O «αργός θάνατος» του Facebook

Ένας χρόνος μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά. Τον περασμένο Οκτώβριο, ο επικεφαλής του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, μετά βίας περίμενε να δείξει στον κόσμο τι ετοίμαζε. «Σήμερα, θα μιλήσουμε για το μετασύμπαν», έλεγε ενθουσιασμένος σε μια κομψή παρουσίαση βίντεο. «Θέλω να μοιραστώ αυτό που φανταζόμαστε ότι είναι δυνατό».

Μεταβαίνοντας σχεδόν απρόσκοπτα από τον πραγματικό του εαυτό σε ένα avatar που δημιουργήθηκε από υπολογιστή, ο Ζούκερμπεργκ μας καθοδήγησε στο όραμά του για το μέλλον της εικονικής πραγματικότητας: να παίζεις πόκερ στο διάστημα με τους φίλους σου. Να μοιράζεσαι ωραία πράγματα. Να κάνεις συναντήσεις εργασίας και πάρτι γενεθλίων με ανθρώπους στην άλλη άκρη του κόσμου. Να αναπροσαρμόζεις το avatar σου (τα avatar δεν είχαν πόδια, κάτι που ήταν περίεργο). Ο Ζούκερμπεργκ ήταν τόσο «μέσα» στο μετασύμπαν, που αναβάπτισε την εταιρεία του σε Meta.

Αυτόν τον μήνα, είδαμε έναν πιο υποτονικό Ζούκερμπεργκ να εμφανίζεται δημόσια: «Θέλω να πω εκ των προτέρων ότι αναλαμβάνω την πλήρη ευθύνη για αυτήν την απόφαση», είπε στους υπαλλήλους του. «Αυτή ήταν η απόφασή μου και ήταν μια από τις πιο δύσκολες αποφάσεις που χρειάστηκε να λάβω τα 18 χρόνια λειτουργίας της εταιρείας». Η Meta απέλυε 11.000 ανθρώπους – το 13% του εργατικού δυναμικού της.

Τα κακά αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου είχαν δει την τιμή της μετοχής της Meta να πέφτει κατά 25%, εξαλείφοντας 80 δισ. δολάρια από την αξία της εταιρείας. Το Reality Labs, το μετασυμπαντικό παράρτημα της Meta, είχε χάσει 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια τους τελευταίους τρεις μήνες, με τα χειρότερα να αναμένονται. Δεν ήταν όλα τα νέα άσχημα, ωστόσο: ο Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι τα avatars της Meta θα αποκτήσουν επιτέλους πόδια.

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Το κόστος του μετασύμπαντος στην αυτοκρατορία του Ζούκερμπεργκ

Μετά από δεκαετίες θεαματικής ανάπτυξης υπό το μότο «ενεργήστε γρήγορα και σπάστε πράγματα», η αυτοκρατορία του Ζούκερμπεργκ φαίνεται τώρα κάπως εύθραυστη. Η τιμή της μετοχής της Meta έχει υποχωρήσει περισσότερο από 70% φέτος.

Οι «κουμπαράδες» Facebook και Instagram χάνουν μερίδιο αγοράς και οι χρήστες της γενιάς Gen Z στρέφονται για κοινωνική δικτύωση σε πιο φρέσκους αντιπάλους, όπως το TikTok και το Snapchat. Οι αλλαγές της Apple στην πολιτική απορρήτου δεδομένων πέρυσι, αποδεκάτισαν επίσης τα έσοδα – η εισαγωγή της επιλογής «ζήτησε να μην παρακολουθείσαι» στα iPhone ουσιαστικά έχει στερήσει από το Facebook τα προσοδοφόρα δεδομένα που χρησιμοποιεί για τη στόχευση διαφημίσεων.

Εν τω μεταξύ, η Meta έχει επενδύσει ένα αστρονομικό ποσό 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην έρευνα και την ανάπτυξη του μετασύμπαντος μέχρι σήμερα, με 15 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο τον περασμένο χρόνο, έχοντας προφανώς ελάχιστα αποτελέσματα να επιδείξει για αυτές τις δαπάνες. Η όψιμη εμμονή του Ζούκερμπεργκ με το μετασύμπαν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια προληπτική αρπαγή εικονικής γης, για αυτό που γενικά θεωρείται ότι θα αποτελέσει το μέλλον του διαδικτύου.

Θα μπορούσε επίσης να αντιπροσωπεύει μια απόπειρα δεύτερης ευκαιρίας, τόσο για τον 38χρονο κροίσο της τεχνολογίας όσο και για την κάπως αμαυρωμένη επωνυμία του στο Facebook.

Ωστόσο, οι αγορές φαίνεται να λένε «μη μας υπολογίζετε» και σύμφωνα με αναφορές, μόνο το 58% των εργαζομένων της Meta δήλωσαν ότι κατανοούν το όραμα της εταιρείας. Σχόλια σχετικά με τις τελευταίες απολύσεις σε μια ανώνυμη έρευνα εργαζομένων περιελάμβαναν, «το μετασύμπαν θα είναι ο αργός θάνατός μας» και «Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ θα σκοτώσει μόνος του μια εταιρεία με το μετασύμπαν».

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Η μετασυμπαντική ουτοπία του Ζούκερμπεργκ

Αν μη τι άλλο, ο Ζούκερμπεργκ έχει εκλαϊκεύσει τον όρο μετασύμπαν, ακόμα κι αν δεν τον εφηύρε, έστω και αν οι ορισμοί του τι σημαίνει ποικίλλουν.

Ο ίδιος το περιέγραψε ως «ένα ενσώματο διαδίκτυο, όπου βιώνεις την εμπειρία, αντί απλώς να την κοιτάς». Αντί για το σημερινό μας δισδιάστατο, βασισμένο σε οθόνη διαδίκτυο, με άλλα λόγια, το μετασύμπαν θα είναι ένας τρισδιάστατος εικονικός χώρος, στον οποίο θα έχετε πρόσβαση είτε με γυαλιά VR (εικονικής πραγματικότητας) είτε με AR (επαυξημένης πραγματικότητας), τα οποία υπερκαλύπτουν ένα στρώμα ψηφιακών πληροφοριών πάνω από τον ορατό κόσμο.

Ο Μάθιου Μπολ, επενδυτής τεχνολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «The Metaverse: How It Will Revolutionize Everything», ορίζει το μετασύμπαν ως «ένα μαζικά κλιμακούμενο και διαλειτουργικό δίκτυο τρισδιάστατων εικονικών κόσμων που αποδίδονται σε πραγματικό χρόνο», με ατομική παρουσία και ροή δεδομένων. Πλέον απαιτείται να το εξηγεί όλο και λιγότερο, λέει: «Πριν από ένα χρόνο, ήταν κυρίως: τι είναι το μετασύμπαν;» Οι ερωτήσεις τώρα είναι πολύ πιο πρακτικές: τι θα είναι εδώ; Πότε; Για ποιον; Πώς και γιατί;».

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; Πανδημία και προσδοκίες που διαψεύστηκαν

Το «γιατί» είναι μια ιδιαίτερα καλή ερώτηση όταν πρόκειται για το Meta. «Θα είστε σε θέση να κάνετε σχεδόν οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε», είπε ο Ζούκερμπερκ στο εισαγωγικό του βίντεο πέρυσι. «Μαζευτείτε με φίλους και οικογένεια, δουλέψτε, μάθετε, παίξτε, ψωνίστε, δημιουργήστε…».

Την εποχή εκείνη, μόλις βγαίναμε από την πανδημία. Η απομακρυσμένη εργασία, οι βιντεοκλήσεις και το ηλεκτρονικό εμπόριο είχαν γίνει ξαφνικά ο κανόνας. «Πολλοί άνθρωποι προέβλεψαν ότι αυτή θα ήταν μια μόνιμη επιτάχυνση που θα συνεχιζόταν ακόμα και μετά το τέλος της πανδημίας», είπε ο Ζούκερμπεργκ σε πρόσφατο email του προς το προσωπικό της εταιρίας.

«Το πίστεψα επίσης, οπότε πήρα την απόφαση να αυξήσω σημαντικά τις επενδύσεις μας. Δυστυχώς, αυτό δεν εξελίχθηκε όπως περίμενα». Μετά την πανδημία, αποδείχθηκε ότι οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να προτιμούν να συναντώνται πρόσωπο με πρόσωπο ή σε μια βιντεοκλήση από το να φορούν ένα βαρύ ακουστικό VR και να σέρνουν τα avatar τους σε εικονικές αίθουσες συσκέψεων.

Ήταν μια παρόμοια ιστορία από την πλευρά της οικονομίας του ελεύθερου χρόνου. Τα ακουστικά Quest VR της Meta είναι ο ηγέτης της αγοράς, αλλά οι περισσότεροι αγοραστές δεν τα χρησιμοποιούν για να συρρέουν στην κύρια εφαρμογή της Meta, το Horizon Worlds – το οποίο η εταιρεία περιγράφει ως «ένα σύγχρονο κοινωνικό δίκτυο όπου οι δημιουργοί μπορούν να δημιουργήσουν ελκυστικούς κόσμους».

Η Meta έθεσε στόχο 500.000 χρήστες του Horizon Worlds μέχρι το τέλος του 2022. Ο τρέχων αριθμός πλησιάζει τις 200.000 – από 300.000 τον περασμένο Φεβρουάριο, γεγονός που υποδηλώνει ότι πολλοί πρωτοεμφανιζόμενοι επισκέπτες δεν επιστρέφουν. Έχει παράλληλα επικριθεί για σφάλματα προγραμματισμού, αστάθεια, υποτυπώδη γραφικά και μια γενική αίσθηση πλήξης.

Ούτε όμως οι άνθρωποι που φτιάχνουν το Horizon Worlds το έχουν αγκαλιάσει. Τα σημειώματα που διέρρευσαν τον Οκτώβριο φάνηκαν να δείχνουν τον αντιπρόεδρο της Meta, Βισάλ Σαχ, να προτρέπει το προσωπικό να χρησιμοποιεί περισσότερο τα δικά του προϊόντα. «Αν δεν μας αρέσει, πώς μπορούμε να περιμένουμε από τους χρήστες μας να το λατρέψουν;», έγραψε ο Σαχ. «Όλοι σε αυτόν τον οργανισμό πρέπει να έχουν ως αποστολή τους να ερωτευτούν το Horizon Worlds. Δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό χωρίς να το χρησιμοποιήσετε. Μπείτε μέσα».

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Πώς η βιομηχανία των video games πρόλαβε τον Ζούκερμπεργκ

Εν τω μεταξύ, οι άμεσοι ανταγωνιστές όπως το VRChat και το Rec Room ευδοκιμούν. «Είναι πολύ ξεκάθαρο ότι προσφέρουν κάτι που η Meta δεν προσφέρει», λέει ο βετεράνος σχεδιαστής παιχνιδιών Ραλφ Κόστερ. Συγκεκριμένα, καλύτερα avatars, ευρύτερες επιλογές παιχνιδιών και, κυρίως, μεγαλύτερα πλήθη (το Rec Room έχει περίπου τρία εκατομμύρια χρήστες μηνιαίως). «Δίπλα σε αυτά, το Meta φαίνεται σχετικά αποστειρωμένο και άδειο. Υπάρχει απλώς έλλειψη επαρκούς ψυχαγωγίας εκεί μέσα».

Οι αριθμοί του Horizon World είναι λιγότεροι από αυτούς των διαδικτυακών παιχνιδιών (τα περισσότερα από τα οποία είναι προσβάσιμα με και χωρίς ακουστικά VR). Το Fortnite προσελκύει 250 εκατομμύρια ενεργούς παίκτες το μήνα. Η πλατφόρμα τυχερών παιχνιδιών Roblox έχει περισσότερους από 200 εκατομμύρια επισκέπτες το μήνα και το Minecraft 170 εκατομμύρια (τα δύο τρίτα των οποίων είναι κάτω των 16 ετών – το ακριβές δημογραφικό στοιχείο που απομακρύνεται από το Facebook και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

«Ιστορικά, έχουμε δει ότι οι κόσμοι των παιχνιδιών γενικά δεν έχουν κανένα πρόβλημα να προσελκύσουν κοινό», λέει ο Κόστερ. Αυτό δεν είναι αποκάλυψη. «Τα μπαρ με τζουκ μποξ ή μπιλιάρδο τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα από τα μπαρ χωρίς τίποτα. Δεν αλλάζει κάτι επειδή ψηφιοποιείς την εμπειρία».

Σε αντίθεση με το Meta, η βιομηχανία παιχνιδιών ξεκίνησε με το «γιατί;». Κατασκεύαζε περίπλοκους, εξελιγμένους, δημοφιλείς εικονικούς κόσμους, ουσιαστικά πρωτο-μετασύμπαντα, πολύ πριν η ιδέα τραβήξει το μάτι του Ζούκερμπεργκ.

Ως εκ τούτου, είναι καλά τοποθετημένη για μια φέτα της πίτας του metaverse. Η Epic Games, για παράδειγμα, της οποίας η μηχανή παιχνιδιών Unreal (σκεφτείτε την ως τον «εγκέφαλο» του παιχνιδιού, το πλαίσιο λογισμικού που χτίζει την πραγματικότητα σε πραγματικό χρόνο), τροφοδοτεί όχι μόνο το μπεστ σέλερ Fortnite, αλλά και εκατοντάδες άλλα παιχνίδια και εφαρμογές, καθιστώντας το ελκυστικό για τους ανεξάρτητους κατασκευαστές.

Τον Απρίλιο, η Sony και η Lego επένδυσαν 2 δισεκατομμύρια δολάρια στο Metaverse όραμα της Epic. Τον Ιανουάριο, η Microsoft κινήθηκε για να αποκτήσει έναν άλλο γίγαντα παιχνιδιών, την Activision Blizzard, κατασκευάστρια των World of Warcraft, Overwatch, Call of Duty και Candy Crush, με αντίτιμο σχεδόν 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων (η συμφωνία βρίσκεται επί του παρόντος υπό αντιμονοπωλιακή επιθεώρηση).

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Μετασύμπαν και η αλλαγή του φιλοσοφικού μοντέλου

Έχοντας ξεπηδήσει από κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook, το μοντέλο του Meta βασίζεται σε «οικονομία προσοχής, όχι οικονομία εκπλήρωσης», λέει ο Χέρμαν Νάρουλα, επικεφαλής της βρετανικής εταιρείας τεχνολογίας Improbable. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν προτεραιότητα στη διατήρηση της παθητικής αφοσίωσης των χρηστών για όσο το δυνατόν περισσότερο, ενώ τα παιχνίδια επιδιώκουν να προσφέρουν ικανοποιητικές, ενεργές εμπειρίες.

«Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να παρακολουθείς μια εμπειρία και να έχεις μια εμπειρία», λέει. «Αν κοιτάξετε παιχνίδια όπως το Fortnite και το Minecraft… αυτό που έχει σημασία είναι η παρουσία. Πόσα πράγματα μπορείς να κάνεις; Στο Minecraft, μπορείτε να μετακινήσετε οτιδήποτε σχετικά με αυτό, μπορείτε να τροποποιήσετε τους νόμους, μπορείτε να είστε δημιουργικοί. Αυτό που έχει σημασία λοιπόν είναι η δημιουργία ενός άκρως δημιουργικού περιβάλλοντος, το οποίο επιτρέπει την αυτοέκφραση».

Ο ιστότοπος του Improbable ισχυρίζεται ότι «είμαστε η εταιρεία τεχνολογίας metaverse». Μεταξύ άλλων, η εταιρεία την οποία ο Νάρουλα συνίδρυσε το 2012, εργάζεται για τη σύνδεση διαφόρων μετασυμπάντων μεταξύ τους και τη φιλοξενία μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε εικονικούς κόσμους. Ενώ τα περισσότερα διαδικτυακά παιχνίδια για πολλούς παίκτες, όπως το Fortnite, δεν συγκεντρώνουν ποτέ περισσότερα από 100 άτομα σε έναν διακομιστή, το Improbable έχει φιλοξενήσει εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν 30.000 άτομα στον ίδιο εικονικό χώρο.

Δεδομένης της επιτυχίας του, ο Νέτουλα είναι αισιόδοξος για το metaverse. Στο πρόσφατο βιβλίο του «Virtual Society», γράφει: «Όπως η ανάπτυξη της γραφής, ή η έλευση της εποχής των υπολογιστών, η αυγή του μετασύμπαντος θα είναι ένα μεγάλο σημείο αναφοράς στην ιστορία της ανθρωπότητας».

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Η κούρσα της ηγεμονίας και ο χορός των δισεκατομμυρίων

Το metaverse αποτιμήθηκε σε σχεδόν 23 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι και αναμένεται να αυξάνεται σχεδόν 40% ετησίως για το υπόλοιπο της δεκαετίας. Όπως το είπε πέρυσι ο συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Epic, Τιμ Σουίνεϊ: «Τα επόμενα τρία χρόνια θα είναι κρίσιμα για όλες τις εταιρείες που φιλοδοξούν να μεταμορφωθούν, όπως η Epic, η Roblox, η Microsoft, το Facebook (Meta). Είναι ένα είδος αγώνα για το ένα δισεκατομμύριο χρήστες. Όποιος φέρει πρώτος ένα δισεκατομμύριο χρήστες θα είναι ο ηγέτης στον καθορισμό των εξελίξεων».

Τα δομικά στοιχεία του μετασύμπαντος τέμνονται και η Meta εργάζεται σε πολλά από αυτά: υλικά όπως συσκευές VR και AR, υποδομές δεδομένων και δικτύων, κοινωνικές πλατφόρμες και διεπαφές, οικοσυστήματα προγραμματιστών και δημιουργών – όλα αυτά απαιτούν ειδικευμένους ανθρώπους: στην πρόσφατη «σφαγή» 11.000 θέσεων εργασίας του Meta, τα Reality Labs διατηρήθηκαν σχετικά αλώβητα.

«Δημιουργούμε μια νέα κατηγορία που απαιτεί περισσότερους πόρους από αυτούς που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός ενιαίου προϊόντος ή μιας συλλογής προϊόντων», λέει ένας εκπρόσωπος της Meta. «Είναι λανθασμένο να κατηγοριοποιούμε τη μακροπρόθεσμη επένδυσή μας ως ζημία ενώ βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια ανάπτυξης». Οπότε όχι πια «να κινείσαι γρήγορα και να σπάζεις πράγματα». Τώρα φαίνεται πως κυριαρχεί η κουλτούρα «προχωρήστε αργά και χτίστε πράγματα».

Από την αρχή, ο Ζούκερμπεργκ είπε ότι θα χρειαστούν πέντε έως δέκα χρόνια για να καθιερωθεί το μετασύμπαν, αν και ορισμένοι, όπως ο διευθύνων σύμβουλος της Microsoft, Σάτια Ναντέλα, λένε ότι είναι ήδη εδώ. Ο Μάθιου Μπολ συμφωνεί: «Έχουμε εκατοντάδες εκατομμύρια που αλληλεπιδρούν σε τρισδιάστατους εικονικούς κόσμους κάθε μέρα», λέει, γνέφοντας προς τα Roblox και Minecraft.

Χάνει το Facebook το στοίχημα των 100 δισ. στην εικονική πραγματικότητα; - Έλεγχος δεδομένων και ηθική του διαδικτύου στο μετασύμπαν

Όλες αυτές οι εξελίξεις ωστόσο ξεπερνούν τα όρια του gaming: «Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο Τζον Χόπκινς εκτελεί τώρα χειρουργική επέμβαση με συσκευές και μηχανές παιχνιδιών XR, ενώ το αεροδρόμιο του Βανκούβερ εκτελεί τρισδιάστατη προσομοίωση και παρομοίως τα αυτοκίνητα της Tesla κατασκευάζουν ζωντανή προσομοίωση του Σαν Φρανσίσκο χρησιμοποιώντας το Unreal. Οι συνθήκες είναι πιο ώριμες από όσο πιστεύουν ορισμένοι, αλλά δεν έχουμε ακόμη αναπτύξει τα κατάλληλα συστήματα ενσωμάτωσης στον τρόπο που αναπτύσσεται το διαδίκτυο σήμερα».

Είναι απίθανο η Meta, ή οποιαδήποτε άλλη μεγάλη εταιρεία τεχνολογίας, να «κατέχει» το μετασύμπαν, λέει ο Μπολ. «Συχνά παραποιούμε τον έλεγχο της big tech», λέει, επισημαίνοντας ότι οι «Μεγάλοι Πέντε» – Google, Apple, Meta, Amazon και Microsoft – συγκεντρώνουν μαζί λιγότερο από το 10% των ψηφιακών εσόδων, «αν και ασκούν δυσανάλογη επιρροή στο υπόλοιπο διαδίκτυο… Είναι πιθανό να συμβεί ένα παρόμοιο αποτέλεσμα με το μετασύμπαν: μια χούφτα κάθετα και οριζόντια ενσωματωμένοι γίγαντες λογισμικού και υλικού να συγκεντρώσουν το σημαντικότερο μερίδιο χρηστών, δεδομένων, εσόδων, συσκευών κ.λπ. ώστε να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή. Το μετασύμπαν είναι πιθανότερο να αυξήσει την εμβέλεια της τεχνολογίας, όχι να τη συρρικνώσει».

Ωστόσο, εάν το Meta καταφέρει να ελέγξει ένα σημαντικό κομμάτι του μετασύμπαντος, υπάρχουν περαιτέρω, βαθύτερες ανησυχίες. Η φόρμα παραπόνων κατά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γενικά, και του Facebook/Meta ειδικότερα, είναι εκτενές: διάδοση και ενίσχυση διαδικτυακής παραπληροφόρησης και ρητορικής μίσους, αόρατη και ακάλυπτη πολιτική επιρροή, ο αντίκτυπός τους στην ψυχική υγεία, συλλογή και κατάχρηση προσωπικών δεδομένων.

«Οποιαδήποτε εταιρεία και αν έχει το μετασύμπαν, θα έχει καλύτερες πληροφορίες για το έγκλημα, καλύτερη παρακολούθηση, καλύτερα τα πάντα από ό,τι η κυβέρνηση», λέει ο Κόστερ. Επισημαίνει πόσο μεγάλο μέρος της ζωής μας είναι ήδη στο διαδίκτυο: τα προσωπικά μας αρχεία, τα βιογραφικά μας, οι τραπεζικοί μας λογαριασμοί, οι φιλίες μας, οι διαδικτυακές μας κινήσεις και συμπεριφορές. Το metaverse θα επιτρέψει την πρόσβαση σε ακόμη περισσότερα επίπεδα δεδομένων: «Πολλοί από τους ανθρώπους που εργάζονται στην κατασκευή γυαλιών AR, για παράδειγμα, ανησυχούν για το γεγονός ότι τα γυαλιά μπορούν να διαβάσουν βιομετρικά στοιχεία από την ίριδά σας, και αυτό τους λέει τεράστιο ποσό για την ιατρική σας κατάσταση, τα συναισθήματά σας από στιγμή σε στιγμή. Οι εικονικοί κόσμοι είναι πανοπτικοί. Όσο περισσότερο ψηφιοποιούμε τον κόσμο, εκχωρούμε δύναμη σε όποιον διαχειρίζεται το μετασύμπαν».

Το Meta ως εταιρία καταβάλλει προσπάθειες για να κατευνάσει τέτοιους φόβους. «Το metaverse είναι ένα συλλογικό έργο», λέει ένας εκπρόσωπος, «και το πώς να διαχειρίζεσαι υπεύθυνα τους νέους τύπους δεδομένων που μπορεί να συλλέγουν οι εταιρείες είναι ακριβώς το είδος της πρόκλησης που χρειάζεται συνεργασία και συζήτηση. Δεν εναπόκειται σε καμία εταιρεία να θέσει τους κανόνες για αυτό».

Όλοι συμφωνούν ότι απαιτείται ρύθμιση, αλλά αν κρίνουμε από το πόσο καλά κυβερνάται το διαδίκτυο μέχρι στιγμής, η προοπτική είναι περίπλοκη: δυνητικά απελευθερωτική, δυνάμει απολύτως δυστοπική.

(Με πληροφορίες του Guardian)