Ελένη Χαρίτωνος: Η πρώην ασκούμενη στη NASA περιγράφει την εμπειρία της

Από μικρή, το όνειρό της ήταν να αφήσει το δικό της αποτύπωμα στην επιστήμη. Η 24χρονη Ελένη Χαρίτωνος μεγάλωσε στην Κύπρο, σε ένα περιβάλλον όπου η διαστημική βιομηχανία φαινόταν πολύ μακρινή και οι ευκαιρίες περιορισμένες. Η καινοτομία πάντα την γοήτευε, αφού τη θεωρούσε άρρηκτα συνδεδεμένη με την περιπέτεια.

«Μου άρεσε να διαβάζω και να φαντάζομαι πώς θα ήταν η ζωή πέρα από τη Γη. Κάποια στιγμή, μάλιστα άρχισα να βγάζω φωτογραφίες από την καθημερινότητα των αγαπημένων μου ανθρώπων και να αντικαθιστώ τον ουρανό με εικόνες από το διάστημα, δίνοντας σχήμα στο όραμά μου με έναν δημιουργικό τρόπο. Το διάστημα αντιπροσωπεύει για εμένα το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Η αλήθεια είναι ότι όταν ήμουν μικρότερη, η σκέψη να αιτηθώ στη NASA φαινόταν εξωπραγματική, κυρίως λόγω της περιορισμένης διάδοσης επαγγελματικών ευκαιριών στον τομέα του διαστήματος στην Κύπρο» μου λέει.

Ελένη Χαρίτωνος: Η πρώην ασκούμενη στη NASA μιλάει για την εμπειρία της και τις αναλογικές αποστολές

Όταν ξεκίνησε τις σπουδές στα Μαθηματικά και τη Στατιστική στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, δοκίμασε τον τομέα των χρηματοοικονομικών, αλλά γρήγορα κατάλαβε ότι δεν ήταν για εκείνη. Το πάθος της για το διάστημα και η αγάπη της για τα μαθηματικά έπρεπε να βρουν έναν κοινό δρόμο.

Δημιούργησε το δικό της LinkedIn και άρχισε να συνδέεται με ανθρώπους από τον διαστημικό τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δυσκολία που αντιμετώπισε στο να βρει προσβάσιμες ευκαιρίες την ενέπνευσε να δημιουργήσει τον οργανισμό «Φοιτητές του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης για την Εξερεύνηση και την Ανάπτυξη του Διαστήματος». Ο οργανισμός αυτός της άνοιξε πολλές πόρτες και έτσι, έκανε τα πρώτα της βήματα στον τομέα του διαστήματος κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Τα επόμενα βήματά της ήταν στο Space Generation Advisory Council, όπου τώρα είναι National Point of Contact για την Κύπρο. Έγινε η πρώτη Κύπρια Αναλογική Αστροναύτης, συμμετέχοντας σε δύο αναλογικές αποστολές: η μία στην Πολωνία για 19 ημέρες και η άλλη στο Μάουνα Λόα, ένα ηφαίστειο στη Χαβάη, για 33 ημέρες. «Το γεγονός ότι είμαι η πρώτη Κύπρια Αναλογική Αστροναύτης είναι κάτι που με τιμά πολύ. Νιώθω μεγάλη χαρά που μπορώ να ανοίξω νέους δρόμους και να εμπνεύσω άλλους που μπορεί να βλέπουν τον διαστημικό τομέα ως κάτι απομακρυσμένο, όπως τον έβλεπα κι εγώ παλιότερα. Βλέπω τον ενθουσιασμό στα μάτια των παιδιών όταν μιλώ στα σχολεία και ελπίζω ότι αυτό το συναίσθημα θα τα παρακινήσει να κάνουν το άλμα και να προσπαθήσουν να ακολουθήσουν μία σχετική καριέρα. Πιστεύω ότι η Κύπρος έχει πολλά να προσφέρει στον τομέα του διαστήματος. Εάν καταφέρουμε να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητά μας τη συμμετοχή μας σε αυτόν τον τομέα, θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε και να ενθαρρύνουμε νέες επαγγελματικές πορείες που δεν έχουν διαδοθεί ακόμα στην Κύπρο».

Με απλά λόγια, o αναλογικός αστροναύτης είναι ένας άνθρωπος που κάνει αποστολές στη Γη αντί στο διάστημα. Ζει σαν αστροναύτης, συμμετέχοντας σε διάφορες έρευνες που αφορούν τη μακροπρόθεσμη και μελλοντική εξερεύνηση σε άλλα πλανητικά σώματα. Οι αναλογικές αποστολές είναι δοκιμές πεδίου σε απομονωμένες τοποθεσίες στη Γη κάτω από ακραίες συνθήκες. «Δεν μπορούν να γίνουν όλα τα πειράματα στο διάστημα προς το παρόν – δεν υπάρχει αρκετός χρόνος, χρήματα, εξοπλισμός και ανθρώπινο δυναμικό. Προσομοιώσεις ερευνών μπορούν να εφαρμοστούν σε αναλογικές αποστολές προτού δοκιμαστούν στο διάστημα. Οι αναλογικοί αστροναύτες είναι ειδικά εκπαιδευμένοι ώστε να μπορούν να ζήσουν σε τέτοιου είδους προσομοιώσεις» λέει.

Η αγάπη της για το διάστημα την ώθησε στη συνέχεια, στη Φλόριντα, όπου αποφοίτησε από το πρόγραμμα «Fundamentals of Astronautics» στο Διεθνές Ινστιτούτο Αστροναυτικών Επιστημών. Δεν σταμάτησε εκεί, τόλμησε να αιτηθεί σε δύο κέντρα της NASA, όπου έγινε δεκτή και έκανε δύο πρακτικές – μία στο Glenn Research Center και μία στο Johnson Space Center.  Συγκεκριμένα, στο Glenn Research Center δούλευε με την ομάδα της για να βελτιώσουν το λογισμικό που υπολογίζει τον βέλτιστο όγκο και βάρος των φαρμακευτικών κιτ που θα έχουν μαζί τους οι αστροναύτες σε μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη, ενώ στο Johnson Space Center συμμετείχε σε έργα που σχετίζονται με space debris – συντρίμμια από δορυφόρους, πυραυλικά στάδια και άλλα αντικείμενα που κινούνται γύρω από τη Γη και μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο για διαστημικές αποστολές. Επίσης, παρακολουθούσε εβδομαδιαίες διαλέξεις από engineers και flight controllers/directors που εργάζονται εκεί.

Συνολικά, η εμπειρία μου στη NASA ήταν πραγματικά σουρεαλιστική. Ένιωσα ότι μπήκα ως μία εκδοχή του εαυτού μου και βγήκα ως μια αναβαθμισμένη εκδοχή.

«Η φύση της αποστολής στην οποία συμμετέχεις παίζει σημαντικό ρόλο. Για μένα, το πιο σημαντικό είναι οι έρευνες που διεξάγονται κατά τη διάρκεια αυτών των αποστολών. Στη δεύτερη πρακτική μου, για παράδειγμα, συμμετείχα σε μια αποστολή στον χώρο του HISEAS, που διεξαγόταν πάνω στο ηφαίστειο Μαούνα Λοά στη Χαβάη. Η αποστολή διοργανωνόταν από έναν άλλον οργανισμό που είχε χρηματοδοτήσει το συγκεκριμένο έργο για τέσσερα χρόνια. Η εμπειρία ήταν εξαιρετικά σημαντική για μένα, γιατί ήξερα ότι η συμμετοχή μου θα είχε αντίκτυπο.

»Συνολικά, η εμπειρία μου στη NASA ήταν πραγματικά σουρεαλιστική. Ένιωσα ότι μπήκα ως μία εκδοχή του εαυτού μου και βγήκα ως μια αναβαθμισμένη εκδοχή. Είχα την τιμή να γνωρίσω και να συνεργαστώ με ανθρώπους που βρίσκονται στην καρδιά της διαστημικής βιομηχανίας, και αυτό με ενέπνευσε και με δίδαξε περισσότερα απ' όσα μπορούσα να φανταστώ. Είναι κάτι που θα κουβαλώ πάντα μαζί μου».

Το γεγονός ότι ερχόταν από ένα μαθηματικό υπόβαθρο την βοήθησε βέβαια, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και κάποιες προκλήσεις. «Το θέμα του Space Debris είναι μια πολυδιάστατη πτυχή του διαστημικού τομέα, που περιλαμβάνει φυσική, μηχανική, ακόμη και νομικά ζητήματα. Έτσι, στην αρχή χρειάστηκε να δουλέψω αρκετά για να καλύψω τα κενά που δεν είχαν καλυφθεί στο πτυχίο μου ή στις προηγούμενες εμπειρίες μου στον τομέα. Ευτυχώς, είχα την τύχη να έχω εξαιρετικούς μέντορες και προϊστάμενους που ήταν πάντα δίπλα μου για υποστήριξη».

Γίνονται διακρίσεις σήμερα λόγω φύλου σε αυτόν τον τομέα; Υπάρχει δηλαδή glass ceiling ακόμα και στοn χώρο του διαστήματος, την ρωτάω; «Από τις προσωπικές μου εμπειρίες, δεν έχω βιώσει διακρίσεις λόγω φύλου στον εργασιακό χώρο. Ωστόσο, είναι προφανές ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για βελτίωση στον αριθμό των γυναικών που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα. Σημαντικό είναι να παρθούν τα απαραίτητα μέτρα για να ενισχυθεί η συμμετοχή των γυναικών στους τομείς STEM ευρύτερα».

Πώς θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε περισσότερα κορίτσια στα STEM;

«Πιστεύω ότι ο πιο άμεσος τρόπος για να προσελκύσουμε περισσότερα κορίτσια στα STEM είναι μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα και το οικογενειακό περιβάλλον. Είναι σημαντικό να ενισχυθεί η ενημέρωση για τις ευκαιρίες που προσφέρουν αυτοί οι τομείς, έτσι ώστε τα κορίτσια να ενθαρρύνονται από νωρίς ώστε να ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο».

Η γυναίκα που θαυμάζει εκείνη περισσότερο στον κόσμο είναι η αδερφή της, η Βασιλική. «Παρά την πρόκληση της μυϊκής δυστροφίας που αντιμετωπίζει, δεν τα παράτησε. Αντιθέτως, ακολούθησε το όνειρό της και έγινε σχεδιάστρια μόδας, δημιουργώντας ρούχα για ανθρώπους με παρόμοιες κινητικές δυσκολίες. Η δύναμη και η επιμονή της είναι πηγή έμπνευσης για μένα».

H Ελένη ως χαρακτήρας είναι περίεργη και πάντα ανοιχτή σε νέες εμπειρίες. Έχει μια έντονη ανάγκη να μαθαίνει και να εξελίσσεται, είτε πρόκειται για προσωπικές είτε για επαγγελματικές πτυχές της ζωής της. Έχει ολοκληρώσει μόλις τις σπουδές της και όνειρό της είναι να φτάσει στο σημείο όπου θα μπορεί να αιτηθεί ως αστροναύτισσα. Μέχρι τότε θα  συνεχίζει να διαδίδει τον τομέα του διαστήματος, μιλώντας σε μικρά παιδιά και συνομήλικους για τις ευκαιρίες και τις επιλογές καριέρας που προσφέρουν οι τομείς του διαστήματος. Θα συνεχίζει φυσικά, να απαντάει ξανά και ξανά στην ερώτηση που της κάνουν πιο συχνά… αν υπάρχουν εξωγήινοι.

«Η πορεία προς τους στόχους δεν είναι εύκολη και περιλαμβάνει στιγμές απογοήτευσης. Το σημαντικό είναι να διατηρούμε τον τελικό στόχο στο μυαλό μας και να μην τα παρατάμε. Αν μια μέρα νιώσω ότι χρειάζομαι περισσότερη έμπνευση, σκέφτομαι τον Clayton Anderson. Ένας αστροναύτης που αφυπηρέτησε, ο οποίος απορρίφθηκε 14 φορές από τη NASA πριν πετύχει τον στόχο του – να γίνει αστροναύτης. Εάν έλεγε “Φτάνει, τα παρατάω” και δεν έκανε αίτηση για 15η φορά, τότε δεν θα είχε 6 spacewalks και 2 διαστημικές αποστολές στην καριέρα του σήμερα.

»Από εμάς εξαρτάται το πόσο ψηλά βάζουμε τους στόχους μας και το πόσο διατεθειμένοι είμαστε να δουλέψουμε για να τους καταφέρουμε. Πολλές φορές θα βρεθούμε σε αδιέξοδο ή θα έρθουμε αντιμέτωποι με κλειστές πόρτες. Είναι στο χέρι μας να τις γκρεμίσουμε και να δημιουργήσουμε τις δικές μας ευκαιρίες που θα μας φέρουν ένα βήμα πιο κοντά στην επίτευξη των στόχων μας. Δεν μπορείς να αποτύχεις αν δεν σταματήσεις ποτέ να προσπαθείς.

»Για μένα, η επιστήμη ενσωματώνει την ουσία της ζωής. Αξιοποιεί την ικανότητα του ανθρώπινου μυαλού να εξερευνά, να μαθαίνει και να ανακαλύπτει, μέσα από το πνεύμα της συνεργασίας. Πάντα λέω ότι μοιάζει με κύμα: μέσα από τις δοκιμές και τα λάθη, θα πλοηγηθείς στα ύψη και τα βάθη της. Το κλειδί είναι να προχωράς συνεχώς».