Τεχνητή νοημοσύνη: Ο Γιώργος Σιάτος μας ξεναγεί στο σχολείο του μέλλοντος

Η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει σταδιακά όλη τη δομή της εκπαίδευση – η μάθηση θα είναι εξατομικευμένη, ο παραδοσιακός ρόλος των δασκάλων αλλάζει, οι μαθητές εισέρχονται σταδιακά σε μια νέα πραγματικότητα: Ο Γιώργος Σιάτος, ειδικός της Amazon Web Systems για την ΑΙ, μας ξεναγεί στο μέλλον.

Η εκπαίδευση αλλάζει. Η τεχνολογία, ειδικά η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), αναμένεται να φέρει σημαντικές αλλαγές στο μέλλον, όπως για παράδειγμα την εξατομικευμένη μάθηση και τη ρομποτική, μέχρι και το πώς η τεχνολογία φέρνει τη συμπερίληψη στο προσκήνιο. Η Athens Voice μίλησε με ειδικούς για να μάθει περισσότερα.

Η τεχνητή νοημοσύνη αναδεικνύεται ως μία από τις πιο ανατρεπτικές τεχνολογίες

Η επίδρασή της (και) στην εκπαίδευση είναι αναμφισβήτητη. Η 6η Τεχνολογική Επανάσταση, η οποία καθορίζεται από την εξάπλωση της ΑΙ και της αυτοματοποίησης, αναμένεται να μεταμορφώσει τη διαδικασία μάθησης, ανατρέποντας παραδοσιακά εκπαιδευτικά μοντέλα και δημιουργώντας νέες δυνατότητες, συνάμα και σειρά προκλήσεων.

Το θέμα της ομιλίας του Γιώργου Σιάτου σε ημερίδα για την GenAΙ ήταν: «Το κύμα της ΑΙ: Κατακτώντας την 6η Τεχνολογική Επανάσταση» κι ένα 24ωρο νωρίτερα συναντηθήκαμε προκειμένου να ρωτήσω τον ειδικό της Amazon Web Systems σε ποιο σημείο αυτού του κύκλου βρισκόμαστε και πώς ήδη επηρεάζεται η «αρχιτεκτονική» της εκπαίδευσης. Πρόκειται για ξενάγηση σε μία εν εξελίξει διαδικασία που έχει μια ιδιαιτερότητα: Δεν δίνει τη δυνατότητα ασφαλούς πρόβλεψης για το πού πάμε, καθώς η διαδικασία έχει δυναμικές που υπερβαίνουν οτιδήποτε γνωρίζαμε έως τώρα.

Με τον Γιώργο Σιάτο η συζήτηση έγινε στα αγγλικά μολονότι τα ελληνικά του είναι αρκετά καλά. Πρόκειται για παιδί μεταναστών, που πριν από αρκετές δεκαετίες άφησαν την ελληνική επαρχία για να αναζητήσουν το όνειρο στην Αυστραλία. Εκεί γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Γιώργος Σιάτος. Στη Μελβούρνη σπούδασε πληροφορική, εκεί ήταν η βάση από την οποία ξεκίνησε την επαγγελματική του διαδρομή. Στις αρχές των 90s, νέο παιδί, αποφασίζει να μεταναστεύσει κι ο ίδιος – πάει στην Αγγλία. Εργάζεται στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και κατόπιν στην οργάνωση του NHS, πάντα παίρνοντας τ’ απαραίτητα ρίσκα. Δεκαπέντε χρόνια μετά, επιστρέφει στην Αυστραλία, εργάζεται στο πεδίο της φαρμακευτικής, αλλά τελικά οι σειρήνες της ζωής τον καλούν να επιστρέψει στην Αγγλία: εργάζεται στον τραπεζικό τομέα, μα ταυτόχρονα γνωρίζει την Ισπανίδα σύζυγό του και κάνουν οικογένεια. Πριν από μερικά χρόνια μπαίνει (και) στην οικογένεια της Amazon Web System ως σπεσιαλίστας της Τεχνητής Νοημοσύνης (Global Delivery Advisor, Cloud Transformation και Gen AI Professional).

Τώρα τον έχω απέναντί μου, βομβαρδίζοντάς τον με ερωτήσεις, σε μια απόπειρα αποκωδικοποίησης του πού βρισκόμαστε και του πού πάμε.

Ο τρόπος της αλληλεπίδρασης

Ο Γιώργος Σιάτος, αφού ανέλυσε επί τροχάδην τα πρώτα πέντε κύματα της Τεχνολογικής Επανάστασης –η αφετηρία τους εντοπίζεται το 1771 με τη Βιομηχανική Επανάσταση–, τόνισε ότι σήμερα «με βάση το βάρος των δεδομένων, της ιστορίας και των οικονομικών κύκλων, φτάνουμε στον κύκλο της Τεχνητής Νοημοσύνης».

Κάθε κύκλος αποτελείται από δύο μέρη: Υπάρχει η περίοδος επέκτασης με τη ροή της δραστηριότητας, οπότε εισρέουν πολλά χρηματοοικονομικά κεφάλαια και ακολουθεί μία περίοδος ανάπτυξης. Σύμφωνα με τον ίδιο, βρισκόμαστε στην αρχή της 6ης Τεχνολογικής Επανάστασης, με κυρίαρχο στοιχείο την τεχνητή νοημοσύνη (AI). «Μεταξύ των δύο περιόδων, υπάρχει μια μικρή προσαρμογή, μία οικονομική πτώση, το σκάσιμο της φούσκας, όπως θέλετε πείτε το. Αυτός είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο γινόταν πάντα. Έτσι, αυτή τη στιγμή βλέπουμε μια ροή δραστηριότητας. Δισεκατομμύρια δολάρια επενδύονται στην έρευνα».

Η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα θα οδηγήσει σε μεγάλες αλλαγές τόσο στον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με την τεχνολογία όσο και μεταξύ μας. «Στο δεύτερο στάδιο αυτής της επανάστασης, το λειτουργικό κεφάλαιο θα παίξει κεντρικό ρόλο, καθώς οι επενδύσεις θα στραφούν στην ανάπτυξη υποδομών και τη βελτίωση των συστημάτων AI για πρακτική χρήση. Αντί για κερδοσκοπικές επενδύσεις, θα υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για απόδοση της επένδυσης».

Ο ίδιος προβλέπει ότι στο μέλλον θα αλλάξουν οι τρόποι με τους οποίους χρησιμοποιούμε τα τεχνολογικά εργαλεία, όπως τα πληκτρολόγια και τα ποντίκια, και θα περάσουμε σε διεπαφές βασισμένες στη φωνή και την τεχνητή νοημοσύνη.

Επίσης, οι γλωσσικοί φραγμοί θα μειωθούν καθώς η AI θα προσφέρει αυτόματες μεταφράσεις σε πραγματικό χρόνο, διευκολύνοντας την επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών γλωσσών και πολιτισμών. «Βλέπουμε πολλές τεχνολογίες να εφαρμόζονται σε πραγματικό χρόνο σε μεταφράσεις, σε κλήσεις Ζoom για παράδειγμα – μπορώ να καλέσω τον φίλο μου στην Μποτσουάνα και να έχω αυτόματη και σωστή μετάφραση. Αν είμαι ιδιοκτήτης επιχείρησης και διευθύνω ένα τηλεφωνικό κέντρο στην Αμερική έχοντας ένα τμήμα που μιλάει ισπανικά, τώρα μπορώ να εξυπηρετήσω τις Φιλιππίνες ή τη Γερμανία επειδή έχω μετάφραση με τεχνητή νοημοσύνη, και μπορώ να προσφέρω τις ίδιες προσαρμοσμένες υπηρεσίες σε πολλές γλώσσες, οπότε οι γλώσσες θα γίνουν μικρότερο εμπόδιο λόγω της μετάφρασης». Και προσθέτει: «Η AI θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων και τεχνολογίας και αυτή η αλλαγή θα αποτελέσει τη βάση της 6ης τεχνολογικής επανάστασης, η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε στάδιο ταχείας εξέλιξης και εφαρμογής σε πολλαπλούς τομείς».

Η νέα σελίδα της εκπαίδευσης

Πώς (προ)βλέπει να διαμορφώνεται το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά κι ο ίδιος ο πυρήνας της εκπαίδευσης μέσω της ΑΙ;
Ο κ. Σιάτος σημειώνει ότι ένας από τους μεγαλύτερους στόχους των εκπαιδευτικών (το «ιερό δισκοπότηρο» όπως το χαρακτηρίζει) ήταν πάντα η εξατομίκευση της μάθησης για κάθε μαθητή, καθώς έχουν διαφορετικά μαθησιακά στιλ, ικανότητες και ρυθμούς. «Στην παραδοσιακή εκπαίδευση, αυτό είναι δύσκολο να επιτευχθεί καθώς ένας δάσκαλος δεν μπορεί να προσαρμόσει το μάθημα ξεχωριστά για κάθε παιδί σε μια τάξη 15 ή 20 ατόμων».

Η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει τη δυνατότητα της πραγματικής εξατομίκευσης. «Με εργαλεία που κατανοούν τα μαθησιακά πρότυπα κάθε μαθητή, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προσφέρουν προσαρμοσμένο περιεχόμενο που ταιριάζει στον τρόπο με τον οποίο κάθε παιδί μαθαίνει καλύτερα» τονίζει.

Η AI μπορεί να αναλύει τα δεδομένα μάθησης του μαθητή και να προσαρμόζει τις μεθόδους διδασκαλίας ανάλογα. «Για παράδειγμα, κάποιοι μαθητές μπορεί να ανταποκρίνονται καλύτερα στην οπτική μάθηση, άλλοι στους αριθμούς, ενώ άλλοι στις λέξεις. Αυτό το επίπεδο προσαρμογής που προηγουμένως ήταν δύσκολο να επιτευχθεί, γίνεται τώρα εφικτό».

Ρίχνει στην κουβέντα ως καλό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης το Duolingo, το οποίο χρησιμοποιεί μικρομάθηση για να εξατομικεύσει την εκπαίδευση με βάση την απόδοση του χρήστη. «Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσαρμόζει τις ασκήσεις που παρέχει με βάση τις αδυναμίες του μαθητή, ενισχύοντας έτσι τα σημεία που χρειάζονται βελτίωση. Με την τεχνητή νοημοσύνη, αυτό μπορεί να γίνει σε μεγαλύτερη κλίμακα και με μεγαλύτερη ακρίβεια» υπογραμμίζει.

Στο μέλλον, η AI μπορεί να μεταμορφώσει την τάξη με διαδραστικά εργαλεία που θα επιτρέπουν την αδιάκοπη εξατομίκευση των μαθημάτων, διευκολύνοντας τους δασκάλους και ενισχύοντας την εμπειρία της μάθησης. «Αυτή η αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικά μαθησιακά αποτελέσματα και να αντιμετωπίσει τις ατομικές ανάγκες κάθε μαθητή με τρόπους που δεν ήταν εφικτοί στο παρελθόν» συμπληρώνει.

Πώς, όμως, εξατομικεύεται η γνώση μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων; Και πώς, εν τέλει, αυτό θα επηρεάσει την κοινωνικοποίηση των παιδιών;
Σε συνεργασία με τον δρ Λοΐζο Σοφό από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου πειραματίζονται σε αυτό το πεδίο, δημιουργώντας ένα AI tutor, το οποίο θα προσαρμόζει την εμπειρία μάθησης με βάση τα δεδομένα του μαθητή, ώστε να εξατομικεύει την εκπαίδευση σε ομαδικά περιβάλλοντα, χρησιμοποιώντας παιχνίδια και άλλες δραστηριότητες για την ενίσχυση της μάθησης.

Η ισορροπία της μάθησης

Πώς πετυχαίνουμε ωστόσο μία ισορροπία μεταξύ εξατομικευμένης μάθησης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης;
Η τεχνολογία μπορεί να εξατομικεύσει τη γνώση, αλλά ο κίνδυνος απομόνωσης και αλλαγής του τρόπου που τα παιδιά κοινωνικοποιούνται και αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες είναι πραγματικός. Ο κ. Σιάτος αναφέρει παραδείγματα, όπως αυτό του flipped classroom, όπου οι μαθητές διδάσκονται όσα πρέπει εκτός τάξης και εστιάζουν στη συζήτηση επ’ αυτών και στην απαραίτητη αλληλεπίδραση στην τάξη. «Αυτό μπορεί να είναι μία λύση. Οι μαθητές χρησιμοποιούν την ΑΙ για εξατομικευμένη μάθηση, αλλά το ομαδικό περιβάλλον παραμένει κεντρικός χώρος για την ανταλλαγή ιδεών και την κοινωνικοποίηση». Οι αλλαγές αυτές μπορεί να αργήσουν να φτάσουν στα δημόσια σχολεία, τα ιδιωτικά σχολεία ωστόσο θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις εξελίξεις, όπως συμπληρώνει.

Η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση φέρνει μεγάλες προκλήσεις και αβεβαιότητες, όχι μόνο για το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και για την ευρύτερη οικονομία. «Αν φανταστούμε έναν κόσμο όπου η μάθηση γίνεται κυρίως σε ατομικό επίπεδο, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που λειτουργούν τα σχολεία, τις ανάγκες σε εκπαιδευτικούς, ακόμα και τις επενδύσεις σε υποδομές» λέει ο Γιώργος Σιάτος.

Η αλλαγή αυτή, εφόσον πραγματοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα, θα επηρεάσει την οικονομία, καθώς θα αλλάξει η ζήτηση για ορισμένους τύπους επαγγελμάτων (π.χ. δάσκαλοι), ενώ θα προκύψουν νέες ανάγκες και ευκαιρίες σε τεχνολογικούς και εκπαιδευτικούς τομείς. Είναι πιθανό να δούμε «θύλακες» καινοτομίας σε ορισμένα σχολεία ή περιοχές, αλλά μια συνολική και γρήγορη αλλαγή φαίνεται απίθανη βραχυπρόθεσμα.

Κάποια εξωστρεφή σχολεία και εκπαιδευτικοί οργανισμοί θα πειραματιστούν με νέες τεχνολογίες και εκπαιδευτικά μοντέλα, είναι αβέβαιο όμως πότε κι αν θα υπάρξει ευρεία αποδοχή. «Στα ιδιωτικά σχολεία –λόγω της μεγαλύτερης ευελιξίας στη λήψη αποφάσεων– βλέπουμε ήδη πειραματισμούς, αλλά τα δημόσια σχολεία που επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες και κανονισμούς, μπορεί να είναι πιο διστακτικά».

Οι προκλήσεις της επόμενης ημέρας

Στα επόμενα 5-10 χρόνια, η ΑΙ αναμένεται να εξελιχθεί ραγδαία, επηρεάζοντας πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. «Τα συστήματα της ΑΙ θα γίνουν πιο αυτοδύναμα και έξυπνα, με βελτιώσεις στην αυτόνομη λήψη αποφάσεων και την κατανόηση του φυσικού λόγου».

Ο συνδυασμός της ΑΙ με άλλες τεχνολογίες, όπως η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα, θα προσφέρει πιο διαδραστικά και εξατομικευμένα μαθησιακά περιβάλλοντα. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή εγείρει σημαντικές ηθικές και κοινωνικές προκλήσεις.

«Η προστασία της ιδιωτικότητας και η διαχείριση των δεδομένων είναι κρίσιμα ζητήματα, καθώς οι συστάσεις για κανονισμούς και προστατευτικά μέτρα αναδύονται. Η κοινωνία θα χρειαστεί να προσαρμοστεί στις αλλαγές που φέρνει η ΑΙ στην αγορά εργασίας, η οποία θα μπορούσε να δει μείωση σε κάποιες θέσεις εργασίας, αλλά και τη δημιουργία νέων ευκαιριών. Η πρόκληση θα είναι η ισορροπία μεταξύ της καινοτομίας και της ηθικής χρήσης της ΑΙ, με στόχο τη διασφάλιση του κοινού καλού και την αποφυγή νέων ανισοτήτων ή προβλημάτων» υπογραμμίζει ο Γιώργος Σιάτος.