Online τοξικότητα - και η ανάγκη για καλοσύνη

Ποτέ δεν είναι αργά για λίγη καλοσύνη. Δεν το σκέφτομαι μόνο εγώ αυτές τις ημέρες. Το σκεφτόμαστε όλοι. Σαν μια κόμπρα που κανείς δεν προσκάλεσε στην κατασκήνωση, γύρω από τη φωτιά —γιατί κανείς ποτέ δεν προσκαλεί φίδια—, η τοξικότητα στη «δημόσια σφαίρα» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει πάντα σηκωμένο κεφάλι. Γνωστό αυτό. Αλλά είναι φορές που φαίνεται να βγάζει και δεύτερο, και τρίτο, σαν μυθική ύδρα που γεννήθηκε για να διαφεντεύει μια επικράτεια χάους.

Κι όλο αυτό, όταν δεν σε απελπίζει, είναι κουραστικό. Αν εμπλακείς στις δίνες του, είναι φορές που μοιάζει να σου γδέρνουν το δέρμα με τον τρίφτη του τυριού. Από πολλούς απλώς δεν αντέχεται, ενώ οι περισσότεροι το παρακολουθούν με το στόμα ανοιχτό, χωρίς —κάθε μα κάθε φορά από την αρχή— να πιστεύουν στα μάτια τους. Γιατί δεν είναι κάτι που το συνηθίζει εύκολα κανείς, ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να το συνηθίζει εύκολα. Δεν είναι κάτι που το συνηθίζεις, δεν μπορεί να είναι «φυσιολογικό» να βλέπεις οπαδούς να συγκρούονται πιο βίαια απ’ ό,τι οι ίδιες οι «ομάδες», τα κόμματα εν προκειμένω, αυτοί που νέμονται την εξουσία — γιατί δεν έχουμε υποτίθεται να κάνουμε με μπάλα και χούλιγκαν εδώ πέρα, άσε δε που οι περισσότεροι χούλιγκαν θα έφριτταν με όσα λέγονται και όσα υπονοούνται από διαδικτυακές περσόνες· δεν μπορεί να είναι φυσιολογικό να βλέπεις ανθρώπους να στοχοποιούνται (να στοχοποιούνται εννοώ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ, να δίνονται δημοσίως συντεταγμένες του σπιτιού και της δουλειάς τους σε πολιτοφυλακές και μιλίτσιες) με σκοπό τη φυσική τους καταστροφή, λες και ζούμε στη χιτλερική Γερμανία ή στην πουτινική Ρωσία· δεν μπορεί να είναι φυσιολογικό να βλέπεις ανθρώπους (το μεγαλύτερο ποσοστό) να οδηγούνται σε φίμωση και περιθωριοποίηση, σε απόλυτη αυτολογοκρισία, γιατί απλώς τούς είναι αδύνατον να αντιμετωπίσουν το διάχυτο μίσος ή άλλη μία μαζική επίθεση φερεφώνων.

Μα νά που είναι τελικώς. Νά που γίνεται. Κάθε μέρα. Και, συχνά, σε βαθμό τέτοιο που σου μαυρίζει την καρδιά.

* * *

Ισχυριζόμαστε συχνά κάτι που το βλέπουμε να αποδεικνύεται καθημερινά: ότι ο θαυμαστός καινούργιος ψηφιακός κόσμος διαθέτει πρωτίστως θέσεις και ρόλους, ΟΧΙ πρόσωπα, ρόλους στους οποίους εκπαιδεύονται οι «χρήστες» των ΜΚΔ, και τους οποίους τελικώς αναλαμβάνουν.

Πολύ συχνά στην ιστορία οι άνθρωποι ήταν εύκολο να κατευθυνθούν άκοντες προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, αλλά πλέον αυτό γίνεται με τέτοια βιομηχανική μαζικότητα που δεν έχει προηγούμενο: «Χρειάζομαι εδώ», λέει η e-ιστορία, «κάποιον να παίξει αυτόν τον ρόλο, και τον χρειάζομαι ΤΩΡΑ». Κανένα πρόβλημα, οι εθελοντές είναι πολλοί, και θα τον αναλάβουν άμεσα. «Θέλω έναν Τζόκερ εδώ, έναν Τρελό, έναν villain, έναν βιτζιλάντη, έναν μεσσία, κι ακόμη έναν, κι εδώ έναν όχλο που να κρατά πέτρες, κι εκεί μια βροχή ειρωνείας και χλεύης, και παρέκει κραυγές ανθρωποφαγίας». Κανένα πρόβλημα, όλοι αυτοί θα βρεθούν: θα κατασκευαστούν χωρίς καν να το πάρουν χαμπάρι.

Πρώτα φτιάχνονται οι θέσεις και οι ρόλοι. Και ΜΕΤΑ βρίσκονται αυτοί που θα τους παίξουν. Είναι εύκολο. Δεν χάνει ποτέ. Δεν έχει εξαιρέσεις. Τα ΜΚΔ είναι ένας μεγάλος ψηφιακός ΟΑΕΔ που σου βρίσκει όποια δουλειά θέλει αυτός. Εσύ απλώς την κάνεις, και με τον καιρό σού αρέσει κιόλας.

Είναι λίγο Matrix, ναι, αλλά και τι δεν είναι Matrix αν το καλοσκεφτείς.

* * *

Δεν είναι παρήγορο που το φαινόμενο δεν είναι (προφανώς) ελληνικό αλλά παγκόσμιο. Και δεν είναι σημερινό. Κρατά μια γεμάτη δεκαπενταετία τώρα. Και, αλίμονο, δεν αρχίζει και τελειώνει με τα «πολιτικά», ή με τους πολέμους των σφαγέων και των μιλιταριστών. Μακάρι να ’ταν έτσι, θα μπορούσε εύκολα να ξεφύγει κανείς, θα μπορούσε εύκολα να αποκλείσει από τη ζωή του αρρώστους που γράφουν (στα ελληνικά!) πράγματα όπως, «Μακάρι να ψοφήσουν όλοι οι ναζί Ουκρανοί». Αλλά όχι: αυτοί οι ρόλοι είναι σπαρμένοι παντού — όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, τα ΜΚΔ στηρίζονται σε μία κοινή βάση, σε μία κοινή μήτρα, από την οποία προκύπτουν οι κατά τόπους, κατά είδος και κατά φύλο διαφοροποιήσεις. Αλλά η μήτρα —μια αφασική πρωτογλώσσα— είναι κοινή παντού.

Έτυχε προ μηνός να πέσω επάνω σε έναν καβγά που ξεκίνησε για ένα προπολεμικό παλπ βιβλίο φαντασίας — τέτοια με νοιάζουν κυρίως, το παραδέχομαι. Ο καβγάς άναψε, κόρωσε, διαδόθηκε, και έπληξε όλη τη συγκεκριμένη κοινότητα Booktubers που τυχαίνει να παρακολουθώ. Ήταν (είναι) τρομερό. Οι ύβρεις που ανταλλάσσονταν επί ημέρες ήταν «άνευ προηγουμένου». Τα ad hominem επιχειρήματα επίσης. Το όλο σκηνικό ήταν δε ακόμη πιο τρελό, γιατί —το είπαμε— αφορούσε κάτι εντελώς περιθωριακό και εξειδικευμένο, κάτι που αφορά ελαχίστους· μάλιστα, τα περισσότερα κανάλια που κυρίως σήκωναν την παντιέρα του πολέμου, αν και αγγλόφωνα, είχαν μόλις τριψήφιο αριθμό συνδρομητών. Μα νά τι γίνεται με τους ρόλους: από την ίδια μήτρα, γεννιούνται λογιών-λογιών μεγεθών τύραννοι, Ναπολέοντες και μουσκετοφόροι.

Το κακό στην παλπ μικροκοινότητα πέρασε (θα έρθει αύριο ένα άλλο, βέβαια), μα οι πληγές που άφησε δεν θα επουλωθούν έτσι εύκολα. Αυτά δεν είναι πράγματα που ΔΕΝ αλλοιώνουν την ατμόσφαιρα που τα, και μας, περιβάλλει. Σαν τον ιό του έρπη, άπαξ και μπουν μέσα σου, ακόμη και αν θεραπευτείς, δεν πεθαίνουν αλλά μόνο κάθονται σε μια γωνιά περιμένοντας υπομονετικά την επόμενη ευκαιρία να ξανασηκώσουν κεφάλι. Το μόνο καλό: μία σειρά από βίντεο άλλων Booktubers που, με αφορμή το περιστατικό, μιλούν για ενσυναίσθηση, για ομόνοια, για αλληλοβοήθεια, για αγάπη — για καλοσύνη. Κάθομαι και τα χαζεύω. Είναι συγκινητικά και θεραπευτικά.

Ποτέ δεν είναι αργά για λίγη καλοσύνη.