Greekonomics: Ο Κοσμάς Μαρινάκης μας μαθαίνει οικονομικά μέσω YouTube

Τα Οικονομικά είναι μέσα στη ζωή μας και τα βρίσκουμε μπροστά μας καθημερινά. Η συζήτηση γύρω από αυτά μπορεί να αφορά την πιο απλή τους μορφή, όπως το κανόνισμα του μπάτζετ για τις διακοπές ή τα πόσα χρήματα μπορεί να διαθέσει κάποιος στο εβδομαδιαίο σούπερ μάρκετ του, μέχρι και τις πιο περίπλοκες, που συναντάμε στο σχολείο ή το πανεπιστήμιο.

Η οικονομική κρίση του 2010 και οι επιπτώσεις της στην Ελλάδα έκαναν μία μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού να ασχοληθεί με την επιστήμη και τους όρους των Oικονομικών. Πολλοί ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με δύσκολες λέξεις του κλάδου όχι μόνο ως έναν τρόπο κατανόησης της κατάστασης και τη δυνατότητα συμμετοχής στην εκάστοτε πολιτική συζήτηση αλλά και για λόγους πρακτικούς, καθώς πλέον οι δύσκολοι οικονομικοί όροι ίσως μας επηρέαζαν άμεσα ή έμμεσα. Σε αυτό μεγάλο ρόλο έπαιξε και η συνεχόμενη ραγδαία εξάπλωση του ίντερνετ. Οι νέες ταχύτητες έδωσαν και τη δυνατότητα πρόσβασης σε κόσμο, που δεν είχε καμία εντριβή με τη συγκεκριμένη επιστήμη στο παρελθόν.

Ο Κοσμάς Μαρινάκης είναι ένας από τους ανθρώπους, που είναι πολύ «μεγάλοι» στο διαδίκτυο. Το προσωνύμιο αυτό δεν του το δίνουν οι ακόλουθοί του ή τα subs στο YouTube κανάλι του με το όνομα Greekonomics αλλά κάτι άλλο πιο σημαντικό. Ότι μπορεί να μοιράζει απλόχερα στο κοινό υπεραπλουστευμένη τη γνώση του για τα Οικονομικά, η οποία μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή από όλους.

Ο Κοσμάς Μαρινάκης δεν είχε από την αρχή στο μυαλό του να γίνει YouTuber αλλά σύμφωνα με τον ίδιο ήταν κάπως καρμικό να καταπιαστεί με το αντικείμενο της συγκεκριμένη επιστήμη. Ο άνθρωπος πίσω από το Greekonomics μιλάει στην ATHENS VOICE για τη ζωή του, τα Οικονομικά, την Ελλάδα και φυσικά το YouTube.

Κοσμάς Μαρινάκης: Από τον Αβαρίκο Αιτωλοακαρνανίας στη Σιγκαπούρη

Ο πρωταγωνιστής μας πέρασε από πολλά στάδια στη ζωή του μέχρι να φτάσει εδώ που είναι σήμερα. Στην αρχή η κουβέντα μας πήγε πίσω στον χρόνο. «Γεννήθηκα στην Αθήνα αλλά πέρασα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου σε ένα μικρό χωριό της Αιτωλοακαρνανίας που λέγεται Αβαρίκος με τον Παππού μου και την Γιαγιά μου, γιατί οι γονείς μου έπρεπε να εργάζονται. Για μένα αυτό το χωριό είναι που θεωρώ ως τη ρίζα μου. Μετά επέστρεψα στην Αθήνα όπου πέρασα τα εφηβικά μου χρόνια, πήγα σχολείο και πανεπιστήμιο και παράλληλα είχα και την ευκαιρία να δουλέψω όσο ήμουν φοιτητής. Το 2002 έφυγα για τις Ηνωμένες Πολιτείες για να κάνω διδακτορικό στα Οικονομικά. Με υποτροφία από το ΙΚΥ και το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, δηλαδή, γιατί δεν υπήρχε οικονομική δυνατότητα αλλιώς. Μόλις τελείωσα το διδακτορικό μου εργάστηκα για λίγο ως επίκουρος καθηγητής στην Αμερική αλλά ήθελα να γυρίσω στην Ελλάδα. Ήρθα, να κάνω το στρατιωτικό μου και εκλέχθηκα στην θέση επίκουρου καθηγητή σε κάποιο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, δεν έχει σημασία σε ποιο» είπε και συνέχισε μέχρι να φτάσει στο σήμερα

 «Μόλις απολύθηκα από τον στρατό, είχε ξεσπάσει η κρίση και οι προσλήψεις πάγωσαν. Μου είπαν να ξεκινήσω ως βοηθός, συμβασιούχος και δεν δέχτηκα. Βρήκα μια θέση ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Κύπρου έκατσα για ένα χρόνο περίπου και μετά πήγα ως επίκουρος Καθηγητής στο National Research University – Higher School of Economics στην Μόσχα, το οποίο τότε -πριν την αλλαγή πορείας της Ρωσίας- ήταν το πιο γρήγορα αναπτυσσόμενο πανεπιστημιακό ίδρυμα στην Ευρώπη. Έμεινα κάποια χρόνια εκεί και μετά άνοιξε θέση στην βαθμίδα του αναπληρωτή στο Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης. Επειδή ήδη είχα μια φήμη για την έρευνά μου στην Καινοτομία της Οικονομικής Εκπαίδευσης μου ζήτησαν να πάω να με δουν. Έκανα μια παρουσίαση, τους έδειξα ένα εκπαιδευτικό βίντεο, μιλήσαμε για μοντέρνα οικονομική παιδεία και μου είπαν: Έρχεσαι!»

Κόσμας Μαρινάκης: Όταν τα Οικονομικά μπήκαν στη ζωή του

Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί λόγοι που θα κάνουν κάποιον να ασχοληθεί με ένα αντικείμενο. Κάποιοι το ονομάζουν κάρμα, άλλοι συγκυρία άλλοι γονείς και πάει λέγοντας. Για τον Κοσμά Μαρινάκη όλα ξεκίνησαν από την παιδική ηλικία. «Όλα άρχισαν από τον πατέρα μου. Ο πατέρας μου είχε τεράστιο σεβασμό για τους οικονομολόγους. Μου έλεγε ότι πρέπει να γίνω κάτι στην κοινωνία, να μάθω γράμματα για να μην γίνω σαν εκείνον εργάτης στα σίδερα. Αν ήμουν καλός μπορούσα να γίνω γιατρός, δικηγόρος ή αρχιτέκτονας. Αν όμως γινόμουν πολύ καλός, ίσως γινόμουν οικονομολόγος. Το έλεγε με σεβασμό στην επιστήμη. Ήμουν πέντε, έξι χρονών όταν μου το είπε για πρώτη φορά. Δεν θυμάμαι ποτέ τον εαυτό μου να ήθελα να γίνω κάτι διαφορετικό. Ούτε ποδοσφαιριστής, ούτε τραγουδιστής, ούτε αστροναύτης όπως τα άλλα παιδιά. Έδωσα πανελλήνιες και πέρασα στο Οικονομικό της ΑΣΟΕΕ που ήταν και το όνειρό μου».

Φαίνεται πως αυτή η λατρεία του πατέρα με τους επιστήμονες των οικονομικών πέρασε και στον γιο. Ο Άνταμ Σμιθ είχε αναφέρει στο παρελθόν πως «Η επιστήμη είναι το αντίδοτο απέναντι στην δεισιδαιμονία και τον υπερενθουσιασμό» και ο άνθρωπος πίσω από το Greekonomics το ασπάζεται πλήρως λέγοντας ότι «Η επιστήμη είναι αγώνας ενάντια στις προκαταλήψεις μας. Είναι στη φύση του ανθρώπου οι προκαταλήψεις αλλά είναι στη φύση μας και η γνώση, η περιέργεια και η φιλομάθεια για να μπορέσουμε να τις ξεπεράσουμε. Η παιδεία είναι πάντα η άμυνα μας σε κάθε ακραία φωνή. Τώρα που ζω στη Σιγκαπούρη όπου το σύστημα εκπαίδευσης είναι ίσως το πιο προηγμένο στον κόσμο μερικές φορές σκέφτομαι τι θα γινόταν αν κάποιος από όλους αυτούς τους γραφικούς πολιτικούς που έχουμε εμείς, πήγαινε εκεί για να τους πει αυτά που λέει σε εμάς και τον εκλέγουμε. Νομίζω πως δεν θα επιβίωνε ούτε μια μέρα, γιατί ο κόσμος καταλαβαίνει. Αυτό χρειαζόμαστε και στην Ελλάδα».

Όταν τον ρώτησα για το αν έχει κάποιον οικονομολόγο ως πρότυπο γύρω από τη δουλειά του ήξερε αμέσως την απάντηση αναφέροντας ότι «Ο αγαπημένος μου οικονομολόγος είναι ο Hayek που είχε πει το μοναδικό: Κάποιος που είναι μόνο οικονομολόγος, αποκλείεται να είναι καλός. Με αυτό έδειξε πως η οικονομία πρέπει πάντοτε να ξεκινά και να επιστρέφει στα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας» είπε και συμπλήρωσε «Θαυμάζω όλους τους επιστήμονες που αφιερώνουν την ζωή τους στην έρευνα και έχουν τα κότσια να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις τους για να πάνε την γνώση λίγο παρακάτω».

Η αγαπημένη του φράση γύρω από τα οικονομικά είναι «Δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να φας τσάμπα» (There is now free lunch). Σημαίνει πως ποτέ δεν μπορεί να παραχθεί αξία χωρίς κάποιος, κάπου, κάποτε να επωμιστεί κάποιο κόστος. Στην Ελλάδα δεν την κατανοούμε και τόσο καλά».

Greekonomics: Ο Κόσμας Μαρινάκης μας διδάσκει Οικονομικά μέσω YouTube

Το κανάλι Greekonomics βρίσκεται μόλις μερικά χρόνια στον αέρα, όμως αριθμεί λίγο κάτω από 160 χιλιάδες subscribers. Αυτό σίγουρα δεν είναι εύκολη υπόθεση.Δεν είναι κάτι απλό για κάποιον η κάποια που έχει το YouTube και το content creation ως μοναδική ασχολία, πόσο μάλλον για κάποιον ο οποίος είναι full – time καθηγητής στο εξωτερικό. Νομίζω πως η ποιοτική δουλειά που κάνει ο Κοσμάς Μαρινάκης στα βίντεό του και ο τρόπος που παρουσιάζει υπεραπλουστευμένα ακόμα και τα πιο πολύπλοκα ζητήματα κερδίζουν τον θεατή.

Ήταν λογικό σε αυτό το σημείο η κουβέντα να μεταφερθεί στην καριέρα του ως καναλάρχης στη διάσημη πλατφόρμα. «Παραδόξως, το YouTube είναι μέρος της δουλειάς μου. Στο κανάλι κάνω το αντικείμενό μου: διδάσκω Οικονομικά σε όποιον θέλει να μάθει. Ξεκίνησα το εκπαιδευτικό βίντεο από το 2014 με μικρά βιντεάκια για το μάθημα που δίδασκα τότε στο πανεπιστήμιο. Όταν υπήρχε κάτι δύσκολο στην διάλεξη που παίδευε τα παιδιά, γύριζα ένα σχετικό βιντεάκι για να το εξηγήσω και τους το έστελνα στο Telegram. Μετά έκανα και κανονικά βίντεο στο YouTube και ένα πλήρες μάθημα στο Coursera. Όταν ξεκίνησε το Greekonomics είχα ήδη μια καλή εμπειρία στο πώς το βίντεο μπορεί να συμβάλλει στην μόρφωση του κοινού ακόμη και για πολύ δυσνόητα θέματα» είπε για τα πρώτα βήματα της ιδέας του.

Οι περισσότεροι YouTubers έχουν έναν στόχο και θέλουν να πετύχουν κάποια πράγματα μέσω από τα βίντεο στο κανάλι τους. Για τον ίδιο όμως ήταν έτσι; Σε αυτό μας απάντησε λέγοντας «Θέλω να δείξω στον κόσμο ότι τα Οικονομικά είναι ενδιαφέροντα και ότι επηρεάζουν την ζωή του. Αν ένας λαός δεν καταλαβαίνει τα βασικά Οικονομικά, θα γίνει σίγουρα αντικείμενο εκμετάλλευσης. Φιλοδοξώ τα βίντεο να αλλάξουν το επίπεδο της κοινωνίας. Να κάνουν τον κόσμο να καταλαβαίνει πότε οι πολιτικοί του υπόσχονται ανεφάρμοστες ανοησίες. Ήδη μετά το βίντεο για τους μύθους της ανάπτυξης κάποιοι πολιτικοί άρχισαν ορατά να αλλάζουν τον τόνο των λεγομένων τους για το θέμα. Και όσοι δεν το έκαναν, έβλεπαν πολλούς να σχολιάζουν ως απάντηση στις δηλώσεις τους τα βιντεό μου. Είναι ένα από τα πράγματα που χαίρομαι περισσότερο».

Ένα ακόμα στοιχείο, που καταφέρνει να κερδίζει τον θεατή είναι πως ο Κοσμάς Μαρινάκης είναι αντικειμενικός στο πως προσεγγίζει οικονομικά θέματα. Δεν αφήνει να τον επηρεάζουν οι πολιτικές πεποιθήσεις όταν σχολιάζει ακόμα και καυτά ζητήματα της ελληνικής επικαιρότητας, τα οποία όλοι ξέρουμε πως έχουν κάνει ακόμα και πολύ καλούς φίλους να τσακωθούν σε κυριακάτικα τραπέζια. Είχα την εντύπωση πως ο γενικός κανόνας θέλει την πολιτική και τα Οικονομικά να πηγαίνουν χέρι – χέρι οόμως με διαβεβαίωσε πως δεν είναι ετσι αναφέροντας «Αυτό είναι ίσως το πιο συχνό σημείο παρεξήγησης για τα Οικονομικά, ειδικά στην Ελλάδα γιατί δεν το έχω συναντήσει τόσο έντονο πουθενά αλλού. Η οικονομική είναι μια επιστήμη που ερευνά, διατυπώνει και αποδεικνύει αρχές με βάση την επιστημονική μέθοδο. Όπως σε κάθε επιστήμη, οι αρχές οφείλουν να λειτουργούν και στον πραγματικό κόσμο, όχι μόνο στα οικονομικά μοντέλα.

Η πολιτική από την άλλη έχει την πρόθεση να χρησιμοποιήσει κάποιες από αυτές τις αρχές για να επιτύχει τα αποτελέσματα που επιθυμεί στην κοινωνία. Διαφορετικές αρχές μπορεί να οδηγούν σε διαφορετικά αποτελέσματα ή και συχνά ένας πολιτικός στόχος μπορεί να επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας διαφορετικές οικονομικές αρχές. Η δική μας κριτική ως επιστήμονες είναι κατά πόσο μια αρχή μπορεί όντως να οδηγήσει στον στόχο που έχει θέσει ο εκάστοτε πολιτικός γιατί μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες στην εφαρμογή της, να συγκρούεται με κάποια άλλη αρχή ή απλά να εφαρμόζεται λάθος. Ξέρουμε για παράδειγμα πως η μείωση της ποσότητας χρήματος οδηγεί σε πτώση του πληθωρισμού. Ξέρουμε επίσης ότι οδηγεί και σε ύφεση και ανεργία. Καμία από τις δύο αυτές αρχές δεν είναι διαπραγματεύσιμη για την επιστήμη.

Στην πολιτική όμως είναι διαπραγματεύσιμα τα αποτελέσματά τους. Ο ένας πολιτικός μπορεί να πει ότι προτιμά να μειώσει τον πληθωρισμό και ο οικονομολόγος θα του απαντήσει: πρόσεχε την ανεργία. Άλλος μπορεί να έχει ως πρώτο στόχο την ανεργία και ο οικονομολόγος να του πει: πρόσεξε, ο πληθωρισμός που θα προκαλέσεις μπορεί να αλλάξει την διανομή του εισοδήματος εις βάρος των αδύναμων.

Το πιο συνηθισμένο στην Ελλάδα είναι ο πολιτικός να πει: Θα μειώσω και τον πληθωρισμό και την ανεργία και την ύφεση και επιδόματα σε όλους. Εκεί ο οικονομολόγος οφείλει να του πει: Είσαι άσχετος και επικίνδυνος. Είδες λοιπόν πόσο διαχωρισμένες είναι η πολιτική και η οικονομική;»

Παρ΄όλα ήθελα πολύ να ακούσω αν υπάρχει κάποιος πολιτικός στην Ελλάδα, του οποίου το έργο εκτιμάει. Δεν μου αρνήθηκε απαντώτας «Υπήρξαν μόνο δύο πολιτικοί άνδρες στα μοντέρνα χρονικά της Ελλάδας που άφησαν ανεξίτηλο στίγμα στην πολιτική ζωή της χώρας και θα μείνουν στην Ιστορία. Ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο καθένας τους με τον δικό του τρόπο άλλαξε την πορεία της χώρας. Και οι δύο έκαναν μεγάλα λάθη και αστοχίες, όμως άφησαν και σημαντικό θετικό έργο, κάτι που κανείς από όσους ήρθαν μετέπειτα δεν κατάφερε».

Το YouTube εκτός από αναγνωρισιμότητα του έχει δώσει και άλλα οφέλη. Ένα από αυτά, όπως μου εκμυστηρεύτηκε, είναι ότι τον έχει βοηθησεί και στο πως να διδάσκει τα μαθήματά του στους φοιτητές.

«Το YouTube έχει μια τεράστια διαφορά από το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο. Στο αμφιθέατρο -το φυσικό ή το ψηφιακό μάθημα που μας κληρονόμησε η πανδημία- ο φοιτητής έρχεται επειδή είναι η δουλειά του, επειδή πρέπει να περάσει το μάθημα για να πάρει πτυχίο. Αν η διάλεξη δεν ξεκινήσει με τον πιο ενδιαφέροντα τρόπο, ο φοιτητής δεν θα σηκωθεί να ανοίξει την πόρτα και να πάει σε κάποιο διπλανό αμφιθέατρο να ακούσει μια πιο ενδιαφέρουσα διάλεξη. Στο YouTube όμως αυτό γίνεται. Αν το βίντεο δεν τραβήξει την προσοχή του θεατή στα πρώτα είκοσι δευτερόλεπτα, εκείνος θα κάνει κλικ στο επόμενο βίντεο και το YouTube αυτό θα το σημειώσει για να μην τον ξαναστείλει στο κανάλι. Η ενασχόληση με το YouTube με έμαθε λοιπόν και στην δουλειά μου να μένω στο θέμα και να κρατάω το ενδιαφέρον του φοιτητή διαρκώς».

Greekonomics: Η σχέση του Έλληνα με τα Οικονομικά

Αναμφίβολα η Ελλάδα είναι από τις χώρες που έχουν λάβει μέρος οι περισσότερες συζητήσεις σχετικά με τα οικονομικά. Ποιος έχει το καλύτερο σχέδιο, ποιος θα βγάλει τη χώρα από τη κρίση, είναι μερικά από τα ερωτήματα που ακούγονται κατά καιρούς από πολλούς. Ποια είναι η αλήθεια όμως; Ποιο είναι το status της χώρας από οικονομικής πλευράς το 2023; Είμαστε ακόμα στην περίοδο της λιτότητας η μπορούμε να πούμε πως αυτή είναι πίσω μας;

Ο Κοσμάς Μαρινάκης απαντά λέγοντας «Δεν σταμάτησε ποτέ η λιτότητα. Για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, τα πραγματικά τους εισοδήματα μειώνονται κάθε χρόνο. Αυτό που φοβίζει εμένα είναι η περαιτέρω επιδείνωση της διανομής του εισοδήματος γιατί έχει αρχίσει να προκαλεί μη αναστρέψιμα αποτελέσματα στην ελληνική κοινωνία. Ξέρεις, σήμερα ένας πατέρας και μια μάνα που έχουν δουλέψει όλη τους την ζωή σκληρά αλλά λόγω της οικονομίας δεν μπορούν να ξεφύγουν από το μεροδούλι-μεροφάι, δεν θα είναι απλά φτωχοί. Θα στερηθούν ακόμη και τα παιδιά τους ευκαιριών μόρφωσης, συνεπώς εργασίας και εισοδήματος, μετά από δεκαετίες. Μην μπερδεύεσαι: δεν είμαστε όλοι μαζί φτωχοί, ούτε όλοι μαζί κάνουμε λιτότητα.

Όσο για το ερωτημά του αν ο μέσος Έλληνας γνωρίζει από Οικονομικά ήταν κατηγορηματικός. «Δεν γνωρίζει αλλά θέλει να μάθει. Για αυτό το Greekonomics κοντεύει 160 χιλιάδες εγγεγραμμένους και συνεχίζει να μεγαλώνει. Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι οι πολιτικοί του λένε ανοησίες αλλά δυσκολεύεται κάθε φορά να καταλάβει ποια είναι η παγίδα. Αυτό θα το αλλάξουμε».

Όντας μεγάλος λάτρης των βιβλίων και της λογοτεχνίας τον ρώτησα κάτι, που κάνω με τους περισσότερους ανθρώπους που γνωρίζω. Του ζήτησα να μου πει τι βιβλίο διαβάζει αυτή την περίοδο και δεν μου αρνήθηκε λέγοντας «Διαβάζω τον Παίκτη του Ντοστογιέφσκι. Όποιος και όποια αντέχει ρωσική κλασική λογοτεχνία, ας το προσπαθήσει».

Κλείσαμε την κουβέντα μας με μια ερώτηση για το τι κρύβει το μέλλον για τον Κόσμα Μαρινάκη και το κανάλι του Greekonomics.

«Το κανάλι θα συνεχίσει στον ίδιο ρυθμό και με τα ίδια κριτήρια ποιότητας. Κάποια στιγμή θέλω να κάνω ένα podcast αλλά όχι σαν τα άλλα που υπάρχουν στο YouTube και την τηλεόραση. Κάποια στιγμή θα το δείτε, θα έχει εντελώς διαφορετική νοοτροπία».