Ανασκόπηση 2022 - Διάστημα: Η χρονιά που άνοιξε νέους ορίζοντες για την κατανόηση του σύμπαντος

Ο χρόνος μετρά αντίστροφα για να φύγει το 2022, ένα έτος που διεύρυνε τους ορίζοντες του ανθρώπου όσον αφορά στο Διάστημα και την κατανόησή του. Σε μια χρονιά όπου έφυγαν από τη ζωή σπουδαίοι επιστήμονες και προσωπικότητες, οι οποίοι συνέδεσαν το όνομά τους με την εξερεύνηση του Διαστήματος, η γνώση της Ανθρωπότητας για το σύμπαν εμπλουτίστηκε θεαματικά.

Και δεν είναι μόνο το James Webb, το νέο εξελιγμένο διαστημικό τηλεσκόπιο, που «φωτίζει» πλέον τις πιο απομακρυσμένες γωνιές στο Διάστημα και μέσα από το «μάτι» του βλέπουμε πλανήτες όπως δεν τους έχουμε ξαναδεί.

Το 2022 ήταν μια χρονιά που οι «ασκήσεις επί χάρτου» για την αντιμετώπιση ενός μετεωρίτη έπαψαν να αποτελούν σενάριο επιστημονικής φαντασίας του Χόλιγουντ. Το πείραμα «Αρμαγεδδών» της NASA υλοποιήθηκε με επιτυχία σε απόσταση 6,8 εκατομμύριων μιλίων από τη Γη.

Το 2022 σηματοδοτεί επίσης την αρχή για την επιστροφή του ανθρώπου στη Σελήνη, επιβεβαιώνοντας παράλληλα μια νέα κούρσα ανταγωνισμού για την κατάκτηση του Διαστήματος σε μια μετα-ψυχροπολεμική συνθήκη όπου οι βασικοί πόλοι είναι ΗΠΑ/ESA από τη μία πλευρά και η Κίνα από την άλλη, με τη Ρωσία σε ρόλο παρατηρητή.

Το 2022 ήταν και το έτος που ενισχύθηκαν με στοιχεία οι θεωρίες για την εξωγήινη προέλευση της Γης. Οι Ιάπωνες επιστήμονες βρήκαν νερό στην αστρική σκόνη από τον αστεροειδή Ryugu, την οποία είχε φέρει μαζί του πίσω στη Γη το διαστημικό σκάφος Hayabusa 2.

Μια ματιά στην ανασκόπηση 2022 αρκεί για να κάνει το 2023 ακόμα πιο συναρπαστικό όσον αφορά στο Διάστημα και στις νέες ανακαλύψεις που έρχονται, καθώς ο άνθρωπος δεν σταματά να αναζητά απαντήσεις για τη δημιουργία του Σύμπαντος και την προέλευση της ζωής, διευρύνοντας ολοένα και περισσότερα τα όρια της γνώσης.

Η ζωή πριν και μετά το James Webb

Όταν τον Δεκέμβριο του 2021 πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η εκτόξευση του James Webb οι επιστήμονες περίμεναν με ανυπομονησία τις πρώτες φωτογραφίες. Μακράν το πιο εξελιγμένο διαστημικό τηλεσκόπιο, ήταν το αποτέλεσμα της στενής συνεργασίας ανάμεσα στη ΝASA, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και τον Καναδικό Οργανισμό Διαστήματος.

Και αν η viral φωτογραφία για τo πώς ήταν το σύμπαν πριν από 13 δισεκατομμύρια χρόνια προκάλεσε ενθουσιασμό στην επιστημονική κοινότητα, γεμίζοντας παράλληλα με επικά memes στα social media καθώς αρκετοί δυσκολεύονταν να καταλάβουν τι ήταν αυτό που έδειχνε η ιστορική φωτογραφία, το σίγουρο είναι ότι το James Webb προκάλεσε πολύ «θόρυβο».

Ήδη, στη σχετική βιβλιογραφία γίνεται λόγος για την εποχή πριν και μετά το James Webb. Το σούπερ εξελιγμένο διαστημικό τηλεσκόπιο μπόρεσε να «ξετρυπώσει» δύο από τους πιο παλαιούς γαλαξίες του σύμπαντος.

Παράλληλα, επανα-σύστησε πλανήτες του δικού μας ηλιακού συστήματος, όπως συνέβη με τον πλανήτη Δία και τον Ποσειδώνα με τους δακτύλιους του.

Οι εικόνες που έχει στείλει πίσω στη Γη, το λιγότερο εντυπωσιακές. Από τον «σκελετό» ενός θηριώδους γαλαξία στο νέφος σε σχήμα κλεψύδρας που προκαλείται κατά τον σχηματισμό ενός νέου άστρου, και από το «πορτρέτο» ενός εξωπλανήτη στο εκθαμβωτικό «νεφέλωμα» Ταραντούλα.

Μιλώντας στην Athens Voice ο νομπελίστας John Mather του James Webb είχε ξεκαθαρίσει ότι «τα καλύτερα έρχονται», καθώς το τηλεσκόπιο συνεχίζει το μαγικό ταξίδι του στο Διάστημα.

Τι να τον κάνεις τον Μπρους Γουίλις όταν υπάρχει ο DART

To 1998 η ταινία «Armageddon», με πρωταγωνιστές τους Μπρους Γουίλις, Λιβ Τάιλερ και Μπεν Άφλεκ μεταξύ άλλων, σάρωσε στο box office και (ξανά)εκτόξευσε τη φήμη των Aerosmith με την μπαλάντα «Don’t wanna miss a thing».

Το να πέσει ένας αστεροειδής στον πλανήτη Γη δεν αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά ένα υπαρκτό (με πολύ μικρές πιθανότητες όμως) που απασχολεί τους επιστήμονες. Το 2022 ήταν ιστορικό για τον τομέα «Διάστημα» λόγω της αποστολής DART. Η NASA έριξε σκόπιμα το διαστημικό σκάφος στον αστεροειδή «Δίμορφο».

Πρόκειται για το πρώτο «test event» διαπλανητικής άμυνας για την απόκρουση μιας μελλοντικής απειλής που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ύπαρξη της Ανθρωπότητας. Το διαστημικό πείραμα της NASA στέφθηκε με επιτυχία. Το σκάφος DART κατάφερε να βγάλει από την τροχιά του τον αστεροειδή «Δίμορφο» μετά την πρόσκρουση.

Τόσο το James Webb όσο και ο προκάτοχός του, το τηλεσκόπιο Hubble κατέγραψαν τη στιγμή της σκόπιμης πρόσκρουσης.

«Just add water» (ή αλλιώς ο αστεροειδής «Ryugu» έκρυβε νεράκι)

Το 2022 οι Ιάπωνες επιστήμονες εντόπισαν νερό στα δείγματα που έφερε το Hayabusa 2 από τον αστεροειδή Ryugu το 2020. «Αυτή η σταγόνα νερού έχει τεράστια σημασία. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι το νερό ήρθε στη Γη από το Διάστημα (σ.σ. με “όχημα” έναν μετεωρίτη ή αστεροειδή που προσέκρουσε στην επιφάνεια του πλανήτη)», εξήγησε ο Tomoki Nakamura, καθηγητής στο Tohoku University και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Και πρόσθεσε ότι στις αναλύσεις διαπιστώθηκε ότι η συγκεκριμένη σταγόνα περιείχε αλάτι, διοξείδιο και αμινοξέα.

Ο αστεροειδής Ryugu βρισκόταν σε απόσταση 300 εκατ. χιλιομέτρων από τον πλανήτη Γη, όταν το ιαπωνικό διαστημικό σκάφος τον προσέγγισε το 2019 και έστειλε στην επιφάνειά του δύο μικροσκοπικά ρομπότ.

Ο Ήλιος όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί

Το 2022 το Solar Orbiter έστειλε εντυπωσιακές εικόνες από τον Ήλιο. Το διαστημικό σκάφος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) τράβηξε μια σειρά από κοντινές και εντυπωσιακές εικόνες του Ήλιου. Μέσα από αυτές ήρθαν στο φως για πρώτη φορά νέες λεπτομέρειες του «γίγαντα» που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία.

Μεταξύ αυτών ο λεγόμενος «ηλιακός σκαντζόχοιρος», ένας περίεργος πίδακας καυτών και κρύων αερίων που παρατηρείται για πρώτη φορά στην ηλιακή επιφάνεια. Ο «σκαντζόχοιρος», όπως βαφτίστηκε από τους επιστήμονες, έχει έκταση 25.000 χιλιομέτρων, περίπου διπλάσια από τη διάμετρο της Γης, καλύπτοντας παρ’ όλα αυτά ένα μικρό μόνο τμήμα της διαμέτρου του Ήλιου (1,4 εκατ. χλμ).

Το 2022 ήταν η χρονιά που δορυφόρος της NASA έπιασε τον Ήλιο να «χαμογελάει». Τη viral εικόνα κατέγραψε η διαστημική αποστολή Solar Dynamics Observatory, η οποία παρατηρεί τον Ήλιο από το 2010.

Ο πλανήτης Άρης έχει γίνει... χωματερή

Όπως ήταν φυσικό, αρκετές ειδήσεις για το Διάστημα είχαν ως κεντρικό θέμα τον πλανήτη Άρη. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι επιστήμονες προετοιμάζονται πυρετωδώς για μια μελλοντική επανδρωμένη αποστολή στον «Κόκκινο Πλανήτη». Μέχρι τότε, όμως, το σίγουρο είναι ότι θα αυξάνονται τα ανθρώπινα «σκουπίδια» στην επιφάνειά του.

Η έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2022 ήταν αποκαλυπτική. Ο πλανήτης Άρης έχει γίνει «χωματερή» με πάνω από 7 τόνους άχρηστων αντικειμένων, ανθρώπινης προέλευσης. Το τελευταίο «σκουπίδι» που ανακαλύφθηκε, ήταν στα μέσα Αυγούστου φέτος, όταν η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) ανακοίνωσε ότι το ρόβερ Perseverance εντόπισε ένα κομμάτι εξοπλισμού, ένα μπλεγμένο τμήμα διχτυού, που είχε εκτιναχθεί κατά τη δική του προσεδάφιση.

Οι... οικολογικές ανησυχίες για το Διάστημα έγιναν ακόμα πιο έντονες το 2022. Χαρακτηριστικός είναι ο σχεδιασμός της Ιαπωνίας για ξύλινους δορυφόρους, προκειμένου να μην παράγονται «σκουπίδια», την ώρα που στο τραπέζι έχουν πέσει προτάσεις μέχρι και για διαστημικό «σκουπιδιάρικο» που (ως ένας άλλος Wall-E) θα αναλάβει να καθαρίσει τη «χωματερή» γύρω από τον πλανήτη Γη.

To Perseverance «ξεψαχνίζει» τον «Κόκκινο Πλανήτη» και εντυπωσιάζει

Το ρόβερ Perseverance της NASA συνέχισε την εξερεύνηση στην επιφάνεια του «Κόκκινου Πλανήτη», έχοντας μαζί του και το ρομποτικό ελικόπτερο «Ingenuity».

Τον Σεπτέμβριο του 2022 ανακοινώθηκε ότι το Perseverance εντόπισε δείγματα οργανικής ύλης σε κρατήρα. Τον ίδιο μήνα έγινε γνωστό ότι μια μικρή πειραματική συσκευή πάνω στο Perseverance παρήγαγε οξυγόνο στον Άρη, κάνοντας τη «δουλειά» ενός μικρού δέντρου. Η ποσότητα αυτή ήταν αρκετή για έναν αστροναύτη να αναπνέει για 100 λεπτά.

Στα highlights του υλικού που έφθασε στον πλανήτη Γη και η σπάνια έκλειψη ηλίου στον Άρη.

Το πρόγραμμα Artemis επιβεβαιώνει το «I’ll be back» της NASA στη Σελήνη

Το 2022 η NASA έδειξε στην πράξη ότι επιστρέφει δριμύτερη στο Διάστημα. Τα «deal-άκια» με ιδιωτικές εταιρείες για τις μεταφορές εμπορευμάτων και αστροναυτών από και προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό διαδέχονται το ένα το άλλο (ειδικά μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία που κατέστησε «ανεπιθύμητα» τα Soyuz). Παράλληλα, η NASA έθεσε σε εφαρμογή το πρόγραμμα Artemis, το οποίο διαδέχεται με καθυστέρηση δεκαετιών το  πρόγραμμα Apollo.

«Κάτοικος Σελήνης» μέχρι το 2030 ο άνθρωπος, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, ο οποίος προβλέπει μεταξύ άλλων και δημιουργία σεληνιακής βάσης, καθώς οι... Κινέζοι καραδοκούν.

Η μη επανδρωμένη διαστημική αποστολή «Artemis Ι» στέφθηκε με επιτυχία και ήδη η NASA εξετάζει 13 υποψήφιες περιοχές στη Σελήνη για να πατήσει και πάλι ο άνθρωπος το πόδι του στο Φεγγάρι.

Απομεινάρι στον βυθό του Ατλαντικού θυμίζει την τραγωδία του «Challenger»

Το 2022 δύτες εντόπισαν τυχαία στον Ατλαντικό Ωκεανό ένα τμήμα από το «Challenger», το αμερικανικό διαστημικό λεωφορείο που εξερράγη μετά την απογείωσή του.

Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ντοκιμαντέρ για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Φλόριντα.

Ήταν η πρώτη φορά εδώ και 25 χρόνια που ήρθε στο φως ένα τμήμα του διαστημικού λεωφορείου, το οποίο καταστράφηκε σε live μετάδοση, οδηγώντας στον θάνατο επτά αστροναύτες.

Ο κοσμοναύτης Βαλέρι Πολιακόφ δεν είναι πια εδώ

Τον Σεπτέμβριο του 2022 φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών, ο Ρώσος κοσμοναύτης Βαλέρι Πολιακόφ. Είναι ο κάτοχος του ρεκόρ συνεχόμενης παραμονής στο Διάστημα (437 ημέρες συνολικά).

Ο Πολιακόφ παρέμεινε στον ρωσικό διαστημικό σταθμό «Mir» από τον Ιανουάριο του 1994 μέχρι τον Μάρτιο του 1995.

Αρκετοι τον μπερδεύουν με τον Σεργκέι Κρικάλεφ, τον «ξεχασμένο» αστροναύτη που εγκλωβίστηκε στο Διάστημα για 313 ημέρες, καθώς έπεσε πάνω στην περίοδο που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος.

Διονύσης Σιμόπουλος και Βαγγέλης Παπαθανασίου ad astra

Το 2022 ήταν η χρονιά που πέθαναν δύο μεγάλες προσωπικότητες, οι οποίες συνέδεσαν το όνομά τους με το Διάστημα. Ο σπουδαίος αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος πέθανε σε ηλικία 79 ετών. Ήταν διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου από το 1973 έως και το 2014. Άφησε πίσω του σπουδαία επιστημονική παρακαταθήκη.

Στο πλαίσιο των Athens Voice Podcast ο Διονύσης Σιμόπουλος παρουσίαζε τα μυστήρια του σύμπαντος.

Την ίδια χρονιά πέθανε και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. O σπουδαίος μουσικοσυνθέτης και πρωτοπόρος στην ηλεκτρονική μουσική έγραψε το έργο «Μυθωδία», το οποίο επελέγη από τη NASA ως η επίσημη μουσική για τη διαστημική αποστολή της «2001 Οδύσσεια στον Άρη». Το καλοκαίρι του 2001 ο Παπαθανασίου παρουσίασε το έργο «Μυθωδία» στους Στύλους του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα σε μια παράσταση που μνημονεύεται μέχρι και σήμερα. Το συγκινητικό αντίο της NASA στον Vangelis ήταν ένας ελάχιστος φόρος τιμής...