50 χρόνια από το ρομπότ Freddy II

O Freddy (1969-1971) και o Freddy II (1973-1976) ήταν πειραματικά ρομπότ που κατασκευάστηκαν στο Τμήμα Μηχανικής Νοημοσύνης και Αντίληψης (αργότερα Τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης, τώρα μέρος της Σχολής Πληροφορικής) του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Ο Freddy είχε γίνει σύμβολο της ρομποτικής στη δεκαετία του 1970, μιας εποχής γεμάτης τεχνολογικά οράματα. Ήταν ένα από τα πρώτα ρομπότ που ενσωμάτωνε μηχανική όραση, χειρισμό και έξυπνα συστήματα, καθώς και ευελιξία στην επανεκπαίδευση και τον επαναπρογραμματισμό για καινούργιες εργασίες. Η διαμάχη σχετικά με τη χρησιμότητα της ρομποτικής «γενικής χρήσεως» δεν έλειψε: σε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα του BBC το 1973, που έμεινε γνωστό ως «Lighthill Debate», ο James Lighthill, που είχε γράψει μια επικριτική έκθεση για τους οργανισμούς χρηματοδότησης της επιστημονικής έρευνας στη Βρετανία, συνομίλησε με τον Donald Michie από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και τον John McCarthy από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Εκείνη τη χρονιά —πριν από μια 50ετία— τα ρομπότ Edinburgh Freddy II και Stanford/SRI Shakey θεωρούταν η τελευταία λέξη της τεχνολογίας.

Ο Freddy Mark I αποτελούταν από μια περιστρεφόμενη πλατφόρμα που κινούνταν με ένα ζεύγος ανεξάρτητων τροχών. Τα κύρια εξαρτήματα του ήταν μια βιντεοκάμερα και αισθητήρες προσκρούσεων συνδεδεμένοι σε έναν υπολογιστή μέσω του οποίου μετατοπιζόταν η πλατφόρμα έτσι ώστε η κάμερα να μπορεί να δει και στη συνέχεια να αναγνωρίσει τα αντικείμενα. Ο Freddy II ήταν ένας χειριστής με ένα μεγάλο κατακόρυφο «χέρι» που μπορούσε να κινείται πάνω και κάτω, να περιστρέφεται γύρω από τον κατακόρυφο άξονα και να στρέφει αντικείμενα που κρατούνταν στη λαβή του γύρω από έναν οριζόντιο άξονα. Τα πρότζεκτ Freddy και Freddy II ήταν έργο Donald Michie και το μηχανικό υλικό μαζί με τα αναλογικά ηλεκτρονικά είχε σχεδιάσει ο Stephen Salter, γνωστός από την επινόηση της ανανεώσιμης ενέργειας από κύματα, τη λεγόμενη «Πάπια του Σάλτερ». Τα ψηφιακά ηλεκτρονικά και τη διεπαφή υπολογιστή είχαν σχεδιάσει ο Harry Barrow και ο Gregan Crawford, ενώ το λογισμικό είχε αναπτύξει μια ομάδα με επικεφαλής τους Rod Burstall, Robin Popplestone και Harry Barrow που χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα προγραμματισμού POP-2, μια από τις πρώτες λειτουργικές γλώσσες προγραμματισμού στον κόσμο. Το υπολογιστικό υλικό ήταν ένας υπολογιστής Elliot 4130 με μνήμη RAM 384KB (128K λέξεις 24-bit) και ένας σκληρός δίσκος συνδεδεμένος με έναν μικρό υπολογιστή Honeywell H316 με 16KB μνήμης RAM που εκτελούσε απευθείας ανίχνευση και έλεγχο.

Ο Freddy ήταν ένα ευέλικτο σύστημα που μπορούσε να εκπαιδευτεί και να επαναπρογραμματιστεί για να εκτελέσει μια νέα εργασία σε μια ή δύο μέρες. Ανάμεσα σ’ αυτές τις εργασίες ήταν η συναρμολόγηση σε παιχνίδια μοντέλων που αποτελούνταν από ξύλινα τουβλάκια διαφορετικών σχημάτων: π.χ. το ρομπότ συναρμολογούσε ένα καράβι ή ένα αυτοκινητάκι. Φυσικά, ο απώτερος στόχος των ρομπότ δεν ήταν τα παιχνίδια, αλλά τα περίπλοκα και επίπονα ανθρώπινα καθήκοντα στη βιομηχανία, στην ιατρική, στην παιδεία, στις οικιακές εργασίες κτλ —πράγμα που δεν άργησε να συμβεί, αν και οι πληροφορικάριοι περίμεναν ότι θα συνέβαινε πολύ νωρίτερα.

Σήμερα, το ρομπότ Freddy II εκτίθεται στο Βασιλικό Μουσείο στο Εδιμβούργο και συνοδεύεται από βίντεο συναρμολόγησης που προβάλλεται σε συνεχή βρόχο. Από το 1973, η ρομποτική έχει δημιουργήσει λειτουργικά συστήματα που χρησιμοποιούνται σε διάφορους κλάδους, είτε με ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά —όπως ο βραχίονας που εκτελεί χειρουργικές μικροεπεμβάσεις— είτε όχι. Αν και στη λαϊκή κουλτούρα, π.χ. στον «Πόλεμο των άστρων», τα ρομπότ παρουσιάζονται σαν ανθρωποειδή που μπορούν να περπατούν, να μιλούν, να βλέπουν, να ακούνε και, σε μερικές περιπτώσεις, να είναι προικισμένα με αισθήματα, από την εποχή του Freddy II έχει επιτευχθεί ευρεία αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας στις βιομηχανίες μαζικής παραγωγής με εξειδικευμένες μηχανές διαφόρων μορφών οι οποίες εκτελούν μια προκαθορισμένη σειρά εργασιών.

Το 1961 είχε κατασκευαστεί το πρώτο βιομηχανικό ρομπότ το οποίο ωστόσο χρειάστηκε 20 χρόνια για να γενικευτεί η χρήση του στη βιομηχανία, από τη φόρτωση-εκφόρτωση προϊόντων, μέχρι τη βαφή, την κοπή μετάλλων κτλ. Η καθυστέρηση και γενικότερα η βραδύτητα για την οποία παραπονιούνται πολλοί ειδήμονες στη ρομποτική είναι η εγγενής δυσκολία στη βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών ελέγχου που κάνουν τον άνθρωπο ικανό να χειρίζεται μια ποικιλία αντικειμένων στην καθημερινότητά του. Για παράδειγμα, ο επιτυχής χειρισμός ενός ποτηριού από το οποίο πίνουμε νερό χωρίς να το χύνουμε αποτελεί μια καθημερινή ενέργεια που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε: πώς επιτυγχάνουμε την αλληλουχία των κινήσεων με τόσο «αυτόματο» τρόπο;

Πριν από 50 χρόνια η ρομποτική είχε θαμπώσει την ανθρωπότητα και πολλοί φοβούνταν την αυτονόμηση των ρομπότ που δήθεν θα μας επιτίθεντο και θα μας κατέστρεφαν. Σήμερα οι νοοτροπίες έχουν αλλάξει και, αν μη τι άλλο, η ρομποτική σκούπα έχει μπει σε πολλά σπίτια.