Είναι ο Έλον Μασκ λίγο τρελός;

Ο Έλον Ριβ Μασκ είναι ένας πασίγνωστος επιχειρηματίας και επενδυτής, διευθύνων σύμβουλος και ο επικεφαλής μηχανικός της SpaceX, της Tesla, του Twitter, της Boring Company, του Neuralink και του OpenAI. Με εκτιμώμενη καθαρή περιουσία περίπου 175 δισεκατομμύρια δολάρια είναι αυτές τις ημέρες ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, σύμφωνα τόσο με τον Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg και τη λίστα του περιοδικού Forbes. Όπως πολλοί δισεκατομμυριούχοι βρίσκεται διαρκώς στις ειδήσεις, αλλά έχει μια επιπλέον τάση για γραφικότητα.

Ο Μασκ γεννήθηκε στην Πρετόρια (Νότια Αφρική), φοίτησε για λίγο στο τοπικό Πανεπιστήμιο της Πρετόρια και στη συνέχεια μετακόμισε στον Καναδά. Δυο χρόνια αργότερα γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια όπου σπούδασε  οικονομικά και φυσική. Το 1995 πήγε στην Καλιφόρνια όπου, μαζί με τον αδερφό του, τον Kimbal, ίδρυσαν την εταιρεία λογισμικού διαδικτυακών οδηγών πόλης «Zip2» την οποία εξαγόρασε η Compaq για 307 εκατομμύρια δολάρια. Ακολούθως, ο Μασκ συνίδρυσε την X.com η οποία το 2000 συγχωνεύτηκε με την Confinity για να σχηματίσει το PayPal. Το 2002 ίδρυσε τη SpaceX, μια επιχείρηση διαστημικών πτήσεων, ενώ επένδυσε στον κατασκευαστή ηλεκτρικών οχημάτων Tesla Motors, Inc. και σχεδόν ταυτοχρόνως έστησε τη SolarCity, μια επιχείρηση ηλιακής ενέργειας που αργότερα εξαγοράστηκε από την Tesla. Το 2015, ίδρυσε την OpenAI, μια μη κερδοσκοπική εταιρεία έρευνας τεχνητής νοημοσύνης και το επόμενο έτος, συνίδρυσε τη Neuralink - μια εταιρεία νευροτεχνολογίας που αναπτύσσει διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστών— και τέλος αγόρασε το Twitter έναντι 44 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

© EPA / CHRISTIAN MARQUARDT

Εντυπωσιακή πορεία σίγουρα, ιδιαίτερα αν μπει κανείς στις λεπτομέρειες: το πώς ο Μασκ ξεκίνησε από τα βιντεοπαιχνίδια όταν ήταν παιδί και έφτασε στις νεοφυείς επιχειρήσεις της Silicon Valley. Φαίνεται ότι συνέλαβε τη σπουδαιότητα του Διαδικτύου και γενικότερα της ψηφιακής τεχνολογίας σε πολύ νεαρή ηλικία κι ότι υπήρξε παιδί θαύμα της επιστήμης των υπολογιστών. Αλλά ίσως ο Μασκ είναι λίγο τρελός και ίσως η δύναμη που έχει συσσωρεύσει να μην ωφελεί κανέναν. Κάνει αλλόκοτες και αντιφατικές δηλώσεις για την πολιτική και την τεχνολογία, ιδιαίτερα στο Twitter, με αποτέλεσμα να θεωρείται σήμερα πολωτικός και να έχει επικριθεί για διάδοση αντιεπιστημονικών και παραπλανητικών θεωριών, καθώς και για ψέματα σχετικά με την επιχειρηματική του δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, έστειλε τερματικά Starlink στην Ουκρανία για να παρέχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο και επικοινωνία αλλά αρνήθηκε να μπλοκάρει τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης στο Starlink επικαλούμενος την ελευθερία του λόγου. Παραλλήλως, όπως πολλοί άνθρωποι με εξωφρενικά κέρδη -ο Μασκ είναι ο κατ’ εξοχήν πιονιέρος των ηλεκτροκίνητων οχημάτων- είναι ύποπτος για φοροαποφυγη, για εξαγορές και επιχειρηματικές συμφωνίες που βολεύουν μόνο τον ίδιο και όχι τους μετόχους των εταιρειών του, και για υπερβολικά μεγαλομανή οράματα που παραβιάζουν τους κανόνες της βιοηθικής. Για παράδειγμα, μέσω του Neuralink ονειρεύεται να αντιμετωπίσει νευρολογικές παθήσεις όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, η άνοια και οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού με μια συσκευή παρόμοια με μια ραπτομηχανή που θα μπορούσε να ενσωματώσει κλωστές σε έναν ανθρώπινο εγκέφαλο. Σε επιστημονική εργασία του που δημοσίευσε τον Οκτώβριο του 2019, περιγράφει λεπτομερώς ορισμένες τέτοιες έρευνες του Neuralink, ισχυριζόμενος ότι οδηγούσαν σύντομα στη θεραπεία της παράλυσης, της κώφωσης, της τύφλωσης και άλλων αναπηριών. Πολλοί νευροεπιστήμονες επέκριναν τους ισχυρισμούς του: η «MIT Technology Review» τους περιέγραψε ως «κερδοσκοπία» και ως «θέατρο νευροεπιστήμης». Το «θέατρο» είναι μέρος της δραστηριότητας του Μασκ - αλλά αντισταθμίζεται κάπως από το φιλανθρωπικό του έργο. Μέσω του Ιδρύματος Μασκ παρέχει ηλιακά ενεργειακά συστήματα σε περιοχές καταστροφών, στήριξη της έρευνας του διαστήματος, στην παιδιατρική, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχει μια υποσημείωση: από το 2002 έως το 2018, το ίδρυμα έδωσε 25 εκατομμύρια σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, σχεδόν τα μισά από τα οποία διοχετεύτηκαν στο OpenAI του ίδιου του Μασκ, που εκείνη την εποχή ήταν μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Εν πάση περιπτώσει, για να είμαστε δίκαιοι, από το 2002, το ίδρυμα έχει κάνει πάνω από 350 δωρεές: στο Ίδρυμα Wikimedia, στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, στο Big Green του αδελφού του Kimbal. Σύμφωνα με το περιοδικό «Vox» το Ίδρυμα Μασκ είναι εντυπωσιακά αδιαφανές: στην πραγματικότητα, ο Μασκ έχει χαρίσει λιγότερο από το 1% της καθαρής του αξίας.

© EPA / HANNIBAL HANSCHKE

Το 2018, ο Μασκ εμφανίστηκε στο podcast του Joe Rogan και συζήτησε διάφορα θέματα για πάνω από δύο ώρες. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, δοκίμασε μια ρουφηξιά από ένα πούρο που, όπως ισχυρίστηκε ο οικοδεσπότης, είχε καπνό με κάνναβη. Μετά το περιστατικό, η μετοχή της Tesla σημείωσε πτώση: είναι να αναρωτιέται κανείς ποια είναι τα κριτήρια της λειτουργίας του παγκόσμιου καπιταλισμού… Στη συνέχεια, σε μια συνέντευξη στο 60 Minutes, ο Mασκ είπε ότι δεν καπνίζει χόρτο -λες και είχε κάποια σημασία το αν καπνίζει ή αν δεν καπνίζει- και οι μετοχές πήραν πάλι την ανηφόρα. Αλλά, καθώς ξεφυτρώνει από παντού στα ΜΜΕ και στα social media, ο κόσμος ασχολείται με το τι κάνει και τι δεν κάνει και η αξία των μετοχών του παρουσιάζει δραματικές διακυμάνσεις. Ανάμεσα σε όσα κάνει είναι η στιχουργική ραπ κομματιών, οι βόλτες με το ιδιωτικό του τζετ -το 2018 διένυσε πάνω από 150.000 μίλια-  και τουιτάρει αλύπητα: από το 2009, όταν έγινε μέλος του Twitter, ήταν ενεργός χρήστης και έχει σήμερα πάνω από 100 εκατομμύρια followers. Κατά καιρούς, λέει τρέλες, όπως ότι ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τρυντό μοιάζει με τον Χίτλερ, ενώ άλλες φορές δείχνει οξυδέρκεια: έχει περιγράψει την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα μετά την τεχνητή νοημοσύνη, έχει υποστηρίξει έναν φόρο άνθρακα και υπήρξε επικριτής της στάσης του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για την κλιματική αλλαγή. Μερικές ιδέες του ακούγονται υπερβολικά εξεζητημένες: ο Μασκ έχει προωθήσει το όραμα του αποικισμού του Άρη λέγοντας ότι η ανθρωπότητα πρέπει να γίνει «πολυπλανητικό είδος» και έχει προτείνει τη χρήση πυρηνικών όπλων για τη διαμόρφωση του Κόκκινου Πλανήτη στον οποίον υποτίθεται ότι θα εγκαθιδρυθεί άμεση δημοκρατία. Οι New York Times έγραψαν ότι ο Μασκ εκφράζει απόψεις που δεν ταιριάζουν απόλυτα στο αμερικανικό δυαδικό, αριστερό-δεξιό πολιτικό πλαίσιο κι ότι έχει κάνει δωρεές τόσο στους Δημοκρατικούς όσο και στους Ρεπουμπλικανούς, πολλοί από τους οποίους δραστηριοποιούνται σε πολιτείες στις οποίες έχει επιχειρηματικά συμφέροντα. Ο Μασκ ψήφισε τη Χίλαρι Κλίντον στις προεδρικές εκλογές το 2016 και τον Τζο Μπάιντεν το 2020, σήμερα όμως λέει ότι οι Δημοκρατικοί είναι το «κόμμα του διχασμού και του μίσους» και στηρίζει τον Ρεπουμπλικανό Ρον ΝτεΣάντις ο οποίος ίσως είναι υποψήφιος το 2024.

Δεν έχουν λείψει οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση. Είναι αλήθεια ότι ο Μασκ έχει αποκτήσει 10 παιδιά με τρεις διαφορετικές γυναίκες κι ότι το όνομά του έχει ακουστεί σε πάνω από τρεις υποθέσεις διαζυγίου, μεταξύ των οποίων εκείνη του Τζόνι Ντεπ και της Άμπερ Χερντ. Λίγο φιλόσοφος, λίγο τρολ, ο Έλον Μασκ δεν μοιάζει με τους άλλους δισεκατομμυριούχους που κοιτάνε τη δουλειά τους και προστατεύουν τις επιχειρήσεις τους: εμφανίζεται σε τηλεοπτικές σειρές –«The Simpsons», «The Big Bang Theory», «South Park», «Rick and Morty» -και σε ντοκιμαντέρ- στο «Racing Extinction» (2015) και στο «Lo and Behold» (2016) σε σκηνοθεσία του Werner Herzog - ενώ έχει την τάση να χάνει αστρονομικά ποσά μέσα σε μία ημέρα, και να τα ξανακερδίζει την επομένη.