H Χριστίνα-Αριάδνη Βαλαγκούτη ασχολείται με τη διατροφή αναλογικών αστροναυτών

«Θυμάμαι να είμαι στην Ολλανδία και να παρακολουθώ με αγωνία τις εξελίξεις με τις πυρκαγιές και να διαβάζω ότι οι άνθρωποι που έχουν διασωθεί χρειάζονται τρόφιμα. Το σύνδεσα με όλα όσα είχα μάθει για την αποδοχή του φαγητού και την όρεξη και κατέληξα ότι “μα αυτό δεν είναι αρκετά καλό”. Ψάχνοντας στο ίντερνετ συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει κάποιο συμπαγές πλάνο για το φαγητό σε τέτοιες περιπτώσεις, και η αναζήτηση με οδήγησε στο φαγητό για στρατιωτικές επιχειρήσεις, και, τελικά, στο φαγητό των αστροναυτών. Τα προβλήματα είναι παρόμοια: το φαγητό δεν είναι ορεκτικό και οι συνθήκες δύσκολες. Και όλα κούμπωσαν, τα θέλω μου, οι ικανότητές μου, και το τι πίστεψα -και πιστεύω- ότι χρειάζεται να γίνει. Είχα βρει τι ήθελα να κάνω» μου λέει η Χριστίνα-Αριάδνη Βαλαγκούτη, διατροφολόγος και διαιτολόγος που ασχολείται με τη διατροφή αναλογικών αστροναυτών στο Interstellar Performance Labs. Η 26χρονη Χριστίνα σπούδασε στο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και τον Αύγουστο του 2019 μετακόμισε στο Wageningen της Ολλανδίας, για το μεταπτυχιακό Nutrition and Health του Wageningen University and Research. Από τότε, ζει εκεί με το αγόρι και το κουνελάκι της.

Η NASA είναι σίγουρα ο πιο γνωστός οργανισμός διαστήματος, αλλά και η Ευρώπη έχει τον δικό της οργανισμό διαστήματος, την ESA, οπότε η Χριστίνα έκανε εκεί την πρακτική της. «Είχα αρχίσει να κυνηγάω την ESA σχεδόν ένα χρόνο πριν ανακοινωθεί θέση πρακτικής. Η θέση ωστόσο, ήταν για φοιτητές ιατρικής αλλά δεν το έβαλα κάτω, τους εξήγησα πώς μπορούσα να υποστηρίξω τις δραστηριότητες με τις γνώσεις που έχω. Βρέθηκα να συνεργάζομαι με την Nora Petersen, την επικεφαλής της Countermeasure Exercise Team. Το πρότζεκτ που είχε για μένα ήταν μόνο το πρώτο βήμα ενός μεγαλύτερου πρότζεκτ: η μέτρηση του μεταβολισμού ενός αστροναύτη. Έκανα μια “χαρτογράφηση” των λόγων που θα μπορούσε η καρδιά ενός αστροναύτη να μην συντονίζεται με τον μεταβολισμό του. Οι λόγοι πολλοί, από την προσαρμογή του καρδιαγγειακού συστήματος στην έλλειψη βαρύτητας, μέχρι το τυποποιημένο φαγητό που καταναλώνεται συστηματικά για 6 μήνες -μιας και ούτε η καρδιά ούτε ο μεταβολισμός των αστροναυτών λειτουργούν όπως ενός ανθρώπου στη Γη. Όταν το συμβόλαιό μου έφτασε στην λήξη του, κράτησα επαφή με τους ανθρώπους που γνώρισα, και πρόσφατα είχαμε και ένα reunion στην βάση των αστροναυτών στην Κολωνία. H ESA είναι ένα περιβάλλον γεμάτο έμπνευση, με υπέροχους ανθρώπους».

Σήμερα εργάζεται στο τμήμα Ασφάλειας και Ποιότητας τροφίμων σε γνωστή ολλανδική αλυσίδα σούπερ-μάρκετ και συνεργάζεται παράλληλα με το Connectomix.bio, μια εταιρεία συμβουλευτικής προς άλλες εταιρείες που θέλουν να εξερευνήσουν την πιθανότητα να φτιάξουν φαγητό από μικροοργανισμούς που δεν αποτελούσαν μέρος της δίαιτάς τους μέχρι τώρα. «Η Emily, CEO και ιδρυτής του Interstellar Performance Labs, της πρώτης εταιρείας που προετοιμάζει ανθρώπους για αναλογικές αποστολές με καλεί όταν υπάρχει κάποια αποστολή ή μεμονωμένα άτομα που επιθυμούν να συνεργαστούν μαζί της, και συμμετέχω στο ευρύτερο πρόγραμμα προετοιμασίας για μια προσομοίωση - ή αναλογική αποστολή όπως λέμε, το οποίο περιλαμβάνει διατροφή, γυμναστική, και νοητική προετοιμασία. Πάντα εξηγώ στους αναλογικούς αστροναύτες ό,τι χρειάζεται να ξέρουν για τα θρεπτικά συστατικά, τους εφιστώ την προσοχή για τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν με την όρεξή τους και την πρόσληψη θερμίδων, και τους δίνω κάποιες γενικές συμβουλές. Αν θέλουν μπορούν στη συνέχεια να ζητήσουν ιδιωτική συνεδρία μαζί μου, η οποία εξελίσσεται όπως οποιαδήποτε άλλη συνεδρία με διαιτολόγο: το αποτέλεσμα είναι ένα πρόγραμμα διατροφής που θα βοηθήσει τον αστροναύτη να ανταπεξέλθει και στην προετοιμασία και στην αποστολή».

Ποιοι είναι όμως οι “αναλογικοί αστροναύτες”;
«Οι αναλογικοί αστροναύτες είναι είτε επαγγελματίες είτε καθημερινοί άνθρωποι, οι οποίοι επιλέγονται για να συμμετέχουν σε μια προσομοίωση μιας αποστολής στο διάστημα. Οι αναλογικές αποστολές είναι σημαντικό μέρος της εξερεύνησης του διαστήματος, γιατί εκεί έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε τον εξοπλισμό, να παρατηρήσουμε τυχόν δυσκολίες που δεν είχαμε σκεφτεί ότι θα μπορούσαν να προκύψουν, να μελετήσουμε την ψυχολογία και τις αλληλεπιδράσεις του πληρώματος, και να δούμε αν το φαγητό… τρώγεται. Οι άνθρωποι αυτοί δέχονται να μείνουν σε ηφαίστεια, στην έρημο, ή σε απομονωμένες εγκαταστάσεις και να μας αφήσουν να συλλέξουμε δεδομένα για να κάνουμε τις αποστολές στο διάστημα λίγο πιο ασφαλείς και άνετες. Πολλές φορές τα δεδομένα που συλλέγουμε είναι σημαντικά και για τη ζωή στη Γη - κάποιοι ιατρικοί δείκτες, κάποια παρατήρηση για την ψυχολογία, ακόμα και κάποιο κομμάτι του εξοπλισμού, πολύ συχνά βρίσκουν εφαρμογή σε γήινες δραστηριότητες.

Ενώ δεν αντιμετωπίζουν όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αστροναύτες στον Διαστημικό Σταθμό, ο μεταβολισμός είναι και υπό αυτές τις συνθήκες διαταραγμένος, το φαγητό εξίσου επεξεργασμένο και καθόλου ορεκτικό ενώ το πιεσμένο πρόγραμμα δεν τους αφήνει χρόνο να φάνε και τους οδηγεί στην απώλεια βάρους. Πολλές φορές τυχαίνει να αρέσει στο πλήρωμα κάτι συγκεκριμένο από τα διαθέσιμα φαγητά, να το φάνε όλο τις πρώτες μέρες, και όσο προχωράει η αποστολή να αυξάνει η κούραση, να μην έχει μείνει καθόλου από το φαγητό που τους άρεσε, και να πέφτει το ηθικό ή ένας κακός συγκάτοικος να τρώει παραπάνω φαγητό από αυτό που του αναλογεί. Σκοπός μου είναι να τους προετοιμάσω για όλα αυτά και να τους εκπαιδεύσω ώστε να έχουν μια καλή σχέση με το φαγητό από πριν, ώστε να πάνε όλα καλά κατά την διάρκεια της αποστολής. Οι αποστολές έχουν δικό τους προσωπικό που υποστηρίζει τους αστροναύτες, οπότε κατά την διάρκεια της αποστολής αναλαμβάνουν εκείνοι. Έχει τύχει ωστόσο να ζητήσω να παραγγείλουν συγκεκριμένο φαγητό, σαν μέρος ενός πειράματος που έτρεχα με μια άλλη ομάδα».

Υπάρχουν εξισώσεις για να βρεις τις ανάγκες των αστροναυτών;
«Σίγουρα οι εξισώσεις δεν αρκούν όταν μιλάμε για ανθρώπους που δεν μπορούν να καταναλώσουν φρέσκα φρούτα και λαχανικά, που βρίσκονται σε έναν χώρο χωρίς φυσικό φως, που δεν έχουν πρόσβαση σε συμβατικά τρόφιμα και που προσαρμόζονται στην έλλειψη βαρύτητας. Το ότι η περίοδος προσαρμογής σε όλα αυτά διαφέρει από άτομο σε άτομο, κάνει την εκτίμηση των αναγκών ακόμα πιο περίπλοκη. Τα φαγητά λοιπόν είναι ορισμένα, παραγόμενα και συσκευασμένα, συγκεκριμένα για τους αστροναύτες, και η επιλογή γίνεται από αυτό το μενού. Ευτυχώς, πριν και μετά την αποστολή υπάρχει πρόσβαση σε όλα τα τρόφιμα, οπότε εκεί είναι που προσπαθούμε να έχουμε μια καλή προετοιμασία και μια ομαλή ανάρρωση. Είναι πολλά αυτά που δεν ξέρουμε ακόμα, άρα και πολλές οι περιπτώσεις που πρέπει να δοκιμάσεις κάτι και απλά να είσαι σε επαγρύπνηση για τυχόν εξελίξεις. Αυτό που μου τραβάει το ενδιαφέρον περισσότερο είναι τα συμπληρώματα και οι εμπλουτισμένες τροφές - θα ήθελα πολύ στο μέλλον να υπάρξουν περισσότερες έρευνες πάνω σ’ αυτά τα θέματα και ακριβείς τρόπους να αποφασίσει κανείς τις κατάλληλες ποσότητες για κάθε άτομο. Φέτος το καλοκαίρι, με μια μικρή ομάδα, τρέξαμε μια έρευνα ώστε να δούμε τι επιδράσεις θα είχε η χορτοφαγική δίαιτα σε μια ομάδα αναλογικών αστροναυτών: μετρήσαμε βάρος και μυϊκή μάζα, ρωτήσαμε για την αίσθηση πληρότητας, για την ευχαρίστηση, για τη γενική διάθεση, για την κόπωση… Τώρα μένει να αναλύσουμε τα αποτελέσματα».

Ήταν μετά από ένα panel το 2021, στο μεγαλύτερο συνέδριο αστροναυτικής στον κόσμο όπου η Christina Koch και η Jessica Meir της NASA με 7 άλλους αστροναύτες, ρωτήθηκαν τί τους έλειψε περισσότερο κατά την αποστολή τους, και απάντησαν το φαγητό μεταξύ άλλων. «Το να βλέπω πεπειραμένους αστροναύτες να επιβεβαιώνουν ότι το φαγητό στο διάστημα είναι πρόβλημα ήταν ένα μικρό σήμα για μένα ότι είμαι στη σωστή κατεύθυνση, ότι η προσπάθειά μου δεν πάει χαμένη» συνεχίζει η Χριστίνα-Αριάδνη. Τον Απρίλιο του 2022 μάλιστα το Space Generation Advisory Council την βράβευσε με το “European Space Leader Award”, το οποίο συμπεριλάμβανε μετάβαση στην Κύπρο και συντονισμό των συζητήσεων του European Space Generation Workshop – ένα ετήσιο συνέδριο όπου συζητιούνται προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας του διαστήματος και παράγονται συστάσεις για την επίλυσή τους που απευθύνονται στους οργανισμούς διαστήματος αλλά και την UNOOSA, το τμήμα των Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που ασχολείται με υποθέσεις που έχουν να κάνουν με το διάστημα-.

Για να καταλήξει: «Θα ήθελα πολύ να συνεργαστώ με τη ΝΑSA, μια και είναι ο ένας από τους οργανισμούς διαστήματος που έχουν ανθρώπους στο διάστημα, αυτό που με ενδιαφέρει δηλαδή. Έχω πάρει προσωπικά δύο πράγματα. Το ένα είναι ότι οι άνθρωποι σε επαγγέλματα που τα διέπει η πειθαρχία αντιμετωπίζονται συχνά σαν ρομπότ και το δεύτερο το πόσο δύσκολο είναι για το τρέχον σύστημα παραγωγής τροφής να διατηρηθεί χωρίς τραγικές συνέπειες για το περιβάλλον, και κατ’ επέκταση, για εμάς τους ίδιους. Ο στόχος μου είναι λοιπόν να ευαισθητοποιήσω την κοινότητα κυρίως της βιομηχανίας τροφίμων προς τις σοβαρές ελλείψεις που έχουν τα τρόφιμα που διατίθενται σε άτομα σε ακραίες συνθήκες. Δεύτερον, θέλω να εμπλουτίσω κάθε καινοτόμα ιδέα για την παραγωγή φαγητού με την επιστήμη της διαιτολογίας, ώστε η κάλυψη των αναγκών να είναι όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωτική, και η εμπειρία του ατόμου που θα καταναλώνει το τελικό προϊόν να είναι όσο το δυνατόν πιο απολαυστική. Με λίγα λόγια, να σιγουρέψω ότι το φαγητό θα είναι ασφαλές και θα καλύπτει τις ανάγκες, ακόμα και αν πρέπει να δημιουργηθεί από το μηδέν».