Libre Space Foundation: Από τον Κολωνό... στο Διάστημα (και πίσω)

Σε ένα στενό προς το τέρμα της Λένορμαν μια ομάδα ανθρώπων μαζεύεται γύρω από μια οθόνη. Είναι απόγευμα της 9ης Ιουλίου και σε λίγο εκτοξεύεται το Ariane 6 που αναπτύχθηκε από την ArianeGroup για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος. Στην οδό Ηρούς στον Κολωνό η αγωνία κορυφώνεται, η ομάδα των επιστημόνων που συγκροτεί η Libre Space Foundation (LSF) κρατάει την ανάσα της.

Συμμετέχουν με έναν μικρό δορυφόρο, «ένα beacon» όπως λένε, που λειτουργεί ως Satellite Identification and Localization (SIDLOC), στέλνοντας σήμα και πληροφορίες σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. «Κάνει ταυτοποίηση και εντοπισμό του διαστημοπλοίου, μας επιτρέπει να ξέρουμε πού είναι». Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος ήθελε να φτιάξει κάτι τέτοιο κι έτσι προχώρησε σε ανοιχτό διαγωνισμό, τον οποίο κέρδισε η ομάδα των Ελλήνων. «Οπότε αναλάβαμε το έργο να φτιάξουμε το πρωτόκολλο». 

Λίγες μέρες μετά την εκτόξευση, τους συναντάμε στα γραφεία τους· υπάρχει μια έκφραση ικανοποίησης και ηρεμίας, καθώς όλα πήγαν καλά, υπερβαίνοντας ακόμα και τις αρχικές προσδοκίες. Παρά το περιορισμένο χρονικό παράθυρο για δοκιμές, τα σήματα λήφθηκαν με επιτυχία από τους σταθμούς βάσης σε διάφορα σημεία του πλανήτη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Libre Space Foundation πέταξε κάτι δικό του στο διάστημα. Από το 2015 οπότε ιδρύθηκε, διεκδικεί και αναλαμβάνει έργα της ESA ή του Horizon - τα μέλη της ομάδας δηλώνουν ανοιχτά σε κάθε πρόκληση, μέχρι και με την SpaceX του Ίλον Μασκ συνεργάζονται.

Γενικά όπου βρούμε launch, πετάμε, δεν κάνουμε διακρίσεις. Ειδικά αν βρίσκουμε οικονομικά τέτοια launches κι επειδή είμαστε non-profit, αυτό μας βοηθάει. Μας δίνεται ευκαιρία να πετάμε

Μετά την επιτυχημένη πρώτη δοκιμή, η LSF προχωρά σε βελτιώσεις του SIDLOC και ετοιμάζεται για την επόμενη εκτόξευση τον Αύγουστο με έναν νέο ευρωπαϊκό micro launcher, το Rocket Factory Augsburg. Το επόμενο ραντεβού με την ιστορία είναι σε ένα μήνα, στο βόρειο τμήμα της Σκωτίας. Σημειώνεται ότι όλα τα σχέδια και τα πρωτόκολλα είναι διαθέσιμα στο κοινό μέσω ανοιχτού κώδικα. 

Libre Space Foundation: Ποιοι είναι αυτοί οι... περίεργοι τύποι;

O Μάνθος Παπαματθαίου είναι ιδρυτικό μέλος του Libre Space Foundation και μας ξεναγεί στον όμορφο χώρο του Hackerspace που αισθητικά παραπέμπει στο μοντέρνο coolness των άλλοτε γκαράζ των πρώιμων καινοτόμων της Silicon Valley σε συνδυασμό με μία (ή και παραπάνω) πινελιά μηχανουργείου, εκεί όπου κατασκευάζουν από μόνοι τους τα πάντα, από τους μικροδορυφόρους έως τους μικρούς πυραύλους-εκτοξευτές. 

Η Libre Space Foundation ξεκίνησε την πορεία της το 2013-2014, όταν συμμετείχε σε διαγωνισμό της NASA για την ανάπτυξη ενός δικτύου σταθμών βάσης που επικοινωνούν με δορυφόρους. Αν και δεν κέρδισαν τον διαγωνισμό, η εμπειρία αυτή αποδείχθηκε ανεκτίμητη. Μάλιστα, η NASA εξέφρασε την έκπληξή της για το γεγονός ότι κατάφεραν να ολοκληρώσουν το έργο μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Η αποτυχία δεν τους απέτρεψε από το να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό The Hacker Day Prize, που διοργανώνεται από το HackerDay.com, μια πλατφόρμα για hardware hacking. Κέρδισαν το πρώτο βραβείο, το οποίο ήταν είτε ένα ταξίδι στο διάστημα είτε το αντίστοιχο ποσό σε μετρητά, περίπου 200.000 δολάρια. Με τα χρήματα αυτά ίδρυσαν το Libre Space Foundation. 

Το έργο που τους χάρισε τη νίκη ήταν ένα δίκτυο σταθμών που καταγράφουν δεδομένα από δορυφόρους και τα διαθέτουν δημόσια στο διαδίκτυο. Αυτό το δίκτυο βοηθά σε πολλά ερευνητικά και πανεπιστημιακά έργα, καθώς και σε εταιρείες που χρειάζονται τα δεδομένα για τις έρευνές τους. Σήμερα, οι σταθμοί τους βρίσκονται σε όλο τον κόσμο: δύο στην Αυστραλία, δύο στη Σκανδιναβία (Σουηδία και Νορβηγία) και ένας στην Ταϊβάν. Αυτοί οι σταθμοί καταγράφουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο και τα μοιράζονται με το κοινό.

Η ομάδα αποτελείται από άτομα με ποικίλες ειδικότητες, όπως μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι μηχανικοί, αρχιτέκτονες, προγραμματιστές, ακόμα και νοσηλευτές (που έχουν αγάπη για το διάστημα), που συμβάλλουν στην κατασκευή και τη λειτουργία των δορυφορικών σταθμών και άλλων τεχνολογιών. Η ηλικιακή κατανομή είναι κάτω από 40 έτη, με μερικά μέλη να είναι λίγο μεγαλύτερα.

Στα γραφεία της οδού Ηρούς η LSF μπήκε το τελευταίο διάστημα. Τα πάντα είναι πεντακάθαρα, με μία αίσθηση επιμελώς ατημέλητου. Είναι πιο ευρύχωρα απ' ό,τι ήταν τα προηγούμενα στα Πατήσια κι όλα μοιάζουν ιδανικά για τη συνέχεια.

Στο ισόγειο, ένα από τα δωμάτια είναι άδειο αλλά με δυνατό φωτισμό. Θα μετατραπεί σε χώρο όπου θα επικρατούν συνθήκες διαστήματος και οι εργασίες θα γίνονται με ειδικά γάντια που θα φορούν, περνώντας τα χέρια τους από ανοίγματα στον τοίχο.

Ιδεολόγοι με δικό τους μανιφέστο

Πέραν από επιστήμονες είναι και ιδεολόγοι - πιστεύουν στον ανοιχτό κώδικα και τα πάντα γύρω από τον χώρο κινούνται σε ένα δημιουργικά ελευθεριακό πνεύμα.

Στον επάνω όροφο, δύο αγόρια εργάζονται πυρετωδώς πάνω από τους υπολογιστές τους. Δίπλα τους ξεχωρίζει μία αφίσα με το Μανιφέστο της ομάδας: «Το διάστημα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας», σημειώνει ο τίτλος και συνεχίζει: «Είναι η ευκαιρία της ανθρωπότητας να εξερευνήσει, να αναπτύξει, να χρησιμοποιήσει και να ευδοκιμήσει με διαφορετικό τρόπο. Ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί η μακροβιότητα, η βιωσιμότητα, το άνοιγμα, η ισότητα αυτών των προσπαθειών για όλη την ανθρωπότητα».

«Είμαστε μία μη κερδοσκοπική εταιρεία που ασχολούμαστε με το διάστημα και τις ανοιχτές και ελεύθερες τεχνολογίες στο διάστημα. Δηλαδή θέλουμε η γνώση για το διάστημα να ανήκει σε όλους... και πρέπει όλοι να είναι κοινωνοί αυτής της γνώσης. Φτιάχνουμε και προωθούμε τις ανοιχτές και ελεύθερες τεχνολογίες», λέει ο Μάνθος. 

Η ομάδα δημιούργησε τον πρώτο δορυφόρο ανοιχτού κώδικα το 2015-2016 σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, ενώ όλοι οι εργαζόμενοι είναι Έλληνες και έχουν συνεργάτες σε όλο τον κόσμο. Είπαμε, ανοιχτά κι ελεύθερα πνεύματα. Η ιδρυτική ομάδα αποτελείτο από 9 άτομα, ενώ τώρα φτάνουν τους 25.  

Πώς τους προέκυψε η νοοτροπία της ανοιχτότητας; «Πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο σωστός τρόπος... Στη φυσική το λέμε ο δρόμος με τη λιγότερη αντίσταση. Δηλαδή, αυτό συμφέρει όλους. Να μην ξανακαλύπτει ο καθένας τον τροχό», τονίζει ο Μάνθος και προσθέτει ότι «όταν ξεκινήσαμε να φτιάξουμε εμείς τον πρώτο δορυφόρο, δεν βρίσκαμε πληροφορίες online. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Ψαχουλεύαμε από εδώ και από εκεί. Υπάρχουν κάποιοι οργανισμοί που είχαν πράγματα, η NASA είχε κάποια πράγματα ελεύθερα. Και αποφασίσαμε ότι πρέπει να είναι τα πάντα ελεύθερα».

Δίπλα μας στέκεται ο μηχανολόγος Θάνος Πάτσας, μέλος της ομάδας περί τα 2,5 χρόνια. «Ασχολούμαι με τα μηχανολογικά κομμάτια των περισσότερων project που τρέχουμε αυτή τη στιγμή», λέει και μας εξηγεί πώς λειτουργούν οι μικροί πύραυλοι που έχουν φτιάξει και τους αξιοποιούν για τα πειράματά τους. Ο ίδιος αναφέρει τη σημασία της χρήσης εργαλείων και λογισμικού ανοιχτού κώδικα για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των project.

Τα πάντα είναι ελεύθερα, αλλά τι κερδίζουν από αυτό; «Η ανοιχτότητα μας έχει ωφελήσει σε πάρα πολλά πράγματα. Έχουμε μια κοινότητα σε όλο τον κόσμο, έχουμε ένα δίκτυο που έχει 500 σταθμούς, είναι το μεγαλύτερο δίκτυο δορυφορικών σταθμών βάσης στον κόσμο, δεν υπάρχει άλλο. Εκτός από αυτό το πείραμα στο Ariane 6, πετάξαμε ένα υποσύστημα τηλεπικοινωνιακό μέσα σε ένα άλλο δορυφόρο. Αυτός ο δορυφόρος λοιπόν είχε κάποιο πρόβλημα και δεν έπαιζε. Δεν μπορούσαμε να τον βρούμε πουθενά. Και μιλήσαμε σε ένα μέλος της κοινότητας, που είναι ραδιοαστρονόμος και δουλεύει σε ένα ραδιοτηλεσκόπιο στην Ολλανδία. Του είπαμε ότι δεν μπορούμε να βρούμε το δορυφόρο, μήπως να δοκιμάσουμε να τον ακούσουμε με το ραδιοτηλεσκόπιο. Χρησιμοποιήσαμε το πιάτο του και βρήκαμε τον δορυφόρο». 

Γιατί παραμένουν στην Ελλάδα;

Μία από τις μεγαλύτερες χαρές που έχει πάρει ο Μάνθος Παπαματθαίου από τη δουλειά του, είναι να βλέπει τα σχέδιά του να υλοποιούνται από άλλους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι αυτό το καλοκαίρι, εκτός από δύο δορυφόρους που εκτοξεύει η ομάδα του, εκτοξεύονται και δύο ακόμα που έχουν κατασκευάσει άνθρωποι στη Γερμανία, βασιζόμενοι στα σχέδιά τους.

Παρά τις διάφορες (και πολλές...) δυσκολίες που έχουν αντιμετωπίσει, επιλέγουν να παραμένουν στην Ελλάδα για ποικίλους λόγους, προσωπικούς και επαγγελματικούς. «Η γραφειοκρατία ήταν ακραία» στα πρώτα βήματα, υπήρχαν εμπόδια, ακόμα και με αγκάθια, αλλά βοήθησαν συγκεκριμένοι άνθρωποι σε συγκεκριμένες φάσεις για να προχωρήσουν τα έργα. Το πρώτο διάστημα, όταν ζητούσαν όσα ζητούσαν από ελληνικό δημόσιο, τους αντιμετώπιζαν σαν εξωγήινους...

Η πρώτη αίτηση για δορυφορική συχνότητα από την Ελλάδα έγινε για τη δική τους ομάδα και έθεσαν τη διαδικασία βήμα-βήμα μαζί με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Όπως λένε, αν ήταν στη Γερμανία, θα ήταν μία από τις πολλές startups, ενώ στην Ελλάδα μοιάζουν απολύτως πρωτοπόροι στον τομέα τους. Το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, πάντως, δείχνει θετικά βήματα και υπάρχει πλέον μια κρίσιμη μάζα εταιρειών που ασχολούνται με το διάστημα στην Ελλάδα.