Γιατί τα παιδιά διαχειρίζονται καλύτερα την αλήθεια

Ο Tim Hardorf έχει περάσει χρόνια προσπαθώντας να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους και ιδιαίτερα να κατανοήσουν τους αριθμούς που περιγράφουν αυτόν τον κόσμο. Αλλά τους τελευταίους μήνες, παλεύει με μια νέα πρόκληση: κατά πόσο μπορεί να κάνει το ίδιο πράγμα για παιδιά 9 έως 13 ετών. Ελπίζει ότι μπορεί να βοηθήσει αυτούς τους νέους να γίνουν «ντετέκτιβ της αλήθειας», να διακρίνουν τι είναι αλήθεια και τι όχι σε μια εποχή που μπορεί να φαίνεται μπερδεμένη.

Αυτή φαίνεται να είναι μια μεγάλη πρόκληση. Οι περισσότεροι ενήλικες παλεύουν με πολύπλοκα στατιστικά στοιχεία και για πολλούς δεν είναι εύκολο να αξιολογήσουν καμία δήλωση με τη μορφή αριθμού. Μια τρομερά μεγάλη μειοψηφία αμφισβητεί απλές δηλώσεις, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι τα εμβόλια για τον Covid-19 είναι αποτελεσματικά και έχουν πολύ χαμηλό κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών ή ότι η Γη είναι ένα σχεδόν σφαιρικό σώμα που περιφέρεται γύρω από τον ήλιο. Αν οι ενήλικες δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν, τι ελπίδα έχουν τα παιδιά στην προ-εφηβεία;

Τα παιδιά ως «ντετέκτιβ της αλήθειας» - Τι υποστηρίζει ο Tim Hardorf για τον τρόπο που διαχειρίζονται την πληροφορία σε σχέση με τους ενήλικες

Τα παιδιά, άλλωστε, μπορεί να είναι αρκετά ευκολόπιστα. Πάρτε την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση στον Ρούντολφ τον τάρανδο με την κόκκινη μύτη. Είναι μια γοητευτική μυθοπλασία που εφευρέθηκε από έναν διαφημιστικό κειμενογράφο τη δεκαετία του 1930, που σχεδιάστηκε για να κάνει τα παιδιά με λίγους φίλους να αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους. Ο Άγιος Βασίλης είναι ικανός να παραδώσει δώρα σε όλο τον κόσμο μέσα σε μια νύχτα, οπότε η βοήθεια του Rudolph φαντάζει περιττή, κι όμως, τα μικρά παιδιά πιστεύουν στον Ρούντολφ.

Είναι εύκολο να χάσεις την ελπίδα και να συμπεράνεις ότι αυτοί οι μικροί εγκέφαλοι θα είναι αβοήθητοι σε έναν κόσμο γεμάτο παραπληροφόρηση. Ο Hardford όμως έχει διαφορετική άποψη. Τα παιδιά μπορεί να μην έχουν τον αντανακλαστικό κυνισμό πολλών ενηλίκων, αλλά αυτό είναι προτέρημα, όχι αδυναμία.

Πολλά από τα πιο διαβρωτικά ψέματα που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή έχουν επικρατήσει όχι επειδή αυτοί που πιστεύουν στις συνωμοσίες θα πιστέψουν το οτιδήποτε, αλλά επειδή ξεκινούν με το να μην εμπιστεύονται τίποτα. Για να πιστέψει κάποιος ότι ο Covid-19 ήταν όλο ένα ψέμα ή ότι οι εκλογές στις ΗΠΑ του 2020 «κλάπηκαν» από τον Joe Biden, πρέπει πρώτα να μην πιστεύεις τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, τα επιστημονικά περιοδικά και τα ιδρύματα με εδραίωση πολλών ετών. Και τα τρία αυτά, δυστυχώς, μας δίνουν μερικές φορές λόγους να τα αμφισβητούμε, αλλά αυτοί οι λόγοι δεν πρέπει να οδηγούν τους ανθρώπους σε μια δογματική απόρριψη όσων λέγονται στα «mainstream» μέσα. Αυτή η αμυντική αμφιβολία μπορεί να φαίνεται έξυπνη, αλλά είναι στην πραγματικότητα μια εγκεφαλική παράδοση που γεννιέται από μια αίσθηση αγανάκτησης και απελπισίας.

Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο πολύ διαφορετικά. Κάνουν ερωτήσεις -πάρα πολλές ερωτήσεις- ακούνε τις απαντήσεις που λαμβάνουν και προσπαθούν συνεχώς να βγάλουν νόημα από όλα αυτά. Όπως και οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά μπορεί μερικές φορές να διαστρεβλώνουν τη λογική τους για να βγουν από πάνω ή να ανήκουν. Αλλά ενώ πολλοί ενήλικες το κάνουν αυτό συνεχώς, τα παιδιά στην πραγματικότητα προσπαθούν να καταλάβουν τον κόσμο, κάτι που ορισμένοι ενήλικες σταμάτησαν να κάνουν εδώ και πολύ καιρό.

Calm, Context, Curiosity - Τα 3 C για την κατανόηση του κόσμου

Όταν ο Hardford συμβουλεύει τους ανθρώπους στο πώς να κατανοήσουν τον κόσμο, τονίζει τρία C (calm, context, curiosity): ηρεμία, πλαίσιο και περιέργεια. Ηρεμία, γιατί οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις στους αριθμούς που βλέπουμε στις ειδήσεις είναι συχνά ισχυρότερες από την ορθολογική σκέψη, και θα πρέπει να παρατηρήσουμε αυτές τις αντιδράσεις και να προσπαθούμε να μην τις αφήνουμε να μας κατακλύσουν. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκονται, επειδή οι αριθμοί δεν έχουν νόημα χωρίς αυτό. Πρέπει να καταλάβουμε αν οι αριθμοί αυτοί είναι μεγάλοι ή μικροί, ανεβαίνουν ή πέφτουν και τις μεθόδους πίσω από αυτούς. Και περιέργεια, γιατί το πιο σημαντικό βήμα για την κατανόηση του κόσμου γύρω μας είναι να θέλουμε να τον κατανοήσουμε. Πολύ συχνά καταφεύγουμε σε πραγματικούς ισχυρισμούς για να κερδίσουμε ένα επιχείρημα ή να σηματοδοτήσουμε την πεποίθησή μας για μια άποψη, παρά επειδή επιθυμούμε να μάθουμε περισσότερα.

Πώς τα καταφέρνουν λοιπόν τα παιδιά στην αναζήτηση της ηρεμίας, του πλαισίου και της περιέργειας; Συχνά υπολείπονται του πλαισίου είναι η αλήθεια. Αλλά αυτό βοηθά με την ηρεμία: τείνουν να μην επενδύουν τόσο πολύ συναίσθημα σε διαφωνίες που κάνουν τους ενήλικες να φοβούνται ή να θυμώνουν. Και είναι εκπληκτικά περίεργα: θέλουν να καταλάβουν τι συμβαίνει, συλλαμβάνουν νέες ιδέες και δεν σταματούν ποτέ να ρωτούν ποιος, πώς και κυρίως γιατί.

Εμείς οι ενήλικες υποτιμούμε την αξία αυτής της περιέργειας. Θεωρούμε ότι αυτές οι ερωτήσεις είναι χαριτωμένες, εκνευριστικές και επικίνδυνες. Τι θα συμβεί αν τα παιδιά σκοντάψουν σε γεγονότα που μπορεί να τα τρομάξουν;

Αλλά τα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν την αλήθεια, κάτι το οποίο οι συντάκτες βιβλίων του Hardford έτειναν να ξεχνούν και για το οποίο χρειάζονταν περιστασιακά μια υπενθύμιση. Κάποια στιγμή, στο καινούργιο του βιβλίο, «The Truth Detective», συζητούσε μαζί τους ότι έμαθε σχετικά με τις πληροφορίες και την παραπληροφόρηση από την έρευνα σχετικά με τους κινδύνους του τσιγάρου για την υγεία. Οι συντάκτες του Hardford ανησυχούσαν μήπως οι μικροί αναγνώστες με γονείς που κάπνιζαν θα τρομάξουν ή θα αναστατωθούν όταν ακούσουν ότι τα τσιγάρα προκαλούν καρκίνο. Ο Hardford χάρηκε όταν κατάφερε να τους πείσει ότι η αλήθεια ήταν πιο σημαντική από μια παρηγορητική σιωπή.

To θέμα είναι ότι η πληροφοριακή αυτή «σφαίρα» (την ονομάζει ecosphere) δεν είναι τόσο διαβολική όσο φοβόμαστε μερικές φορές εμείς οι ενήλικες. Υπάρχουν διαδικτυακά περιβάλλοντα όπου κυριαρχεί το μίσος και η συνωμοσία, αλλά υπάρχουν επίσης ζωντανοί, προσβάσιμοι οδηγοί για οποιοδήποτε θέμα μπορεί να φανταστεί κανείς.

Ποτέ δεν έχει υπάρξει πιο εύκολο να βρούμε διασκεδαστικές, σαφείς και βαθιές προοπτικές για τον περίπλοκο κόσμο γύρω μας. Το κύριο εμπόδιο είναι η σκόπιμη άγνοια: να μην κάνουμε ερωτήσεις επειδή δεν μας ενδιαφέρει να μάθουμε τις απαντήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που υποστήριζε ο Hardford εδώ και καιρό ότι η περιέργεια είναι τόσο σημαντική - και γιατί οι νεαροί αναγνώστες είναι συχνά καλύτερα εξοπλισμένοι να γίνουν ντετέκτιβ της αλήθειας από τους γονείς τους.

Με στοιχεία από FT Weekend