Σαν σήμερα: Ζώα στο Διάστημα

Πολλά πειραματόζωα βρέθηκαν στο Διάστημα ώστε η ανθρωπότητα να καταφέρει να ξεπεράσει τους περιορισμούς της βαρύτητας και να ταξιδέψει σε άλλους πλανήτες. Μεταξύ των ζώων αυτών ήταν σκυλιά, πίθηκοι, ποντίκια, γάτες, βάτραχοι, αράχνες, σκαθάρια, ψάρια, χελώνες.

Οι πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί που ταξίδεψαν στο Διάστημα ήταν φρουτόμυγες που τοποθετήθηκαν σε έναν γερμανικό πύραυλο V2 ο οποίος εκτοξεύθηκε τον Ιούλιο του 1946 από τις ΗΠΑ. Ακολούθησαν τα άλλα είδη, ενώ η τελευταία αποστολή ζώων στο Διάστημα πραγματοποιήθηκε το 2013 από το Ιράν. Στην αποστολή συμμετείχαν ένα ποντίκι, δύο χελώνες και μερικά σκουλήκια. Όλα τα παραπάνω επέστρεψαν ζωντανά, κάτι που δεν συνέβη με πολλούς άλλους «συναδέλφους» αστροναύτες του ζωικού βασιλείου.

Η Belka και Strelka στο Διάστημα

Σαν σήμερα, 19 Αυγούστου, το 1960 η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε το Sputnik 5 (επίσης γνωστό ως Korabl-Sputnik 2) το οποίο μετέφερε τα σκυλιά Belka και Strelka, μαζί με ένα γκρίζο κουνέλι, 40 ποντίκια, 2 αρουραίους και 15 φιάλες φρουτόμυγες και φυτά. Ήταν το πρώτο διαστημόπλοιο που μετέφερε ζώα σε τροχιά και επέστρεψαν ζωντανά. Ένα από τα κουτάβια της Strelka, η Pushinka, που γεννήθηκε μετά τη διαστημική αποστολή της μητέρας της, δόθηκε ως δώρο στους Kennedy από τον Νικίτα Χρουστσόφ το 1961. Ο Ρώσος ηγέτης ήθελε να στείλει ένα μήνυμα στον JFK σχετικά με τον «πόλεμο» του Διαστήματος. Ο Αμερικανός πρόεδρος υιοθέτησε την σκυλίτσα με αβρότητα και εκείνη έγινε μέλος της οικογένειας. Έκανε τέσσερα κουτάβια και σύμφωνα με τις πληροφορίες υπάρχουν πολλοί απόγονοί της μέχρι τις μέρες μας.

Δυστυχώς άλλα πειραματόζωα χάθηκαν κατά τις διαστημικές αποστολές τους. Το πιο γνωστό από αυτά είναι η Λάικα. Ήταν ένα θηλυκό αδέσποτο σκυλάκι που πέρασε από σκληρή εκπαίδευση μέχρι να μπει στον σοβιετικό δορυφόρο (δηλαδή μια ασφυκτική κάψουλα), στις 3 Νοεμβρίου 1957. Η μοίρα της Λάικα ήταν προδιαγεγραμμένη, καθώς δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμη ο τρόπος να επιστρέψει ο δορυφόρος στη Γη. Ωστόσο, το τέλος της ήταν ακόμη πιο οδυνηρό από ό,τι είχε εκτιμηθεί. Το σκυλί πανικοβλήθηκε κατά την εκτόξευση, ενώ έπειτα από λίγη ώρα η κάψουλα ανέβασε τέτοια θερμοκρασία που η Λάικα κατέληξε. Μετά τις περιστροφές γύρω από τον πλανήτη μας, ο δορυφόρος αποσυντέθηκε και έπεσε στη Γη μαζί με τις στάχτες της «ηρωίδας του Διαστήματος», όπως την αποκαλούσε η ρωσική προπαγάνδα.

Δεν ήταν καλύτερη η τύχη ούτε για τα αμερικάνικα πειραματόζωα, όμως. Ο Άλμπερτ Β' ήταν ένας αρσενικός πίθηκος μακάκος που ήταν το πρώτο θηλαστικό και μάλιστα πρωτεύον που ταξίδεψε στο Διάστημα. Εκτοξεύθηκε από την αεροπορική βάση Holloman στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ, στα 134 χλμ. με έναν πύραυλο V2 στις 14 Ιουνίου 1949. Ο Άλμπερτ έχασε τη ζωή του κατά την επανείσοδο μετά από αστοχία αλεξίπτωτου, με αποτέλεσμα η κάψουλα να καταστραφεί χτυπώντας στο έδαφος με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Τα αναπνευστικά και καρδιολογικά δεδομένα του Άλμπερτ καταγράφονταν μέχρι τη στιγμή της πρόσκρουσης. Το γεγονός προκάλεσε αισιοδοξία, ότι και ο άνθρωπος θα μπορούσε να αντέξει όλη αυτή τη διαδικασία που απαιτεί το διαστημικό ταξίδι.

Πολλοί πίθηκοι βρέθηκαν στο Διάστημα τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Έφεραν μαζί τους αισθητήρες για τη μέτρηση ζωτικών σημείων και πολλοί ήταν υπό αναισθησία κατά την εκτόξευση. Το ποσοστό θανάτου τους ήταν πολύ υψηλό: περίπου τα δύο τρίτα όλων των πιθήκων που εκτοξεύτηκαν τη δεκαετία του 1940 και του 1950 πέθαναν σε αποστολές ή αμέσως μετά την προσγείωση. Οι τυχεροί που επέστρεψαν, παρέμειναν υπό στενή παρακολούθηση για τυχόν επιπτώσεις του διαστημικού ταξιδιού στην κατάσταση της υγείας τους, καθώς και για το κατά πόσο μπορούσε να επιτευχθεί κανονικά η αναπαραγωγή τους.

Οι λιγότερο διάσημοι ταξιδιώτες του Διαστήματος

ΗΠΑ και Ρωσία συνέχιζαν να στέλνουν πειραματόζωα στο Διάστημα, όπως ποντίκια, βατράχια κλπ. Στις 2 Ιουλίου 1959, εκτοξεύθηκε ο σοβιετικός πύραυλος R2, ο οποίος έφτασε τα 212 χιλιόμετρα, μεταφέροντας δύο διαστημικούς σκύλους και τον Marfusha, το πρώτο κουνέλι που πήγε στο διάστημα. Στις 9 Μαρτίου 1961 η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε το Korabl-Sputnik 4 που μετέφερε ένα σκυλί με το όνομα Chernushka, μερικά ποντίκια, βατράχια και, για πρώτη φορά, ένα ινδικό χοιρίδιο. Όλα ανακτήθηκαν με επιτυχία.

Επόμενη στη σειρά ήταν η Γαλλία, που εκτόξευσε στις 22 Φεβρουαρίου 1961 έναν αρουραίο -τον Έκτορα. Δύο ακόμη αρουραίοι πέταξαν τον Οκτώβριο του 1962. Στις 18 Οκτωβρίου 1963, η Γαλλία εκτόξευσε τη γάτα Félicette με τον πύραυλο Veronique AGI No. 47. Η εκτόξευση έγινε από το Γαλλικό Centre d'Enseignement et de Recherches de Médecine Aéronautique (CERMA). Η Félicette ανασύρθηκε ζωντανή μετά από μια πτήση 15 λεπτών και μια κάθοδο με αλεξίπτωτο. Η Félicette είχε εμφυτευμένα ηλεκτρόδια στον εγκέφαλό της και οι καταγεγραμμένες νευρικές ώσεις μεταδόθηκαν πίσω στη Γη. Μετά από δύο μήνες ανάλυσης, υπεβλήθη σε ευθανασία, ώστε να γίνει αυτοψία. Μια δεύτερη γάτα στάλθηκε στο διάστημα από το CERMA στις 24 Οκτωβρίου 1963, αλλά η πτήση αντιμετώπισε δυσκολίες που εμπόδισαν στην επιστροφή του ζώου. Το 1967 η Γαλλία έστειλε επίσης δύο πιθήκους στο Διάστημα.

Τα πρώτα ζώα στο απώτερο διάστημα και τα πρώτα που βρέθηκαν σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη ήταν δύο χελώνες με το Zond 5 στις 14 Σεπτεμβρίου 1968 από τη Σοβιετική Ένωση. Οι χελώνες είχαν συνταξιδιώτες μύγες και σκουλήκια. Κατά την επιστροφή τους, η κάψουλα ξεπέρασε το σημείο προσγείωσης της, αλλά ανακτήθηκε επιτυχώς στη θάλασσα. Τα ζώα επέζησαν αλλά είχαν κάποια απώλεια βάρους.

Στις 28 Ιουνίου 1969, οι ΗΠΑ έστειλαν στο Διάστημα τον πίθηκο Bonny, έναν μακάκο, με τον Biosatellite 3 σε μια τροχιά 30 ημερών γύρω από τη Γη. Ο πίθηκος είχε εκπαιδευτεί να χειρίζεται ένα μηχάνημα που τον προμήθευε με την τροφή του σε μορφή σφαιριδίων. Ωστόσο, η υγεία του κατέρρευσε και γρήγορα επέστρεψε στη Γη για να καταλήξει ένα 24ωρο αργότερα.  

Το Skylab 3 μετέφερε το 1973 τα πρώτα ψάρια και τις πρώτες αράχνες στο Διάστημα. Η Ιαπωνία εκτόξευσε τα πρώτα της ζώα, ένα είδος τρίτωνα, στο διάστημα στις 18 Μαρτίου 1995 στο Space Flyer Unit. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, οι ΗΠΑ μετέφεραν γρύλους, ποντίκια, αρουραίους, βατράχους, τρίτωνες, μύγες, σαλιγκάρια, κυπρίνο, αχινούς, ξιφία, αυγά σκώρου και άλλων εντόμων, αυγά ορτυκιού και μέδουσες στα διαστημικά λεωφορεία, με στόχο να διενεργηθούν πειράματα για τη ζωή στο διάστημα.

Κατσαρίδες vs Βραδύπορα

Τον Σεπτέμβριο του 2007, κατά τη διάρκεια της αποστολής FOTON-M3 της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, κατσαρίδες μεταφέρθηκαν μέσα σε ένα σφραγισμένο δοχείο και τουλάχιστον μία από τις θηλυκές έκανε κατσαριδάκια -κάτι που φέρνει αυτά τα έντομα πρώτα στην κατηγορία της αναπαραγωγής στο διάστημα.

Ωστόσο, αυτό δεν ήταν αυτό το πιο εντυπωσιακό επίτευγμα της αποστολής. Βραδύπορα, γνωστά και ως Αρκούδες του Νερού (Tardigrades) κατάφεραν να επιβιώσουν 10 ημέρες έκθεσης στη διαστημική ακτινοβολία χωρίς καμία προστασία. Το υδρόβιο μικροσκοπικό (έως 1,5 χιλιοστά) είδος είναι γνωστό για την αδιανόητη ανθεκτικότητά του σε ακραίες συνθήκες. Κάποια υποείδη μπορούν να επιβιώσουν στους -272,15°C, ενώ άλλα μπορούν να αντέξουν θερμοκρασίες έως και 150°C, για κάποιο χρονικό διάστημα. Τα βραδύπορα μπορούν επίσης να επιβιώσουν υπό την τεράστια πίεση στον πυθμένα των ωκεανών, ή ακόμη και να βράσουν σε αλκοόλ. Όταν εκτίθενται σε συνθήκες αφυδάτωσης, χάνουν έως και 99% της περιεκτικότητάς τους σε νερό και αρχίζουν να μοιάζουν με γυαλί. Σε αυτήν την κατάσταση ο μεταβολισμός τους πέφτει σχεδόν στο μηδέν, που σημαίνει ότι μπορεί να «παγώσουν» τις βιολογικές τους λειτουργίες και παράλληλα να καταφέρνουν να παραμείνουν ζωντανά.

Δεδομένου, δε, ότι τα βραδύπορα βρίσκονται επί περίπου 500 εκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη, θα μπορούσε να πει κανείς με σχετική ασφάλεια ότι είναι αυτά τα πλάσματα -και όχι οι κατσαρίδες- που θα επιβιώσουν από οποιαδήποτε καταστροφή στη Γη· πιθανώς και εκτός Γης…