AI: Ο έρωτας της ατέλειας

Η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) είναι το νέο ταξίδι που ο δυτικός κόσμος θα ακολουθήσει στα επόμενα χρόνια. Με ευεργετικές αλλά και άγνωστες συνέπειες για την φυσιογνωμία του ανθρώπου, όπως τον ξέραμε έως σήμερα.

Γιατί χρειαζόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη; Για να απελευθερώσουμε περισσότερο τον άνθρωπο από τις δεσμεύσεις του. Άλλωστε αυτό δεν πετυχαίνει πάντα η πολιτισμική κατάκτηση σε κάθε περίοδο «διαφωτισμού», «οικονομικής επανάστασης» ή «τεχνολογικής εξέλιξης»;

Και γιατί να τον απελευθερώσουμε; Για να του δοθεί η δυνατότητα της «ευδαιμονίας»! Αυτό που ο Αριστοτέλης το βλέπει να γίνεται μέσα από τις «παρέες» (πολιτική διάσταση) και την συνύπαρξη της ομάδας.

Ακόμα βέβαια, ξέρουμε ελάχιστα για το AI. Αλλά προχωράμε με ταχύτητα στο να θέτουμε στόχους τελειοποίησης των συστημάτων μας. Και πάλι θα εμφανιστεί μπροστά μας ο Αριστοτέλης με την «εντελέχεια». Την διαδικασία που αναζητά το «τέλος», τον σκοπό δηλαδή για όποιο σύστημα μας εξυπηρετεί. Ως φοιτητές, ως επιστήμονες, ως εργαζόμενοι, ως πολίτες που ψάχνουν τρόπους βελτίωσης της πραγματικότητας.

Αλίμονο όμως αν η τελειοποίηση των συστημάτων εμπλέξει στην διαδικασία και την «τελειοποίηση του ανθρώπου». Αλίμονο αν ο αλγόριθμος που θα απαντά σε όλα μας τα ερωτήματα, θα μας απαλλάσσει από την γραφειοκρατία ή θα αυτοματοποιεί την καθημερινότητά μας, «τελειοποιήσει» και την ζωή μας!

Αν υπάρχει κάτι γοητευτικό στην υπόσταση του ανθρώπου είναι η ατέλειά του. Η ανωριμότητα που η φύση του επιφυλάσσει ως κατάσταση για να τον παρακινεί πάντα προς την «τελειοποίηση». Η οποία έρχεται, δια της ευημερίας ή της δυστυχίας, με τον θάνατο...

Δεν ξέρω αν η συχνή φαντασίωση του ανθρώπου της τεχνητής νοημοσύνης ανταποκρίνεται στην προσδοκία του μέλλοντος. Αλλά είμαι σίγουρος ότι θα προτιμούσα την εικόνα ενός κλασικού ατελούς φυσικού όντος εν τω μέσω τελειοποιημένων συστημάτων. Ενός «ερωτικού ανθρώπου» που θα διεκδικεί με λάθη την ευτυχία του, χωρίς ποτέ να την απολαμβάνει ως νιρβάνα αλλά ως στιγμή και ανάταση.

Θέλει δουλειά η κατανόηση του νέου κόσμου που έρχεται. Και διαμόρφωση κουλτούρας και ηθικής. Με παιδεία, θεσμικό πλαίσιο και νόμους. Ηγεσία και πολιτική πρόνοια για τις δημοκρατίες του μέλλοντος. Ποτέ η αγορά από μόνη της, δεν μπορεί να προσδιορίσει την ηθική για την σκοπιμότητα των επιτευγμάτων της.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα μας δώσει τέλεια συστήματα αλλά όχι τον «τέλειο άνθρωπο». Αλλά το βασικότερο είναι να μάθουμε να μην τον περιμένουμε. Να μην τον φανταζόμαστε ότι θα υπάρξει. Ούτε στις σχολικές αίθουσες ούτε στα γραφεία των εταιρειών ούτε στα επιστημονικά εργαστήρια ούτε στις κυβερνήσεις ούτε στα παραβάν των εκλογών.

Ο έρωτας της ατέλειας είναι ό,τι δημιούργησε την ομορφιά γύρω μας. Και ποτέ δεν θα πάψει να προκαλεί τον οίστρο της δημιουργίας και της ολοκλήρωσης. Με την ΑΙ θα βρούμε περισσότερο χρόνο για να χαρούμε τα λάθη μας, όχι να χάσουμε την ατέλειά μας.

Ελπίζω δηλαδή να συμβεί κάπως έτσι… Και να μην παραδοθεί ο κόσμος μας στην αφόρητη πλήξη της τελειότητας. Είναι μεγάλο προνόμιο για τον ελεύθερο άνθρωπο το δικαίωμα στο λάθος και στην ανωριμότητα. Στον έρωτα του αδιευκρίνιστου, στην γοητεία της άγνοιας και στην ευεργετική πλήξη της αδράνειας. Μερικές φορές είναι καλύτερο να περιμένεις στην κατάφυτη όχθη παρά να συνωστίζεσαι με τις άλλες βάρκες στο στενό ποτάμι της αγχωτικής προσπάθειας…