιχθεί σε ένα είδος ψηφιακού νομίσματος, που μετρά την αξία του ατόμου».
«Η επιβεβαίωση μέσω των likes δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο ψυχολογικής εξάρτησης», σημειώνει ο κ. Ντακανάλης. «Κάθε φορά που λαμβάνουμε μία ειδοποίηση, ο εγκέφαλος βιώνει μια στιγμιαία ικανοποίηση, που μας ωθεί να επιστρέψουμε ξανά και ξανά στις οθόνες». Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στην ψυχολογική εξάρτηση. «Τα social media, με τους αλγόριθμούς τους, προωθούν περιεχόμενο που εντυπωσιάζει, εκθέτοντας τους εφήβους σε επικίνδυνες τάσεις, όπως το superman challenge στο TikTok», αναφέρει. «Η ανάγκη των νέων για αποδοχή και επιβεβαίωση μέσω της συμμετοχής τους σε τέτοιες προκλήσεις είναι ανησυχητική».
Οι επιπτώσεις του ψηφιακού εθισμού στον εγκέφαλο των νέων είναι βαθιές, σύμφωνα με τον καθηγητή. «Η έντονη χρήση των ψηφιακών μέσων αλλάζει την αρχιτεκτονική λειτουργίας του παιδικού, ανώριμου εγκεφάλου», προειδοποιεί. «Ο εγκέφαλος λειτουργεί μέσω νευρωνικών μονοπατιών που μεταφέρουν πληροφορίες. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται, τόσο περισσότερο ενισχύονται».
Όταν ένα παιδί περνάει πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη, ο εγκέφαλός του προσαρμόζεται σε αυτό το περιβάλλον. «Δίνει προτεραιότητα στην επεξεργασία των ερεθισμάτων που προέρχονται από οθόνες, όπως εικόνες, ήχους και γρήγορες αλλαγές», εξηγεί. «Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διάσπαση προσοχής, την αδυναμία εστίασης για πολλή ώρα και την έλλειψη ελέγχου των παρορμήσεων».
Αντώνης Ντακανάλης
Σύμφωνα με τις μελέτες, οι αρνητικές επιπτώσεις είναι πολλαπλές:
Αλλαγή της αρχιτεκτονικής λειτουργίας του εγκεφάλου
Έλλειμμα στις κοινωνικές δεξιότητες και τη συναισθηματική νοημοσύνη
Διάσπαση προσοχής και διαταραχές συμπεριφοράς
Προβλήματα ύπνου και ακαδημαϊκή πτώση
«Το ξενύχτι και η διαταραχή ύπνου από την υπερβολική χρήση οθονών επηρεάζουν τόσο την ακαδημαϊκή απόδοση όσο και τη σωματική υγεία των νέων», συνεχίζει. «Έρευνες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι η υπερβολική χρήση αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας».
Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι δεν είναι κατά της ψηφιακής τεχνολογίας. «Πρόκειται για ένα εργαλείο με τεράστιες δυνατότητες, που μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τη ζωή μας. Το πρόβλημα προκύπτει όταν χρησιμοποιείται χωρίς μέτρο», επισημαίνει. Και καταλήγει: «Ακόμα κι αν το περιεχόμενο είναι ποιοτικό, δεν αρκεί. Ο υπερβολικός χρόνος στις οθόνες αποτρέπει τα παιδιά από άλλες σημαντικές δραστηριότητες, όπως τον αθλητισμό και την κοινωνική αλληλεπίδραση».
Όπως τονίζει ο κ. Ντακανάλης, «η ψυχική υγεία των παιδιών και εφήβων είναι ένα αγαθό που δεν πρέπει να διαπραγματευτούμε».
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
10°
